Oqýshylardyń kókireginde bilimge degen qushtarlyq, jańa belesterdi baǵyndyrýǵa degen ynta-jigeri saırap jatyr. Qysqasyn aıtqanda oqý, izdený, zertteý, jetistikke jetý kezeńi keldi. Bul rette bilimdi urpaq ósirý, zerdeli de izgi nıetti urpaq tárbıeleý – ustazdardyń basty mindeti. Al bilim men izdenýge qajetti ınventarlardy túgendep, materıaldyq-tehnıkalyq bazany nyǵaıtyp, ony zamanaýı ınovasıalyq, sıfrlyq, İT tehnologıalarmen jabdyqtaý – atqarýshy bıliktiń basty mindeti.
330 mektepke STARLINK spýtnıktik qurylǵysy ornatylady
Túrkistan oblysynda búginde bilim berý uıymdarynda 500 myńnan astam bala bilim alýda. Bul respýblıkadaǵy árbir jetinshi oqýshy osy aımaqta turady degen sóz. Al bıylǵy jańa oqý jylynda 52 myńǵa jýyq oqýshy birinshi synypqa bardy.
Oblysta 14 myń adam bilim alatyn 29 jaıly mektep salynýda. Qazir bilim salasynda naǵyz qurylys serpilisi bar.
Bıyldyń ózinde 300-den astam balabaqshalar, mektepter, kolejder, lagerler kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeýden ótýde. Jańadan salynyp jatqan nysandar da bar. Bul baǵytta oblys respýblıkada kósh bastap tur. Jańa nysandardyń basym bóligi aýyldyq jerlerde ornalasqan. Onyń ishinde on jyldan astam jóndeý kórmegen tozyǵy jetken, qaýipti ǵımarattar da bar. Bul oblystaǵy árbir úshinshi mektep jańartyldy degen sóz. Bul jumystyń nátıjesi sapaly bilim men tárbıe bolýy kerek.
Orta mektepte jaratylystaný-jaratylystaný pánderin jáne aǵylshyn tilin tereńdetip oqytý mańyzdy. Sondyqtan jańa oqý jylynda 62 mektepte 3,5 mlrd teńgege 265 arnaıy pán kabıneti jabdyqtalady. Sonymen qatar, Ilon Masktyń Starlink spýtnıktik qurylǵysy 330 mektepte ornatylady.
Bul ınternet jyldamdyǵyn arttyrý úshin qajet. Bul shalǵaı jáne shekaralas aýdandarda ornalasqan mektepterdegi ınternet máselesin tıimdi sheshti.
Balabaqshalardy sıfrlandyrý men vaýcherlik júıe
Búgingi tańda oblysta 2-6 jas aralyǵyndaǵy balalardy mektepke deıingi tárbıemen qamtý kórsetkishi 97,8 paıyzdy (187 612 bala) quraıdy. Degenmen, oblysta balalardyń úshten ekisi ǵana balabaqshaǵa barady. Demek, 72 myń bala mektepke deıingi bilim berýden tys qalyp otyr. Osy oraıda Túrkistan oblysynyń ákimi Darhan Satybaldy balabaqsha máselesin túpkilikti sheshý qajettigin alǵa tartyp, naqty tapsyrmalar berdi.
Sapa máselesi jeke mektepke deıingi mekemeler úshin ózekti bolýy kerek. Buǵan tıisti kóńil bólinbegendikten 7664 oryn qysqartylǵan. Onyń basty sebebi, keıbir balabaqshalar sabaqqa kelmeıtin balalardy tirkegen nemese sanıtarlyq normadan asatyn balalardy qabyldaǵan. Sondaı-aq quryltaıshylardyń salyq tóleýden jaltarý faktileri anyqtaldy.
Mundaı jaǵdaılarda kásipkermen shart buzylady. Buzýshylyqtardy joıý úshin sıfrlandyrý men vaýcherlik júıe qatar engizilýde.
Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń tapsyrmasy boıynsha aǵymdaǵy oqý jylynda respýblıkadaǵy bilim deńgeıi tómen mektepterdiń tizimi jasaldy. Túrkistan oblysyndaǵy osyndaı 162 mektep 943 «maqsatty mektep» qatarynda tur. Aldaǵy ýaqytta atalǵan oqý oryndarynyń bilim sapasyn arttyrý jospary ázirlenetin bolady.
Endi Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń tapsyrmasy boıynsha sybaılas jemqorlyqpen alynǵan aqsha memleketke qaıtarylyp, mektep qurylysyna jumsalady. Qor arqyly oblysta 20 mekteptiń qurylysy bastaldy. Onyń 13-i bıyl paıdalanýǵa berilmek. Sondaı-aq tórt apatty jáne úsh aýysymdy mektep máselesi de tolyǵymen sheshiledi.
«E-ashana» men «Alaqan» júıeleriniń artyqshylyǵy
Búgingi tańda úzdik muǵalimderdi basshylyq qyzmetke konkýrssyz taǵaıyndaý úshin 150 adamnan turatyn kadrlyq rezerv jasaqtaldy. Bul bilikti muǵalimderge mansaptyq ósýge úlken jol ashady.
Túrkistan oblysynda respýblıkada alǵash ret 500-den astam mektep dırektory arnaıy menejment kýrsynda oqytylady. Bul bastamaǵa Almatydaǵy Abaı ýnıversıteti de óz úlesin qospaq. Sonymen qatar, túrkistandyq ustazdar men ádiskerler Japonıada Lesson Study ádisi, AQSH-ta ınklúzıvti bilim berý, Qytaıda tehnıkalyq jáne kásiptik oqytý boıynsha tájirıbe almasty.
Bul jumys jańa oqý jylynda jalǵasady, muǵalimder Fransıada, Malaızıada, Fınlándıada arnaıy praktıkalyq kýrstardan ótedi. «Jaıly» jáne «maqsatty» mektepterdiń muǵalimderine basymdyq beriledi.
Sondaı-aq, osy oqý jylynda 910 memlekettik mektepte 221 myń oqýshy bir rettik tegin ystyq tamaqpen qamtylady. Bul maqsattarǵa 19,4 mlrd teńge bólindi. Óńirde mektep ashanalary memlekettik-jekemenshik áriptestik arqyly jumys isteıtin bolady. Bıyl bul joba 419 ashanada júzege asyrylmaq. Nátıjesinde merdigerler 2 mıllıard teńgeden astam qaıtarymsyz ınvestısıany sıfrlyq júıege negizdelgen as úı jabdyqtaryn jańartýǵa jumsady. Osyǵan oraı, ashanalarda jańa sıfrlyq platforma engiziledi.
Sıfrlandyrý is júzinde óziniń oń nátıjelerin kórsetti. Osylaısha, memlekettik-jekeshelik áriptestik arqyly oblys kólemindegi mektep ashanalaryn jeke basqarýdy qolǵa alǵan jeke kásipker Qalymbetov eki jyldan beri «E-ashana» júıesin engizdi.
Sóıtip, 458 mıllıon teńgeni únemdep, búdjetke qaıtarǵan. Túrkistan qalasyndaǵy №28 mektep-lıseıde engizilgen Alaqan júıesi bes aıda 11,8 mıllıon teńge únemdeýge múmkindik berdi. Bos ýaqytyn tıimdi uıymdastyrý maqsatynda bıylǵy jyly búdjet esebinen halyqtyń áleýmettik osal toptarynan 35 482 oqýshy lagerlerde tegin demalyspen qamtyldy.
Mektepterdiń ǵylymı-tehnıkalyq progresine 2,7 mıllıard teńge bólindi
Jyldar boıy qordalanyp qalǵan máselelerdi sheshý úshin jańa jobalar júzege asyrylady. Atap aıtqanda, 1800 oryndyq bes lager qaıta jańǵyrtylsa, tórteýi kúrdeli jóndeýden ótedi.
Nátıjesinde segiz jazǵy aýysymda qosymsha 14 myń bala demalatyn bolady. Osylaısha, jazǵy demalys kezinde balalardy qamtý 58 myńnan 72 myńǵa deıin artady.
Ótken jyly 101 mektepke oqýshylardy tasymaldaý úshin avtobýstar alyndy. 2025 jyldyń 1 qyrkúıegine deıin «Báıterek» ulttyq basqarýshy holdıńi arqyly qatynaıtyn avtobýstar sany taǵy 65-ke kóbeıedi. Sonda stýdentter memlekettik tasymaldaýmen 100 paıyz qamtylady.
Túrkistan oblysynda 50 kolej bolsa, onda 30 myń stýdent 71 mamandyq boıynsha bilim alýda. Kolejderge respýblıkalyq búdjetten beriletin 15 445 grant bólinedi.
Ótken jylmen salystyrǵanda oqýshylar sany eki myńǵa artqan. Alaıda, arnaıy oqý oryndarynyń oqý baǵdarlamalary men materıaldyq-tehnıkalyq bazasy qazirgi óndiris talaptaryna tolyq saı emes. Iaǵnı, kásiptik bilim berý salasy óndiristegi ǵylymı-tehnıkalyq progrestiń damýynan artta qalyp otyr.
Osy ózekti máseleni sheshý maqsatynda kolejdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtýǵa ótken jyly 3,1 mıllıard teńge, bıylǵy jyly 2,7 mıllıard teńge bólindi. Oqytýshylar men magıstranttar TMD elderinde, Qytaıda, Túrkıada, Avstrıada jáne Fransıada arnaıy oqý tájirıbesinen ótedi.
Saryaǵash aýdanynda İT koleji ashylady
Túrkistan oblysynyń ákimi tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uıymdarynda jańadan on mamandyq ashýdy tapsyrdy. Saryaǵash aýdanynda İT koleji ashylady. Materıaldyq-tehnıkalyq bazany nyǵaıtýǵa 155 mıllıon teńge bólindi.
Taǵy bir jaqsy jańalyq – Ońtústik Koreıamen yntymaqtastyq pen Túrkistan qalasynda WOOSONG-TURKISTAN koreı ýnıversıtetiniń ashylýy. Tıisti memorandýmǵa qol qoıylyp, oqý ǵımaraty daıyndalýda. Aımaq basshysy mamandardy daıarlaýǵa ákimdik tarapynan arnaıy granttar bólinetinin atap ótti. A.Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetine bıyl medısınalyq mamandyqtarǵa 50 grant bólindi. 139 grant – basqa JOO-daǵy rezıdentýraǵa. Maman tapshylyǵy máselesin sheshý úshin joǵary oqý oryndarymen birlesken jumys jalǵasady.
Qaı el bolmasyn, bilim men ekonomıka arasyndaǵy baılanystyń mańyzy zor. Zertteýge sáıkes, oblys turǵyndary tabysynyń 64 paıyzy azyq-túlikke jumsalady. Bilimi men biliktiligi tómen jerde tabys tómen bolady. Sondyqtan árbir adam tabysty bolý úshin bilimdi bolýy kerek.
Búginde oblys oqýshylary PISA jáne MODO sıaqty reıtıńterde tómen deńgeıde. Eger bala durys bilim almasa, erteń onyń ekonomıkalyq keri áseri bolady. Ol úshin oqýǵa jaýapkershilikpen qarap, oń nátıjege jetýi kerek. Sondyqtan muǵalimderdiń de kásibı bilimi bolýy kerek. Alaıda, tekserý barysynda anyqtalǵandaı, keıbir muǵalimderdiń joǵary bilimi týraly dıplomdary jalǵan bolyp shyqty.
Sondaı-aq, ujym men mektep basshylary arasyndaǵy 16 eńbek daýynyń qaralýy sottar men QR Prezıdenti Ákimshiliginiń deńgeıine jetti. Keıbir sarapshylar bilim salasyn tabys kózine aınaldyryp, memleket qarjysyn talan-tarajǵa saldy. Atalǵan fakti boıynsha tergeý amaldary júrgizilip, birqatar jaýapty tulǵalar men qyzmetkerler qylmystyq jaýapkershilikke tartyldy.
Jasandy ıntellekt dáýirine aıaq bastyq
Álem sıfrlandyrý kezeńinen jasandy ıntellekt dáýirine nemese kompúterlik júıelerdi paıdalanyp adamnyń oılaýyn modeldeý dáýirine ótýde. Osy oraıda Memleket basshysy Q.Toqaev muǵalimderdiń birinshi respýblıkalyq sezinde oqý úderisin jedel sıfrlandyrýdy tapsyrǵan bolatyn. Bul baǵytta ustazdardy úlken jumys kútip tur. «Sıfrlyq Qazaqstan: zamanaýı bilim» taqyryby kezdeısoq tańdalǵan joq.
Jıynǵa qatysqan Túrkistan oblysynyń ákimi D.Satybaldy bilim salasy qyzmetkerleriniń aldyna jańa mindetter qoıdy. Qazaqstan Respýblıkasy Bilim mınıstrligi Bilim sapasyn qamtamasyz etý komıteti tóraǵasynyń orynbasary M.Turǵanbaıqyzy, ǵalym, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory Á.Husaıynov, memleket jáne qoǵam qaıratkeri J.Omarbekova, «Bilim-Innovasıa» halyqaralyq qoǵamdyq qorynyń prezıdenti O.Darhan, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń rektory T.Bolat ustazdar qaýymymen kezdesip, tyń bastamalarǵa toqtaldy.
Osylaısha túrkistandyq ustazdar bıylǵy jańa oqý jylyn jańa tájirıbemen bastady. Osylaısha, aldymyzda odan ári damytý men jetildirýdi talap etetin jańa mindetter tur. Bul bilim sapasyn arttyrý, barlyq balalar úshin ınklúzıvtilik pen qoljetimdilikti kúsheıtý jáne olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý. Árbir mektep árbir oqýshy óziniń áleýetin ashyp, el ıgiligi úshin damytatyn qolaıly bilim berý ortasyna aınalýy tıis.
