Indýstrıaldy damýdyń mańyzy
Osy mańyzdy jobanyń arqasynda halqymyzdyń ómir súrý uzaqtyǵyn arttyrý, tabysy tómen áleýmettik toptardyń sanyn azaıtý jáne jumyssyzdyq deńgeıin 5 paıyzǵa deıin tómendetý josparlanǵan. Osydan-aq Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń elimiz úshin ekonomıkalyq jáne áleýmettik mańyzy qanshalyqty ekenin baıqaýǵa bolady.
Atalymysh baǵadarlama Úkimettiń el ekonomıkasyn damytýda baǵdarǵa alǵan basty strategıalyq damý jospary desek bolady. Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan alǵashqy kezeńin elimizdegi sarapshy ekonomıser «jedel damý» kezeńi dep ataıdy. O basta baǵdaralamanyń iske asýyna ózge de jobalaryn septeskenin belgili.
Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń taǵy bir basty ózgeshelegi elimiz úshin ekonomıkanyń mańyzdy salalarynyń eshbiriniń kenjelep qalmaı, tórt aıaǵyn teń basqan jorǵadaı sınhrondy damýyn kózdeıdi. Osy turǵydan alǵanda baǵdarlamaǵa artylǵan júktiń salmaǵy zilmaýyr ekenin baıqaımyz.
Memleket pen bıznestiń kúshin tek ekonomıkalyq órleýge baǵyttaý, asa qolaıly ınvestısıalyq jáne makroekonomıkalyq orta qalyptastyrý, ulttyq ekonomıkanyń ónimdiligi men tıimdiligin arttyrý syndy qadaý-qadaý máseleler bul baǵdarlamada tolyqtaı qamtylǵan.
7 basym basy baǵyt
Baǵdarlamada mynadaı eki máselege basymdyq berilgen. Birinshisi dástúrli eksporttyq sektordyń ónimderiniń alýan túrliligin qamtamasyz etý bolsa, ekinshisi ınovasıalyq ónerkásipti damytýǵa kóńil bólý.
Budan basqa Úkimet jedel Indýstrıaldy damý kezińde negizge alynatyn jeti basym baǵytyn aıqyndaǵan-dy. Olar – agroónerkásip kesheni, qurylys salasy, munaı óńdeý, metalýrgıa, hımıa ónerkásibi jáne farmasevtıka, energetıka, kólik jáne telekomýnıkasıa ınfraqurylymyn damytý.
Baǵdarlamada barlyq sheshimderdiń ádildigin qamtamasyz etý maqsatynda olardyń quramyna memlekettik mekeme basshylarymen qatar, túrli bıznes qaýymdastyqtar men damý ınstıtýttarynyń ókilderi tartylǵanyn aıta ketýimiz kerek. Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy boıynsha jumys toptary júıeli túrde bas qosyp, atalǵan basym baǵyttar boıynsha júzege asyrylyp jatqan baǵdarlamalardy pysyqtap otyrýy shart.
Metalýrgıa salasy qalaı kórkeıdi?
Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń qolǵa alynyp, bul baǵytta jumystardyń iske asa bastaǵynanyna 10 jyldan asty. Osy aralyqta qandaı jetistikke jettik degen zańdy saýal týyndaıdy.
Endi osyǵan az-kem jaýap bersek. Áńgime arasynda atalymysh baǵdaralamany júzege asyrýda atqarýshy bılik jeti basym baǵytta anyqtap alǵanyn aıttyq. Sonyń biri – metalýrgıa salasy.
Qazaqstan óziniń táýelsizdigin alǵanǵa deıin Qazaqstan qara metal boıynsha bar bolǵany úshinshi satysyndaǵy ónimin shyǵaryp kelgen edi. Al Indýstrıalandyrý baǵdarlamasynyń arqasynda metalýrgıa salasy boıynsha óndiriletin ónimderdiń sany artqanyn baıqaýǵa bolady.
Aıtalyq, biz sóz etip otyrǵan baǵdarlamanyń arqasynda alúmını, mys, tıtan, sırek metaldar, feroqorytpa, myrysh sekildi ónimderdi óndirip, mol paıdaǵa keneldik.
Bul degenińiz, jaı bolat quıma ǵana degen sóz. Indýstrıalandyrýdyń arqasynda otandyq metalýrgter tot baspaıtyn metal, joǵary sapaly bolat sekildi ónimder alý múmkindigine ıe boldy.
Sıngapýr men Taıvannyń jolyn bersin!
Dál qazir kez kelgen el úshin tıimdi ekonomıka qurýdyń jalǵyz-aq joly – jahannyń jyldam ózgeretin sharttaryna tez beıimdeletin ınovasıalyq ekonomıka qurýdyń mańyzy artyp keledi. Bul týraly «akyldy ekonomıka» qurýda kesh ilgeri ketken elder men osy jolǵa endi túsken elderdiń koldanyp jatqan tıisti is-sharalaryn eske alsaq jetip jatyr.
Mundaı ınovasıalyq damýdyń mańyzdylyǵyn sońǵy jyldary oryn alǵan qarjy-ekonomıkalyq daǵdarystar da dáleldep berdi.
Tipten, «vırtýaldy qundylyqtar» jasaýǵa áýestenip ketken elderdiń ekonomıkasy belgili bir dárejede osaldyǵyn kórsetti.
Sondyqtan damyǵan elder ózderiniń ekonomıkalyq saıasatyn tek joǵary ıntellektýaldy sektorlarynyń ǵana jan-jaqty damýyna ǵana emes, soǵan saı keletin óndiristi qoldaýǵa burǵany abzal. Inovasıalyq damý bizdiń básekege qabiletti elderdiń qataryna qosylýǵa qosymsha múmkindikter beredi.
Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy der kezinde qabyldanǵan qujat. Ol aınalasyna qoǵamdy, ıntellektýaldyq jáne materıaldyq resýrstardy biriktirýge múmkindik beretin, is júzinde jańa ekonomıkalyk ıdeıa boldy.
Bul – bizdiń qoǵamdyq ómirimizdiń barlyq salalaryn, densaýlyq saqtaýdan bastap, salyq salýǵa deıingi aralyqty qamtıtyn kúrdeli júıege aınaldy. Eger biz Qazaqstandy ekonomıkalyk kóshbasshylardyń arasyna qosamyz desek, bizdiń odan basqa tańdar jolymyz joq.
Kez kelgen baǵdarlama shynaıy ómirde qaǵazda kórsetilgende júzege asyp ketpeıdi. Indýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy júzege asyrý kezinde birneshe ekonomıkalyq daǵdarystarmen betpe-bet keldik. Muny bári baǵdarlamany júzege asyrýǵa kesirir tıgizetini anyq.
Sondyqtan Indýstrıalandyrý kartasyn synap-minýden eshteńe shyqpaıdy.
Al qıyndyqqa qarsy turyp, tabysqa barar naqty joldy taýyp, ony negizdep berý bul naǵyz kásipqoı mamandar men otansúıgish azamattardyń isi bolmaq.
Esińizde bolsa, o basta amerıkandyq korporasıalar Sıngapýr, Taıvan, Ońtústik Koreıanyń elektronıka naryǵyna kirý áreketterin kelemej etken edi. Al kazir Taıvannyń kompúterleri, káristerdiń mıkrotolqyndy peshter men teledıdarlar úlken suranysqa ıe.
Abaı atamyz aıtqandaı kez kelgen iske bekingende talaptaný kerek. Sondyqtan «ondaı bolmaq qaıda?» dep salymyz sýǵa ketip otyratyn zaman emes. Baǵytymyzdy aıqyndap, alǵa qaraı qadam basa berýimiz kerek!
Nurlan JUMAHAN
