«Kók týdyń jelbiregeni», «Kúnes-aı», «Eki dúnıede jalǵyzym – Qazaqstan», «Dúnıeǵapyl», «Táńirim – Táńirtaýym», «Jaılaýym-ánim» sekildi keń dıapazondy ánderin bul kúnderi elimizge belgili ánshiler ártúrli mánerde oryndap júr.
Keler aptanyń sársenbisinde Almatydaǵy Áýezov teatrynda Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵyna oraı Ermurat Zeıiphannyń 50 jyldyǵyna arnalǵan «Eki dúnıede jalǵyzym – Qazaqstan» atty eske alý keshi ótpek. Otanyn sheksiz súıgen bitimi bólek degdar jannyń sońyna qaldyrǵan rýhanı murasyn dáripteý, elge keńirek nasıhattaý – el boryshy.
Osy oraıda marqumnyń otbasyna baryp, jary Turangúl Mahatqyzyn, uldary Qabanbaı men Naımanǵalıdy arnaıy sózge tartqan edik.
Turangúl MAHATQYZY, jary:
– Erekeń ómirden beımezgil attanǵanda biz qaıǵydan eseńgirep qaldyq. Úsh uıyqtasaq ta, ol kisi bizdi tastap arǵy álemge – máńgilik mekenge ketedi dep oılap pa edik. Bizdi aýyr qaıǵydan jurttyń Erekeńe degen ystyq yqylasy qutqardy. Qaıǵymyzǵa ortaqtasyp, sońǵy sharýalaryn birge atqarýǵa kómektesken qalyń buqarada qısap joq. Aralasyp júrgen dos-jarany, baýyr-týysy, qyzmettes áriptesteri ǵana emes, ol kisini ómirinde kórmegen, biraq ónerin erekshe baǵalaıtyn jurtshylyq kóńil aıtyp, janymyzǵa medeý boldy.
Erekeń týraly oılaı bastasam, meniń kóz aldyma eń alǵash kórgen sátim eske túsedi. Bozbala shaqtan endi ótip, jigittikke aıaq basqan mezeti. Syrqattanyp, emhanaǵa túsipti. Sheshem: «Meniń baýyrym emhanada jatyr eken. Tamaq aparyp ber», – dep meni jumsady. Erekeń súıek jaǵynan bizge naǵashy bolyp keledi. Júzi meıirimdi, kózinde elden erek ot bar bozbala eken. Rahmetin aıtyp, shyǵaryp saldy. Keıin arada biraz jyl ótken soń Kúıtúndegi Óner kolejin bitirip, Qulja qalasyndaǵy telearnaǵa jumysqa turypty. Men ol kezde sol qaladaǵy medısına ınstıtýtyna oqýǵa túsken edim. Bizdiń jaqynyraq tanysyp, aralasýymyz sol kezden bastaldy. Óziniń ortasynda sáni de, áni de bólek, naǵyz er kóńildi jigit edi. Meni jataqhanama deıin shyǵaryp salatyn. Únemi jaǵdaıymdy surap, bar kómegin aıamaıtyn. Ekeýmizdiń aramyzda birte-birte yntyqtyq oıandy. Biz ortaq shańyraq kóterdik.
1991 jyldyń kúzinde Erekeń oqý barysymen Qazaqstanǵa – Atamekenge attandy. Men jas otaýdy kúzetip jalǵyz qaldym. Bir jyldan soń tuńǵyshymyz Qabanbaı ómirge keldi. Erekeń qasymda bolyp, qatty qýandy. Atyn Qabanbaı dep ózi qoıdy.
Men osydan týra 7 jyldan keıin tuńǵysh ulymyzdy ertip, Almatyǵa keldim. Ol kezderi búgingideı emes edi ǵoı. Qujat jasaý, shaqyrtý aldyrý, hat-habar jiberý... bári qıyn edi. Onyń ústine Erekeń bul jaqta oqý oqyp, dıplom alyp, jumysqa ornalasqansha da biraz jyl ótti. Bizge tek hat jazyp, Qabanbaıyn qatty saǵynǵanyn, múmkindik bolsa baratynyn aıtatyn.
Biz kelgende Erekeń Qabanbaıyn qushaqtap, kózine móldirep jas kelip: «Meniń ulym úlken jigit bolypty ǵoı» dep aıryqsha áserlengenin qalaı umytarsyń. Sodan keıin qalalyq ákimshilik bergen bir bólmeli páterge kóship bardyq. Odan biraz jyl buryn berilse de, Erekeń úıde turyp jatqan zeınetker kisilerdi qınaǵysy kelmepti. «Otyra berińizder» dese kerek. Bizdiń qyzyqty da shyjyqty otbasylyq ómirimiz Almatyda qaıta jalǵasty.
...Iá, kóńilde aıtylǵan syr da, aıtylmaǵan syr da jeterlik. Almatynyń qan bazarynda qýanyshty kúnderimiz de, qınalǵan sátterimiz de kóp boldy... Erekeń eshqashan qıynshylyqqa moıymaıtyn. Qolynda bar bolsa, bárine kómekteskisi keletin. Tipti ózinde joq bolsa da, oraıyn taýyp jurtqa qyzmet etýdi, kómektesýdi qup kóretin. Ónerdegi ómiri qandaı bıik, mártebeli bolsa, otbasynda sonshalyqty qarapaıym, shynshyl edi.
Naımanǵalı týǵanda erekshe tolqyp: «Endi meniń izimdi jalǵaıtyn eki azamatym bar. Bul ekeýi áli-aq meniń atymdy shyǵarady. Men bulardyń bıikke samǵaǵanyn kóretin bolamyn. Sol úshin qyzmet etem», – dep, balasha máz bolǵany áli jadymda. Shynymen de balajan edi. Naımandy qasynan bir eli tastamaıtyn. Qaıda barsa, ertip alýshy edi.
Qabanbaı men Naımanǵalı dese, ishken asyn jerge qoıatyn. Jumystan úıge kelgende eń aldymen ekeýin izdeıtin. Bir joly: «Jaryqtarym, biz jumys-jumys dep júrip, kóp nárseni ańǵarmaı ótkizip alamyz. Buıyrsa, bir oraıy kelgende otbasylyq saıahat jasaımyz. Qazaqstannyń barlyq óńirin aralap, uldaryma dalamyzdyń eń kórikti jerin kórsetemin. Olar Otanynyń qadir-qasıetin tanysyn!» – degen edi. Amal neshik, Erekeńniń ol armany oryndalmady.
Ermurattyń jan dúnıesin tolyq túsiný qıyn bolǵanyn da sezemin. Ol ádettegi ómirde kóp ashylyp sóılep, syr aqtara bermeıtin jan edi. Jumysta, ónerde keıbir qıanattardy kórse de, bizge tis jarmaıtyn. Bárin ishke saqtaıtyn.
Keıde qatty qınalǵan shaǵymda Erekeń túsime kiredi. «Sen bulaı úgilme, bekem bol, Qabanbaı men Naımanǵalı saǵan amanat», – dep jigerlendirip jatady. Men sol amanat úshin barlyq qıynshylyqty jeńýge tıispin dep qaırattanamyn.
Erekeńniń úlken uly Qabanbaı Almatydaǵy Sport jáne týrızm akademıasyn bitirgen. Eń alǵash Qabanbaıdy sport zalyna ákesiniń ózi ertip barypty. Buǵan deıin elishilik jáne halyqaralyq birneshe jarysqa qatysyp, júldeli oryndardan kóringen ol ákesi ánmen jelbiretken kók týdy kásipqoı boks arqyly álemge tanytsam, Gennadıı men Qanattyń jolyn qýsam dep armandaıdy.
[caption id="attachment_21912" align="alignright" width="319"]
Qabanbaı Ermuratuly[/caption]
Qabanbaı Ermuratuly:
– Ákem óte qarapaıym adam bolatyn. Ataq-dańqqa qyzyqqan joq. Tek shyǵarmashylyqqa kóńil bóldi. Degdar jan edi. Ómiri bireýdi jamandaǵanyn, elge ishtarlyq tanytqanyn estigen de, baıqaǵan da emespin. Ózgeniń kishkentaı jańalyǵyna, jetistigine súıinip otyratyn. Ózimen ózi oıǵa shomǵandy, áldebir dúnıelerdi jazyp otyrǵandy, kitap oqyǵandy unatatyn. Keıde tún jarymynda ornynan turyp, qolyna qalam alyp, óleń jazatyn. Ondaı kezde biz de mazalamaıtynbyz.
Eń alǵash balalar jáne jasóspirimder arasyndaǵy respýblıkalyq jarysqa qatysqanymda ákem de baryp tamashalady. Men bir boıy uzyn balamen judyryqtastym. Birinshi raýndta qatty soqqy tıip, meniń murnym qanap ketti. Ekinshi, úshinshi raýndta esemdi qaıtardym. Jarys aıaqtalǵan soń ákemniń qasyna kelsem, kózine jas tolyp ketipti. Meniń ótkizip alǵan soqqylaryma shydaı almasa kerek. Syrttaı qaraǵanda bolattaı berik kóringenimen, kóńili erekshe bos edi... Maǵan: «Senen myqty bokser shyǵady. Erinbeı jattyq. Men barda, ózge eshteńeden alańdama», – dep otyratyn. Ákem aman bolsa, kim biledi, men de iri jarystarǵa qatysar ma edim...
Ákemniń ómirde oryndalmaǵan armany kóp edi. Ol tiri bolsa, bálkim bizdiń taǵdyrymyz basqa arnada qalyptasar ma edi... «Senderdi shetelden oqytam. Aldaryńa bıik maqsat qoıyńdar. Men jete almaǵan dúnıege sender jetińder», – dep otyratyn.
[caption id="attachment_21914" align="alignright" width="357"]
Naımanǵalı Ermuratuly[/caption]
...Men ákemmen maqtanamyn. Qaıda barsam da, Ermurattyń uly degendi estigen jurt aıryqsha iltıpat kórsetip jatady. Sonda ishteı: «Áke, seniń atyńdy óshirmeý, otyńdy sóndirmeý – bizdiń paryzymyz» dep qaıtalaımyn. Eger múmkindik týyp jatsa, sport salasynda jeńiske jetýge qulshynar em. Ár ret olımpıada oıyndarynda «Kók týdyń jelbiregeni» áni shyrqalǵanda, osy án meniń de jeńisterim kezinde qashan shyrqalar eken dep qıaldaımyn. Sol maqsatqa jetý úshin qolymnan kelgenshe eńbektenip júrmin.
Túıin:
Ermurat Zeıiphannyń kishi uly Naımanǵalı qazir T. Júrgenov atyndaǵy Óner akademıasynyń mektep-ınternatynda 8 synypta oqyp júr. Tańdaǵan mamandyǵy – sýretshi. Ákesi Ermurat jas kezinde sýretshi bolýdy armandaǵan eken. Ardaqty ákeniń bala kezgi armanyn ózi janynan tastamaı ertip júretin Naımanǵalı iske asyratynyna senimdimiz.
T. ÓSKENBAI.
