Nur-Sultannyń tergeý soty densaýlyq saqtaý eks-mınıstri Eljan Birtanovtyń úı qamaqta qalý merzimin uzartý týraly máseleni qaraýdy jalǵastyryp jatyr. Ol búgin sot otyrysyna qatysty. Ol óziniń sybaılas jemqorlyq qylmystarǵa qatysy joq ekenin basa aıtty, dep habarlaıdy
Dalanews.kz.
Kezdesý onlaın rejıminde Zoom arqyly ótti.
Birtanov óz sózin bir kún buryn birqatar buqaralyq aqparat quraldary prokýrordyń ózine aıyp taqqany týraly aqparat taratqanynan bastady. Eks-mınıstr bul aqparattyń jańsaq ekenin, óıtkeni oǵan áli aıyp taǵylmaǵandyqtan da tergeý amaldary jalǵasyp, ázirge sot úıqamaq merzimin uzartý máselesin qarastyryp jatqanyn aıtty.
Sodan keıin ol tergeý-jedel tobynyń bastyǵy óziniń esebinde kórsetken buzýshylyqtar týraly aqparatty teriske shyǵarýǵa kóshti (úı qamaǵynyń merzimin uzartý týraly - red.).
Bul aradaǵy qujatta búdjet qarajatyn jymqyrýǵa qatysty maǵan keltirilgen kúdikterdiń zańdylyǵy men negizdiligin rastaıtyn eshqandaı fakt joq ekenine basa nazar aýdarǵym keledi. Sebebi urlyq faktisi joq. Taǵy da jarıa túrde bul iste de, sol sekildi meniń Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý mınıstri bolyp turǵan kezimde de qandaı da bir sybaılas jemqorlyq qylmysyna qatysym bolmaǵanyn qadap aıtamyn. Munda jazylǵandardyń barlyǵy oıdan qurastyrylǵan jáne qısynǵa múlde saı kelmeıtin tujyrymdarǵa toly, - dedi burynǵy mınıstr.
Óz kezeginde Birtanov jumys isteıtininiń dáleli retinde densaýlyq saqtaý tólqujatynyń skrınin ekrannan kórsetti, bul Ericsson Nikola Tesla jasap shyqqan "Aqparattyq júıelerdiń ózara árekettesý platformasy", ol jumys istep tur, degenmen tergeý ol jumys istemeıdi dep málimdeıdi (Birtanov, negizinen, dál osy fakt boıynsha aıyptalýda - red.) ...
Men elektrondy tólqujattan úzindi kóshirmesin júkteı alamyn. Tipti, ony osy arada ashyp, kórsete alamyn, onda meniń tirkelgen jerim bar, sonymen qatar 2020 jyldyń maýsym aıynda men eki aýrýhanada COVID-19-ǵa qarsy aýrýhanaǵa jatqanmyn. Aldymen bireýinde, sodan keıin ekinshisinde. Iaǵnı elektrondy densaýlyq tólqujatynyń fýnksıalary jumys istep tur. Ia, tolyqtyrý jaǵynan áli de máseleler bar, biraq bul proses óz jalǵasyn tabýda, óıtkeni emhanalardyń aqparattyq júıeleri platformaǵa kóbirek kelip, qosylyp jatyr. Biraq biz jańa ǵana estidik jáne bul proseske tergeý kedergi bolyp otyrǵanyn bilemiz. Osylaısha, kelisimshart zańdy túrde jasaldy, barlyq jumys zańdy túrde júrgizildi, - dedi Birtanov.
Ol platformany paıdalaný 2020 jyldyń maýsymynda maquldaǵanyn, biraq tergeý ony birden jaýyp tastaǵanyn málimdedi. Kúzdiń basynda Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soı el basshylyǵyna platformany buǵattan bosatý týraly ótinishpen júgindi, al prezıdent tergeýge platformany buǵattan shyǵarýdy tapsyrdy.
Prezıdenttiń tapsyrmasy oryndalmaı qaldy, platforma ashylmaǵan jáne ol birese jumys isteıdi, birese jumys istemeı qalady, - dedi eks-mınıstr.
Sonymen birge ol bul iske eshqandaı qatysy joq ekenin atap ótti.
Bul aradaǵy basty suraq nazardan tys qalyp jatyr: "Aqsha qaıda?" degen. Osy jobadan eń qurmaǵanda bir tıyn alǵanym dáleldendi me? Joq, dáleldenbeıdi de, óıtkeni ondaı bolǵan emes. Men kez-kelgen sybaılas jemqorlyq quqyq buzýshylyqtarǵa qatysym joq ekenimdi taǵy bir márte málimdeımin, - dedi Birtanov.
Eks-mınıstr sottan óz quqyǵyn qorǵaýdy surady.
Men Qazaqstannyń tolyqqandy azamatymyn. Mınıstr bolyp týa salǵan joqpyn, osy elde ósip, tómennen bastap joǵaryǵa deıin óstim, adal eńbek ettim, salyq tóledim jáne birdeı quqyqtarǵa ıe boldym. Sottan meniń quqyqtarymnyń saqtalýyn suraımyn.
Aǵama jáne jyljymaıtyn múlikke keletin bolsaq. Qujatta mende jyljymaıtyn múlik bar ekendigi aıtylady (Avstrıada - red.). Múmkin men birdeńeni bilmeıtin shyǵarmyn, biraq sizden osyny rastaıtyn qujattardy suratýyńyzdy suraımyn.
Al meniń jaqyn týystarymnyń turýǵa yqtıarhatyn rastaıtyn jyljymaıtyn múligim bar ekendigin rastaıtyn qujattar bolmaǵan, tabylmaǵan jaǵdaıda, joq qujattardyń bolýyn rastaǵan tergeýshi men prokýrordyń áreketterine Sizden zańdy baǵa berýińizdi suraımyn, - dedi Birtanov.
2020 jyldyń 3 qarashasynda Qarjy monıtorıńi komıteti Birtanovtyń qamaýǵa alynǵandyǵy týraly habarlady. Eks-mınıstrge búdjet qarajatyn asa iri kólemde ysyrap etti degen kúdik keltirilip otyrǵany aıtyldy. 7 qarashada ol úı qamaǵyna alyndy. Eljan Birtanov Densaýlyq saqtaý mınıstri qyzmetinen 2020 jyly 25 maýsymda bosatyldy. Ol pnevmonıasynyń asqynýyna jáne emdelý qajettiligine baılanysty jumystan ketý úshin ótinish jazdy.
Qarsy taraptyń argýmenti qandaı?
Burynǵy densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov pen onyń orynbasary Oljas Ábishev memleketke 1,5 mlrd teńge kóleminde shyǵyn keltirdi degen kúdikke ilinip otyr. Bul týraly Vlast saıty jazdy.
Saıttyń habarlaýynsha, 5 mamyrda tergeý sotynda prokýror burynǵy mınıstrdiń úıqamaq merzimin taǵy bir aıǵa sozýdy suraǵan.
Sársenbi kúni prokýror Tólegen Jarasbaev kúdikti Birtanovtyń shekteýlerge qaramastan hat joldap, otbasy, advokatynan basqa adamdarmen aralasyp, "ereje buzǵanyn" atap ótken. Aıyptaý taraby oǵan medısınalyq mekemeden basqa jaqqa barýǵa tolyq tyıym salýdy, telefon arqyly kelissóz júrgizbeýdi, hat joldamaýdy, otbasy, advokatynan basqa eshkimmen sóılespeýdi mindetteýin suraǵan. Úıqamaq merzimin 14 maýsymǵa deıin sozýdy ótingen. Sot 6 mamyrda jalǵasady.
Tergeý organdarynyń boljamynsha, 2015 jyly densaýlyq saqtaý mınıstrligi horvattyń Ericsson Nikola Tesla kompanıasymen quny 17,8 mln dollar bolatyn "densaýlyq saqtaý salasyndaǵy aqparattyq platformany" elge ákelý boıynsha kelisim jasasqan. Biryńǵaı derek qory saqtalady delingen platforma densaýlyq saqtaý salasyndaǵy aqparattyq júıeni biriktirýi tıis bolǵan.
"Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov platformanyń jumys istemeıtinin bile turyp, [burynǵy vıse-mınıstr] Oljas Ábishevpen kelisip, 2018 jyly 17 emdeý mekemesinde platformany pılottyq turǵyda paıdalaný týraly buıryqqa qol qoıǵan". Prokýror is júzinde pılottyq paıdalaný júzege aspady dep sanaıdy.
Aıyptaý tarabynyń aıtýynsha, burynǵy mınıstr memleket basshylyǵyna platformanyń 17 mekemede synalǵany jaıly aqparat berip, jańyldyrǵan. Al vıse-mınıstr Ábishev "memlekettik satyp alý týraly" zańǵa júginbeı 2018 jyly qazan aıynda Ericsson Nikola Tesla kompanıasymen 9 mln dollarǵa kelisim jasasyp, jumys atqarylmasa da jeltoqsan aıynda aktige qol qoıyp, Ericsson Nikola Tesla kompanıasyna 6,8 mln dollardy aýdarǵan. Byltyr aqpan aıynda Birtanov platformany ónerkásiptik paıdalanýǵa engizý týraly buıryqqa qol qoıǵan. Biraq platforma áli iske qosylmaǵan deıdi aıyptaý taraby. Prokýror osylaısha Birtanov, Ábishev jáne ózge tulǵalardyń áreketiniń saldarynan memleketke 1,5 mlrd teńge kóleminde shyǵyn keldi dep sanaıdy.
Buǵan deıin Birtanovtyń advokaty Dmıtrıı Kýráchenko tergeý organdarynda burynǵy mınıstrdiń kinásin dáleldeıtin bultartpas aıǵaqtar joǵyn alǵa tartyp, "tergeý organdarynyń áreketi isti obektıvti júrgizýge emes, Birtanovty qýdalaýǵa baǵyttalyp otyr" dep málimdegen edi. Advokat daýly platformanyń jumys istep turǵanyn, iske platformany jasaǵan Ericsson Nikola Tesla ókilderi, ne merdiger, ne platformany qabyldaǵan komısıa músheleri tartylmaǵanyna nazar aýdarǵan. Advokat platformany qabyldaý-paıdalaný aktisine qol qoımaǵan Birtanovtyń zańsyz qýdalanyp jatqanyn, onyń úıqamaqta zańsyz otyrǵanyn da aıtqan.
Byltyr qarashada Birtanovtyń "iri kólemde qarjy jymqyrý" kúdigi boıynsha ustalǵany belgili bolǵan. Sol kezde birqatar jergilikti BAQ eks-mınıstrdiń sıfrlandyrýǵa bólingen 526 mıllıon teńge kóleminde (1,2 mıllıon dollar) qarajatty "ıemdendi" dep aıyptalǵanyn jazdy.
Birtanov ustalǵannan keıin áleýmettik jelide ony qoldaý aksıalary ótti. Qoldanýshylar bılikten ony bosatýdy suraǵan.
Buǵan deıin advokaty prezıdent Qasym-Jomart Toqaevqa úndeý joldap, eks-mınıstrdiń "zańsyz qýdalanýyn" baqylaýyna alýdy ótingen.
50 jastaǵy Eljan Birtanov 2017 jyldyń qańtarynan 2020 jyldyń maýsymnyń sońyna deıin densaýlyq saqtaý mınıstri qyzmetin atqarǵan. Ol koronavırýspen aýyrǵandar sany kúrt kóbeıip, aýrýhanalarda oryn jetpeı qalǵan tusta otstavkaǵa ketken. Onyń ornyna Alekseı Soı qyzmetke keldi.
Sáýir aıynda tergeý soty onyń úıqamaq jaǵdaıyn jeńildetip, 8.00 ben 19.00 aralyǵynda qoǵam men otbasyna paıda keltirý úshin úıden shyǵýǵa ruqsat etken. Jaqynda densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soı onyń "komersıalyq mekemede" jumys isteıtinin aıtqan.
