– Árıne, ýáde beremin! Ant beremin! Shyndyqty aıtý úshin ózińdi shaqyrdym emes pe?!.
– Qarajat alý, jumsaý, jalpy, qarjy máselesinde qujattarǵa siz qol qoıýshy ma edińiz?
– Árıne, joq. Qarajatty qanshasyn qaıda jumsaıtynyn, qaı fırmaǵa qansha shyǵyn jumsaıtynyn, kimge qansha aılyq beretinin men bilmeımin de, oǵan meniń qatysym da joq. Qarjy máselesine qol qoıatyn, tipti, meniń haqym da joq qoı, men kıno salasynyń búkil ekonomıkalyq, býhgalterlik esep-qısabynyń qandaı bolatyny bilmeımin.
Qarjylyq qujattarǵa qol qoıý quqyǵy atqarýshy prodúser Iýdınanyń qolynda. Jáne meniń fırmamnyń dırektorynyń qolynda. Atqarýshy dırektor «mynansha aqsha kerek» dep meniń fırmama keledi, meniń dırektorym suraǵan aqshasyn beredi, ol alyp ketedi. Sóıtedi de ol tıisti shyǵyndarǵa jaratady, sosyn «mynansha qarajat jarattym» dep esep beredi. Qaǵazdardy, barlyq esep-qısapty Iýdına men bizdiń býhgalter «Qazaqfılm» kınostýdıasyna ótkizedi.
– Sizdiń fırmańyzdyń atqarýshy dırektory kim?
– Espaev degen jigit. Aldynda Ábdirahmanov degen jigit bolǵan… Barlyq qujattarǵa solar qol qoıady, aqsha aınalymyna, esep-qısapqa solar jaýapty. Aldyńǵy kezeńde 79 mıllıonnyń 44 mıllıony ıgerildi degen ochet «Qazaqfılmge» tapsyrylǵan. Qalǵan 35 mıllıony keıin ıgerildi, onyń esep-qısaby, qujattary daıyn tur. Sol ochetty tapsyrarda, joǵarydan nusqaý keldi me, «Qazaqfılm» bul dokýmentterdi qabyldamaı qoıdy. Fakt boıynsha jospardaǵy naqty jumystar jasalyndy, eńbek etken jumyskerler jalaqysyn aldy, býhgalterlik esep-qısap qujattary bar, shyǵynnyń bári oryn-ornynda… Qabyldamady. Sol kezde tergeý bastalyp ketken kez edi, sony sebep qyldy da, ochetty qabyldamaı tastady…
– Shyǵynnyń orny bar, biraq sizge jala jaýyp otyr ma sonda?
– Bul jala. Eki áıeldi qorlap… Áıel adamdy!.. Bireýi jas qyz, bireýi orys áıel, tis qaqqan qý… Myna bizdiń fılmimiz onyń besinshi me, altynshy fılmi! Iýdınanyń. Múmkin ol qalaı urlaýdy, qalaı neǵylýdy biletin shyǵar… Biraq men oǵan talaı aıttym, «baıqańdarshy, artyq-aýys tıispeńdershi, kelesi jumysta «prıbyl» bolady, sol kezde aılyqtaryńdy kóp alatyndaı jaǵdaıǵa jetemiz, osy birinshi proektimizdi abyroımen ótkizeıikshi…» degen ótinishimnen basqa ne deımin?
Olarǵa men urlap berińder dep qalaı aıtamyn? Ózim baryp memleketten jalynyp surap alǵan aqshany urla dep??!. Ózimniń fırmamnan ótip jatyr. Ózime ózim kór qaza almaımyn ǵoı men! Qospasam – almaımyn ǵoı!.. Halyq biledi, men teatrǵa toǵyz jyl dırektor bolǵanda, búkil bet-álpetimdi, búkil jınaǵan abyroı-ataǵymdy sol teatrǵa jumsadym! Tóbesin qaıtadan japtym! Qulap jatqan mramorlaryn qaıtadan órgizdim, onyń bárine úkimet aqsha bergen joq!.. 1993 jyldan 2001 jylǵa deıin – eń qıyn zamandar boldy. Jumyskerler aılyǵyn ala almaı qalǵan kezderde men Mádenıet mınıstrligin aınalyp ótip, Qarjy mınıstrine baryp, «birinshi Áýezov teatryna – ata teatrǵa jiberińder aqshany» dep surap alyp, sondaı jaǵdaıǵa jetkem. Basqa teatrlar, mekemeler aılap-jyldap aılyqtaryn ala almaı júrgende, bizdiń teatrdyń adamdarynyń aılyǵy bir kún de keshigip kórgen joq. Basqa teatrlar gastrólge bara almaı júrgende, bizdiń teatrymyz toǵyz jyl boıy ylǵı da gastrólderge shyǵyp júrdi. Sonda men bet-álpetimdi ákimderge satyp, jalynyp, aldaryna baryp, «áı, mynaý – Ata teatr ǵoı!..» dep, bar múmkindigimdi, kerek deseń, qaltamdaǵy barymdy teatrǵa tókken adammyn, quıǵan adammyn!..
Al myna kezde ózim jasap otyrǵan proektiden ózim birdeńe jyrymdap alý – aqylǵa syımaıtyn nárse ǵoı! Ózim otyrǵan butaqty ózim kesemin be?!. Sonan soń, aınalaıyn, meniń alǵan tárbıem basqa! Biz keńes ókimetiniń tárbıesimen ómir súrdik. Bir aılyqpen ǵana, mańdaı ter eńbekpen ǵana tabatyn aılyqpen ómir súrip, soǵan qanaǵat etý ábden sanamyzǵa sińgen adamdarmyz. Ol zamanda bir tıyn úshin jaýap beresiń!
Eger qazir meniń astymda máshınem bolsa – ol halyqtyń maǵan degen yqylasynan mingizgen máshınesi. Ómirimde men eki máshıne mindim, ekeýin de halyq mingizgen. Sondyqtan meniń sanamda, ózim eńbek etip júrip, betimniń árin bes tógip, memleketke baryp surap alǵan aqshany qaltama salý degen – meniń mıyma syımaıtyn túsinbeıtin nárse! Múmkin emes olaı jasaý! Qazir osy nárse meniń moınyma ilingeni… meniń shaqshadaı basym sharadaı boldy. Qaıta-qaıta.., mine osymen qansha ret jedel járdem shaqyrdym?!. Jeti-segiz ret jedel járdem shaqyrdym.
Men ájeptáýir aýylda ósken jigit edim, anaý-mynaýǵa boı bermeıtin, densaýlyǵym, qudaıǵa shúkir, jaqsy, qoı baǵyp, shóp shaýyp, jer aýdaryp, arba aıdap, qara jumys istep, aýylda ósken qajyrly jigitterdiń biri edim!.. Jáne teatrda qanshama-qanshama rólder oınadym – júregimdi parsha-parsha qyp!.. Mynaǵan kónetindeı jaǵdaıym joq, jeti-segiz ret jedel járdem shaqyryp, sońǵy ret júrekti qaraıtyn kardıologıalyq aýrýhanaǵa tústim. On kún jatýym kerek edi, olardan fınpoldyń adamdary kelip surastyryp, «anyq pa, anyq emes pe?..» dep bilip, «bir jetide shyǵaryńyz» dep olarǵa tapsyrma berip.., sóıtip meni segiz kúnnen keıin shyǵardy.
Sottyń otyrysyna bardym. Áli de júregim aýyryp otyr. Qazir jatsam da, qaıtadan jatar edim, biraq qaıta-qaıta aýrýhanaǵa jata bergen degen… «nemene bul, qashyp júr me?..» degen oı keledi-aý degen ýaıym men uıattan qazir ózimniń densaýlyǵymdy oılaýdan qaldym. Bir kúni kózim jumylyp ketse, osy áńgimem qalatyn shyǵar, basqa ne qalady mende?!. Artymda jylap bala-shaǵam qalady… biraq men ózimniń júregimmen birge ónerime degen ádildigimdi, elime degen ádildigimdi, memleketime berilgenimdi ala ketem… (únsizdik)…
– 69 mln teńge moınyńyzǵa ilip otyr ma?
– Tergeý barysynda… O basta tergeý durys bolmady… Al tergeý barysynda jańaǵy Mýjıkov degen jigit «mýjıkpin» degen sózinde turmady… jańa aıttym ǵoı, «men jiberemin, erteń isti jabamyn, bosatamyn» degen Mýjıkovimiz men bolnısaǵa jatqannan keıin eki kúnnen keıin teledıdardan: «Tuńǵyshbaı Jamanqulov moınyna aldy 69 mıllıondy, endi 6 mıllıonyn tóledi…, qalǵandaryn tóleı bastady…» degen jalǵan aqparat burq ete qaldy. Ol meni taǵy ushyryp túsirdi. Sodan keıin, bergen ýádesin oryndamaǵannan keıin, keıingi sottarda men aldyńǵy moıyndaýymnan bas tarttym. «Biz keliskenbiz!» dedim.
Sýdıa maǵan oryndy suraq qoıdy: «Tuńǵyshbaı Qadyruly, sonda bul saýda boldy ma senderdiń aralaryńda?» dep orysshalap. Men aıttym, «saýda boldy, sýdıa myrza, osylaı-osylaı dep aıtty, sondyqtan men moınyma alǵam, biraq olar qyzdardy da shyǵarǵan joq, maǵan bergen ýádesin de oryndaǵan joq, isti japqan joq!.. Birin de oryndamady!..» dep. Kerisinshe, Iýdınany ózderiniń jaǵyna buryp, «tergeýge kómektesti» dep, «búkil jasaǵan kinárattardyń barlyǵyn Tuńǵyshbaı arqyly jasadyq» dep jazdyryp, álgi «Aıyptaý aktisi» deı me… sol 60 bettik «Aıyptaý aktisin» oqyp qarasańyz, tóbe shashyńyz tik turady. Bárin Tuńǵyshbaı aıtypty, «ana jerge bar da sen aqshany shash…, Tuńǵyshbaı aıtypty, myna jerge bar da aqshany ber… Tuńǵyshbaı aıtypty, sen ana jerge bar da, aqshany jasyr…» depti. Múmkin emes nárse! Sóıtip meniń ómirimde bir elime, jurtyma, eń birinshi ónerge osyndaı bir jańa úrdiste, jańa tehnologıamen, dúnıejúzine belgili bolatyndaı jaǵdaıǵa jetetin proektimnen Qulagershe… atyldym… Batyrash-Qotyrashtarǵa atyldym… Qosobanyń túbinde…
Suhbattasqan Sáýle Ábedınova
Derekkózi: akjunis.kz
