Naýryz aıynyń basynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi orta bilim berý mekemelerindegi biryńǵaı kıim formasyna qoıylatyn talaptardy bekitken bolatyn. Atalǵan talaptar «bilim berýdiń zaıyrly sıpatyn iske asyrýǵa jáne orta bilim berý uıymdary bilim alýshylarynyń arasynda áleýmettik, múliktik jáne basqa da ózgeshelikterdiń belgilerin joıýǵa baǵyttalǵan» dep kórsetilgen. Búginde osy talaptarǵa qatysty jekelegen azamattar tarapynan syńarjaq pikirler bildirilýde. Qoǵam talqysyna túsken osy másele tóńireginde óz oıymdy bildirip, ony halqymyzdyń qyz balany tárbıeleýdegi ónegeli ustanymymen baılanystyra qaraýdy maqsat tutyp otyrmyn.
Bilim jáne ǵylym mınıstrligi bilim mekemelerinde smartfon qoldanýǵa tyıym sala ma? Bul másele ustaz qaýymyn kópten beri mazalap júr. Áńgimeni áriden bastasaq, tárbıeniń negizi qalanatyn jer – bilim mekemeleri. Búginde besikten beli shyqqan búldirshinge deıin zamanaýı quraldyń tilin jetik meńgergen. Burynǵy «attyń qulaǵynda oınaıdy» degenniń ornyn «uıaly telefon men ınternettiń qulaǵyn teń ustaǵan» degen teńeý basqan tárizdi.
«Zamanyna qaraı adamy» degen támsildi eskersek, munyń artyqshylyǵy da bar. Kóshten qalmaı, jańa dúnıeniń tilin bilgenge ne jetsin? Alaıda «taıaqtyń eki ushy» bar degendi qaperge alatyn kez jetken sıaqty. Zaman aǵymyna ilesýdiń jóni osy eken dep, ulttyq tárbıe jaǵyn aqsatyp alǵan jaıymyz bar. Ásirese, bilim uıalaryndaǵy kóptegen oqýshylardyń túrli beıádep áreketterge boı aldyryp jatqanyn jasyryp qaıtemiz. Buǵan kimdi kinálaımyz? Ýaqytyn bilimnen góri, ınternettegi «qyzyqtardy» tamashalaýǵa jumsaıtyn urpaqtyń tárbıesine kim jaýapty? Búgingi ata-ana men ustazdyń kóńilin kúpti etken jaıt osy.
Demek, memlekettik sheneýnikterge smartfondy paıdalanýǵa salynǵan tyıymdy bilim mekemelerine de engizý qajet. Osy másele boıynsha tilshi qaýymy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Mektepke deıingi jáne orta bilim departamentiniń dırektory Jańyl Jontaevadan surap kórgen. Ol: «Aqparattandyrý jóninde» QR Zańynyń 55-babyna sáıkes, elektrondy aqparat resýrstary, aqparattyq júıe men aqparattyq-kommýnıkasıalyq qurylymdardy qorǵaý sharasyna baılanysty smartfondardy jumys barysynda qoldanýǵa salynǵan tyıym memlekettik qyzmetkerlerge ǵana qatysty» degen bolatyn. Durys delik. Biraq mınıstrlik uıaly telefonnyń bilim sapasyna qanshalyqty keri áserin tıgizip otyrǵanyn bilmeı me?
Al keıbir bilim mekemelerine mınıstrliktiń buıryǵy qajet te emes kórinedi. Máselen, taıaýda «Ekibastuz balabaqshalary ata-analarǵa mekemege smartfon ustap kirýge tyıym saldy» degen aqparat taraǵan edi.
Bul ár bilim oshaǵynyń ishki tártibi bolsa kerek. Al oqýshylarǵa sabaq ústinde uıaly telefon qoldanýǵa jappaı tyıym salý úshin mınıstrliktiń nusqaýy qajet. Ázirge quzyrly mınıstrlik oqýshylardy talap pen tártipke shaqyratyn amal-áreketke bara almaı otyr. Shyntýaıtynda, mektep te bilim beretin memlekettik mekeme. Ondaǵy ustazdyń bilim berý ádis-tásili, jalpy bilim oshaǵynyń ómiri jurtqa jarıa bola bermeýi kerek. Eger oqýshy mekteptiń ishki tirshiligin túsirip, syrtqa shyǵara berse, ne bolmaq?!
Qazir kez kelgen oqýshynyń qolynda smartfon bar. Keıbir oqýshylar sabaq ústinde de áleýmettik jelige kirip, kóńilin basqa nársege buryp jatady. Muny muǵalim bilmeıdi emes, biledi. Biraq soǵan qaramastan oqýshynyń qolyndaǵy smartfondy tartyp alýǵa quqyǵy joq. Sebebi qazirgi balalar qıt etse, beınege jazyp, áp-sátte ǵalamtor «juldyzy» etip jiberýi ǵajap emes.
Ǵalamtor demekshi, birer kún buryn Premer-mınıstrdiń orynbasary Darıǵa Nazarbaeva Astanadaǵy №81 «Astana English School» mamandandyrylǵan gımnazıasy muǵalimderi jáne oqýshylarymen kezdesý barysynda: «Muǵalimder balalarǵa qatysty ózderiniń qyzmettik ókilettigin asyra paıdalanbaýy tıis. Budan bylaı ár oqýshy ustazynyń teris áreketin ınternetke jarıalaı alady», – degen ol ári qaraı oıyn bylaısha sabaqtady. «Ókinishke qaraı, buqaralyq aqparat quraldarynda ózderiniń ókilettiligin asyra paıdalanatyn muǵalimder jaıynda jaǵymsyz materıaldar kóptep kezdesedi. Iaǵnı, muǵalimder oqýshylarǵa qatysty ókilettiginiń sheginen shyǵyp jatady. Árqaısylaryńyz bilýlerińiz kerek, búginde bizdiń balalardyń qolynda smartfondary bar. Atap aıtqanda, olardyń árqaısysy sizderdiń qyzmetterińizge «tyńshylyq» jasaı alady. Sizderdiń kez kelgen jaqsy nemese jaman áreketterińiz ınternette kórinis tabýy múmkin», – dedi D.Nazarbaeva. Onyń sózinshe, bundaı «sharalar» mınıstrliktiń nemese ákimdik tarapynan jasalǵan buıryqtar men nusqaýlarǵa qaraǵanda tıimdirek tártipke salady. «Bul jaıynda árdaıym esterińizde bolǵan jón» degenin estigen ustaz qaýymynyń oıy san-saqqa júgirgen. Sonda qalaı, muǵalim oqýshyny tárbıeleı me, álde oqýshy muǵalimdi jónge sala ma?
Mektep – bilim ordasy. «Muǵalim – mekteptiń júregi» desek, biz qazirgi qoǵamda ustazdyń bedelin kóterýden buryn, túsirýge beıim emespiz be? Muǵalimdi shekten shyǵaratyn kim? Árıne, sabaqqa ynta-zeıinin salmaıtyn oqýshy. Qarsy aldynda otyrǵan 30 balanyń minezi 30 túrli. Olardyń árqaısysymen til tabysý ońaı emes. Bilim men tárbıe berýde barlyq jaýapkershilik ustazǵa júktelip otyr. Sóıte tura, muǵalimniń abyroı-bedelin túsirýge ózimiz áreket jasaımyz. Munymyz qalaı?
Danıar Jumabekov, Jambyl oblysy, Shý aýdany, Kóktóbe aýyly orta mektebiniń tarıh páni muǵalimi:
– Uıaly telefondy oqýshyǵa ustatýǵa ruqsat berý arqyly quqyq qorǵaý men ókiletti mekemelerdiń jumysyn jeńildetkisi keletindeı kórinedi. Uıaly telefon ustaǵan oqýshy sabaq oqıtynyna kúmánim bar. Muny jeke tájirıbemnen aıtyp otyrmyn. Osy uıaly telefonnyń arqasynda mektep ómiri qaptaǵan selfıge tolyp, oqýshy bilimi tómendep jatyr. Uıaly telefon ustap otyryp, kitap oqyp kórińizshi? Basyńyzǵa túk te kirmeıdi. Sol sebepti beli bos, keýdesi qýys urpaq qalyptasýda. Sosyn kim kináli? Árıne, bárin muǵalimge jabady. Al úıde ata-ana sútten aq, sýdan taza ma? «Mektep» degen bilim uıasynan uıaly telefonnyń bedeli joǵary bop tur. Qazir oqýshylarda basyma bilimdi júktep ne qylamyn, qaltamda telefonym, ınternetim bolsa boldy degen túsinik qalyptasqan. Menińshe, mınıstrlik muǵalimge shúılige bermeı, ata-ananyń jaýapkershiligin arttyrý kerek. Balaǵa bilim beriledi, al úıde qadaǵalanyp negizdelmese, ol dalaǵa ketedi degen sóz. Sondyqtan balasynyń bolashaǵyna nemquraıly qaraıtyn ata-analarǵa aıyppul salyp, balasy sabaqtan sebepsiz qalsa, aqsha tóletse eken.
Aıbek Qýandyquly, Ekibastuz qalasy №25 Qazaq qyzdar gımnazıasynyń, tarıh jáne geografıa pániniń muǵalimi:
– Joǵary laýazymdy qyzmettegi adamdar ustazdyń bedeliniń joǵary bolýyna qyzyǵýshylyq tanytý kerek. Eger eldegi bıligi bar azamattardyń ustazǵa degen qatynasy tómen bolsa, ustazdyq qyzmetten mán de, sán de ketti. Erteń bilimdi, bilikti jastar ustazdyq qyzmetke eshqashan jolamaıdy.
Ardaq Býhatova, Rıdder qalasy №16 orta mektebiniń qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi:
– Uıaly telefon oqýshyǵa kóp kedergi keltiredi. Sabaqta eleńdep otyrady, úzilis kezinde kelesi sabaqqa daıyndalýdyń ornyna, telefonmen alysyp ketedi. Al paıdaly jaǵy orys synyptarynyń oqýshylary onlaın sózdikti paıdalanyp, onlaın testerdi oryndaıdy. Al muǵalimniń ersi qylyqtaryn túsirip, ǵalamtorǵa salýǵa túbegeıli qarsymyn. Árıne, muǵalim de, oqýshy da ózine qatysty mindetterdi bilý kerek. Muǵalimniń basty mindeti – balany oqytyp qana qoımaı, tárbıe berý. Osy ekeýin qatar alyp júrý keıde qıyn soǵyp jatady.
Meıirjan Temirbek, muǵalim:
– Oqýshylardyń «klıp» túsirýi týraly áńgime bolyp jatyr. Túsirsin, jasyratyn eshteńe joq. Shendiler sıaqty «burqyratyp» aqsha jep jatqan joqpyz, jeıtinimiz – qaǵaz ǵana. Nemenege qorqamyz? Biraq janǵa batatyny, aıtqannyń jóni osy eken dep zańdy belden basýǵa bolmaıdy ǵoı. Muǵalim 200 teńgeden jınasa, «korrýpsıoner» bolyp shyǵa keledi. Aqsha jınamaıtyn mektep, ata-anadan kómek almaıtyn muǵalim joqtyń qasy. Egerde aqsha jınamasa, oqýshylardyń túrli saıystar men joldamalaryna mektep ne úkimet tólep otyr ma?
Laýra Aıapbergen, ata-ana:
– Oqýshynyń oıy sabaq oqý emes, «uıaly telefonǵa kimnen hat keldi» dep bólinip otyrady. Bálkim, tańerteń oqýshylardyń telefonyn jınap alyp, sabaq aıaqtalǵanda qaıtaryp berý jolyn qarastyrý kerek shyǵar. Telefonsyz taǵy bolmaıdy. Balańnyń qaıda júrip-turǵanyn bilip turý mańyzdy. Qazirgi kezde balalardyń joǵalý derekteri kóbeıip ketti. Sol úshin ǵana telefon ustatyp qoıamyz. Áıtpese, balamnan sabaq ústinde qoldanbaýyn talap etemin.
P.S. Bilim berý mekemelerinde uıaly telefonǵa tyıym salý kerek pe? Búgingi zaman balalarynyń «serigine» aınalǵan uıaly telefonnan keletin zıan shash-etekten. Bul birinshiden, balanyń ózindik oılaý qabiletin tómendetedi. Ekinshiden, esep shyǵarý kezinde logıkalyq shapshańdyq pen utqyrlyqty báseńdetedi. Sebebi qazir kez kelgen smartfony bar oqýshy Photomath baǵdarlamasy arqyly matematıkalyq esepterdiń jaýabyn lezde taba alady. Úshinshiden, oqýshy kez kelgen jaǵdaıda bilimine emes, uıaly telefondaǵy ınternetke senim artady. Mine, bul bilim sapasy taıazdanýynyń alǵysharty. Tipti, uıaly telefonǵa múldem tyıym sala almasaq, sheteldegi úrdis boıynsha sabaq bastalar kezde oqýshylardyń telefonyn jınap alyp, bitkende taratyp berýdi qolǵa alǵanymyz jón. Ázirge basqa amal joq.
Dınara Myńjasarqyzy
Derekkózi: turkystan.kz
