Áıtenovty "saýdager" deý eshqandaı qısynǵa kelmeıdi
– Áıtenovti jurt «torgach» dep synap júr. Nege ıpodromdy satyp jiberdi?
– Ipodromdy eshkim satqan joq. Másele mynada. Basynda júrgen soń aıtaıyn. BI group ákimge birneshe jerge úı salam dep keldi. Sonyń ishinde ıpodromnyń jeri de bar. Sosyn ákim: «Osydan eki jyl buryn qalalyq máslıhat ıpodromdy qalanyń syrtyna kóshirý týraly sheshim shyǵarǵan. Sol ıpodromdy tegin salyp beresińder», – dedi.
Jańa ıpodromǵa 2 mlrd teńgeniń ústinde aqsha kerek. Olar oılanaıyq dep ketti. Bir aınalyp qaıtyp keldi. «Jaqsy, salyp beremiz» dedi. Ákim: «Úı salǵan jerge mektep pen emhana kerek. BI group oǵan da kelisti. Sosyn ákim: «Tek úı salyp qoımaısyzdar, bul jer qalada ózindik orny bar aýmaqqa aınalýy tıis. Arǵy jaǵy Shymsıtıge jalǵasyp ketetin promenad, bergi jaǵy Dendroparkke deıin ótetin jaıaý júrginshilerge arnalǵan velokópir salasyzdar», – dedi.
«Promenad» – astanadaǵy Aqorda men Han-SHatyrdyń arasyndaǵy úlken aleıa. Birneshe jerde fontandary bar. Rekreasıalyq zona. Oǵan da kelisti. Ádette qalanyń búdjetinen, ıaǵnı bizdiń, salyqtóleýshilerdiń qaltasynan shyǵatyn shyǵyndy BI group ózi moınyna alyp turǵan soń, ıpodromnyń 36 gektar jerin tegin berip jiberýge bolatyn edi.
Kóptegen oblystar ınvestor kelse, jeri men ınfraqurylymyn onsyz da tegin berip jatyr. Joq, ákim ony da 3,5 mlrd teńgege satyp alasyńdar dep talap qoıdy. Bul qarjy memlekettik búdjetke túsedi.
Kompanıanyń ońtústik boıynsha dıvızıonyn ashtyryp, 10 mlrd teńgeden astam salyǵyn da Shymkenttiń búdjetine túsiretin boldy. Ol salyqtan ákimdik muǵalimder men dárigerlerge aılyq beredi, basqa da áleýmettik máseleni sheshedi. Osyndaı aılarǵa sozylǵan, biraq memlekettiń múddesine sheshilgen kelissózden keıin «saýdager» deý eshqandaı qısynǵa kelmeıdi. Ákim ınvestormen saýdalasqan bolar, biraq óz múddesi úshin emes, memlekettiń múddesi úshin saýdalasty.
– Bul jer parktiń jeri ǵoı. Onsyz da qalada aǵash azaıyp bara jatyr...
– Birinshiden, bul parktiń jeri emes. Rekreasıalyq aımaq – park aımaǵy emes. Rekreasıalyq aımaq degenimiz, demalys aımaǵy, ıaǵnı balalardyń oıyn alańyn salsań da, velosıpedpen júretin jolaq salsań da, ol rekreasıalyq aımaq bolyp esepteledi. Ol jerde eshqandaı aǵashtyń basynan japyraq túspeıdi. Sýrette kórip turǵandaı Báıdibek babanyń eskertkishi turǵan qyrdan beri qulaıtyn jasyl-jebek qaz qalpynda qalady. Shańy shyǵyp, onshaqty jyl qaralmaı qalǵan, jyldar boıy jarys ótpegen ıpodromnyń ortasy men jartylaı qıraǵan atqoralardyń ornyna salynady.
Ákimdi tabıǵattyń qas jaýy etip kórsetetin adamdardy túsinbeı otyrmyn. Shymkentte 6 mln aǵash bar. Ár shymkenttikke 6 aǵashtan keledi. Al Almatyda ár adamǵa 13 aǵashtan keledi. Osyǵan baılanysty Murat Dúısenbekuly 2025 jylǵa deıin kezeń-kezeńimen 5,5 mıllıon aǵash egip, jasyl beldeý jasaý josparyn bekitti. Endi paıdalanylmaı jatqan jekedegi jerlerdi memleketke qaıtaryp, jasyl-jelek egiledi. Myńdaǵan gektarǵa! Jas-jelek qory eki esege jýyq artpaq. Jasyl beldeý – bul Nur-Sultan qalasynyń jasyl beldeýi sıaqty myńdaǵan gektar jasyl-jelek.
Bir nárseni túsiný kerek. Alty myń aǵashty bes kúnde egip tastaýǵa bolady. Ol qıyn emes. Al alty myń páterdi salýǵa jyldar qajet. Ipodromnyń ornyna park salsyn, demalys aımaqqa aınaldyrsyn dep jatyr.
Sol jaǵynda 107 gektar Dendropark, ortasynda 29 gektar zoobaq (ol da park ispetti), oń jaǵynda 76 gektar «Qazyna» saıabaǵy bar. Ol jerge taǵy 30 gektarǵa aǵash ekkenmen eshnárse ózgermeıdi. Bylaıynsha aıtqanda, úsh park qatar turǵan jerge qystyryp tórtinshi parkti salǵanda ne ózgeredi? Sol parkterge kúndelikti jaıaý keletindeı turǵyn úıler bolmasa, ol parkterge kim barady?
– Bul Asanbaı Asqarovtan qalǵan muraǵa qol suǵý emes pe?
– Bul jerde ákimdikti Asqarovtyń murasyna qarsy etip sýretteý – ábestik. Eger ákimdik qarsy bolsa, Úkimettiń qaýlysyn shyǵaryp, Dendroparkke Asanbaı Asqarovtyń atyna alyp berer me edi? Ipodromnyń dál qazirgi kúıi Asanbaı atamyzdyń árýaǵyn razy qyla qoımas. Qala ákimi qaıta sol kisiniń salǵan ıpodromyn odan ári jańǵyrtyp, bıik jaqsy jerge kóshirip jatyr. Tipti eski ıpodromnyń tasyn paıdalanyp, elementterin alýǵa bolady. Jańa ıpodromnyń qabyrǵasyna «Shymkent ıpodromy 1979 jyly Asanbaı Asqarovtyń bastamasymen salynyp, 2021 jyly Bozaryqqa qaıta jańǵyra kóshirildi» dep jazylady.
«Shymkenttiń bolashaǵy ınvestısıaǵa baılanysty»
Shymkentke ınvestısıa kelse, ol jáne ǵımarat bolyp qalsa, ony eshkim alyp ketpeıdi
– Ákimdik halyqpen sanaspaıdy dep jatyr. Nege?
– Eger ákimdik halyqpen sanaspasa, qoǵamdyq tyńdaý ótkizbes edi. Qala jerin komersıalyq qurylysqa bereıin dep jatqan alǵashqy ákim Áıtenov emes. Bızneske buǵan deıin de beriledi, budan keıin de beriledi. Qaı ýaqytta qoǵamdyq tyńdaý ótip edi? Árıne, ákimniń basty mindeti – búdjet qarjysyn ulǵaıtý jáne turǵyndardy jumyspen qamtý. Ol úshin ınvestısıa kerek. Prezıdentimizdiń ózi ınvestor tartyńdar dep tapsyryp otyr. Ákimdikke ınvestorlar qansha kerek bolǵanymen, ákimdik halyqtyń sózine qulaq asady. Talaı talqylanyp, ıini qanyp, 19 aqpanda halyq aldynda ortaq sheshim qabyldanady.
– Investısıa ákeldi deısizder. BI group salǵan úıin satyp, shash etekten paıda tappaı ma?
– Keńes kezinde basshy bolǵan bir aǵamyz: «Olar úılerin qymbatqa satady» dep aıtady. Úıdi satady eken dep eshnárse salmaı otyramyz ba? Ekonomıka bakalavry retinde aıtar bolsam, ınvestısıany, beınelep aıtsam, sýǵa teńer edim. Qaıda quıylsa, sol jerge shóp shyǵady, tal ósedi. Sol sıaqty Shymkentke ınvestısıa kelse, ol jáne ǵımarat bolyp qalsa, ony eshkim alyp ketpeıdi. Osy jerde qalady.
Kezinde astananyń qurylysyna da qarjy salyndy. Qarsy shyqqandar da boldy. Biraq qazir astana salǵan qarjysyn eselep qaıtaryp jatyr. Sý quısań aǵash ósedi, birneshe jyldan soń jemisin beredi. Qalada salynatyn qurylys ta solaı.
Qazir eshkim tegin úı salyp bermeıdi. Bizde 40 myń adam baspana kezeginde tur. Ony biz búdjetten, ıaǵnı siz ben bizdiń salyǵymyzdyń esebinen salyp jatyrmyz. Biraq kezegi kelgenderge turýǵa bersek te, úı olardyń atyna ótpeıdi, memlekettiń esebinde bolady. Kezekke turyp úı alǵan adam satyp alǵysy kelse, soǵan ketken shyǵyndy memlekettik búdjetke óteıdi. Jalpy, memlekettiń esebinen úı salý qıyn emes. Búdjette aqsha bolsa, sala ber. Eń qıyny – komersıalyq turǵyn úı salý. Sebebi jeke kompanıa óz aqshasyna salady, ózi satady, barlyq táýekeldi óz moınyna alady.
Sondyqtan komersıalyq turǵyn úı qurylysyn qoldaýymyz kerek. Qazir Nur-Sultanda qurylystyń 80% – komersıalyq turǵyn úı. Al Shymkentte tek 25% komersıalyq turǵyn úı, qalǵanyn ákimdik búdjet esebinen salyp jatyr. Básekelestik ulǵaıǵan saıyn qurylys naryǵy damıdy. Bul jerde tek ınvestısıa ǵana mańyzdy emes, BI group, Bazis, Highvill sıaqty kompanıalar qurylys mádenıetin ákeledi.
Ótkende Shymkenttiń bir qurylys kompanıasy syrtyn qorshamaı, úı salar orynnyń kotlavanyn qaza bastaýy úlken shý boldy. Kórshilerdiń ýáji durys. Balalar oınap júrip túsip ketýi múmkin. Oǵan úlken aıppul tólettik. Aty atalǵan úlgili kompanıalar óıtpeıdi. Tipti qurylys alańyna kirip-shyqqan júk kólikteriniń dóńgelegin jýady, balshyq-balshyq bolyp, qalanyń kóshelerin bylǵamaıdy. Birdeı forma kıip, kaska taǵyp júrý, ekinshi qabattan joǵary shyqsa, mindetti túrde arqan baılap júrý – munyń barlyǵy qurylys mádenıeti, qaýipsizdik tehnıkasy.
Osyndaı joǵary qurylys standarttaryn kórip júrip bizdiń jas qurylysshylar da úırenedi. Odan bólek, eger bul joba júzege asa qalsa, 2 mln tekshe metr monolıt, 250 myń tekshe metr kirpish, 1,7 mln sharshy metr ınertti materıaldar, 750 myń tekshemetr órnektas, 320 myń tonna temir buıymdary, 460 myń sharshy metr tereze, 3 mln sharshy metr ishki jumystarǵa qajet materıaldar, 800 myń sharshy metr fasad.
Bir sózben aıtqanda Shymkenttiń qurylys materıaldar ındýstrıasyna birneshe jyl azyq bolatyn tapsyrys túsedi jáne bul sala da damyp ketedi.
Bizdiń qala kópten beri sý kórmegen baq sıaqty
– Ol úıler bıznes klass, tek baılar satyp alady emes pe?
– Shymkentte tek áleýmettik toptar turady dep kim aıtty. BI group ákimdiktiń janynan Tamerlan degen turǵyn úı keshenin salǵan, birneshe kúnde satylyp ketken. Eger suraǵyńyzǵa qaraı jikteıtin bolsaq, mıllıon halqy bar qalada baı da, kedeı de bar, Áleýmettik toptarǵa memleket onsyz da jylda úı salyp jatyr. Biraq baǵasy shekteýli áleýmettik úılermen qala sala almaımyz. Qalanyń kórkin ashatyn eńseli záýlim úıler. Bul – bir.
Ekinshiden, turǵyn úı – bul baspana ǵana emes, ınvestısıalyq qural, bylaısha aıtsaq, múlik. Qazaqstannyń túkpir-túkpirinde Shymkenttiń qyz-jigitteri jumys istep júr.
Olar tapqan aqshasyn Nur-Sultan men Almatydan páter satyp alyp, qarjysyn sol qalalarǵa salyp jatyr. Eger Shymkentte sondaı ınvestısıalyq qural bola alatyndaı jyljymaıtyn múlik naryǵy qalyptassa, solar qarjysyn Shymkentke salady.
Shyny kerek, turǵyn úı salýda Shymkent artta qaldy, respýblıkalyq qala bolǵanymen. Dál osyndaı mıllıonnıkter – Nur-Sultan men Almatyda jylyna 3 mln sharshy metr úı salynady. Tipti halqy 200 myń adamǵa jetpeıtin Aqtaýdyń ózi jylyna bir mıllıon sharshy metr turǵyn úı salady. Al mıllıon halyq turatyn Shymkentte qansha sharshy metr turǵyn úı salynady dep oılaısyz? Jarty mıllıon sharshy metr. Jarty-aq mıllıon! Bul baıaý qarqynmen qala damýyn tejep tastaımyz.
Bizdiń qala kópten beri sý kórmegen baq sıaqty. Japyraǵy sarǵaıyp, sabaqtary solyp jatqan. Bul baqqa sý kerek, ıaǵnı ınvestısıa kerek. BI group sıaqty birneshe kompanıa 100 mıllıardtap ınvestısıa salsa, qala Nur-Sultan sıaqty kózdiń jaýyn alar záýlim úılerge tolyp, eńsesin tiktep alar edi.
Derekkóz: Oinet.kz
