Almatyda ótken Kazakhstan Growth Forum-da osy másele sóz boldy. Osy tóńirektegi saýaldarǵa ashyq jaýap berýge tyrysty sarapshylar.
Ashyq áńgimege saılanyp kelgenderdiń biri vıse – mınıstr Erbolat Dosaev. Sonaý Astanadan arnaıy jetti ol.
Eldegi ekonomıkalyq ahýaly týrasynda baıandama jasaǵan ol bıliktiń bul taraptaǵy alda atqarmaq josparymen bólise ketti.
Dosaev: «Bylaı oılaımyn...»
Bizdi taǵy reforma kútip tur. Ekonomıkadaǵy baǵyt-baǵdar ózgerip, shıkizattan ózge salalarǵa basymdyq berilmek. Dosaev sóı dedi.
Bıliktiń bızneske kómek bolar dep qabyldaǵan salyqty tómendetý sharalary nátıje bermepti. Memleketke de qaıyr bolmaǵan, bıznes te ońala almapty.
– Salyqty tómendetkesin bıznestiń tamyryna qan júgiredi dep topshylaǵanbyz. Kásipkerler kóterilse búdjetke túser túsim de artady dep armandadyq. Jańa jobalar jasalady dep kúttik.
Onymyz júzege aspady. Bıznes aıaǵynan tursa, turmys ta ońalar edi. Áleýmettik salaǵa baǵyttalatyn qarajatty kóbeıtpek oıymyz bolǵan. Biraq, damımyz degen dámemiz, daǵdarysqa baryp kúmp berdi. Ekonomıkalyq dúmpý týǵyzady degen úmit birjolata úzildi, – dedi Dosaev.
Qazir Qazaqstan búdjetiniń 44 paıyzy áleýmettik shyǵynǵa jumsalady eken. Úsh jyldan keıin bul kórsetkish 48 paıyzǵa deıin kóbeımek.
Bıliktiń ınvestordy elge shaqyryp jatqan bastamasynan da qaıyr bolmaı tur. Búdjettiń ınvestısıadan túsken túsimi tym tómen. 14-aq paıyz...
Osylaı degen Dosaev Úkimettiń endegi kezekte nege úmit artyp otyrǵanyn aıtty. "Qarjylyq sektor men aýyl sharýashylyǵyna basa kóńil bólemiz, buıyrsa", – dedi ol.
Oshaqbaev: «Baıaǵy jartas, sol jartas qoı»
Vıse-mınıstrdiń sózin orta joldan bólgen ekonomıs Raqym Oshaqbaev búgin de, erteń de, keleshekte de oń ózgeristiń bolýy neǵaıbyl deıdi.
– Alysqa barmaı-aq, aldaǵy bes jylǵa sholý jasaıyq.
Qazaqstandaǵy bank júıesinde ne ózgeredi dep oılaısyz? Eshteńe ózgermeıdi. Taǵy bes jyl ótkesin de biz olardy (bankterdi) qutqarýmen bolamyz.
Bul agrosektorǵa da qatysty. Bul salany qansha ret qutqardyq ózi? – dedi Oshaqbaev.
Dosaev buǵan daıyn bolsa kerek. Jıynǵa qatysyp otyrǵan otandyq bıznestiń ıgi-jaqsylaryna sheteldik naryqqa shyǵýdy usyndy. Vıse-mınıstrdiń aıtýynsha, ázir Qazaqstandaǵy bıznestiń 70 paıyzy memleketke masyl.
– Iá, ıá solaı.
Qazaqstandaǵy bıznes memlekettik jáne kvazımemlekettik sektordaǵy satyp alýǵa qatysyp, solardy ıgerýmen ǵana aınalysyp otyr. Kóshpeli ómirge beıimdeletin kez jetti.
Bizdegi bıznestiń 70 paıyzy tenderdiń arqasynda kún kórip otyr. Syrtqy naryqty ıgerińizder. Sheteldik naryqqa shyǵyńyzdar, – dedi kásipkerlerdi kózimen bir sholyp ótken Dosaev.
Májibaev: "Bıliktiń ne bilgeni bar?"
Dosaevqa kásipkerlerdiń qarsy aıtar ýáji bar eken.
– Durys qoı, kóshpeli bolǵan da qajet. Syrtqa naryqqa shyqsaq kásibimizge kesiri tımes. Tek óz elińde turaqtylyq bolmasa sol qıyn, – dedi olar.
Kásipkerlerdi kúızeltip otyrǵany – teńgeniń turaqsyzdyǵy ekeni osy arada aıtyldy.
Ulttyq valútanyń kúnbe-kún qubylýy eldegi iri-iri kompanıalarǵa basshylyq etetin tanymal kásipkerlerdi ábden ıtshiletkenge uqsaıdy
Qazaqstandaǵy shyryn óndiretin RG Brand kompanıasynyń basshysy Qaırat Májibaev «kóshpeli ómirge beıimdelińder» degen Dosaevqa qarsy suraq qoıdy.
– Syrtqy naryqty da ıgerip jatyrmyz. Kúni keshe Ózbekstanda bólimshemizdi ashtyq. Másele onda emes. Erteńgi kúni Reseı men Batystyń arasyndaǵy sanksıalyq soǵys asqyna tússe Qazaqstan qaıtpek? Bıliktiń ne bilgeni bar? Úkimettiń buǵan arnalǵan qosymsha jospary bar ma ózi? – dedi eldegi kúlli kásipkerdiń oıyn ortaǵa salǵan Qaırat Májibaev.
– Dollarsyzdandyrý (ekonomıkaǵa dollardyń qatysýyn shektep, ulttyq valútaǵa basymdyq berý) týraly aıtqanda jeldeı esetin edik. Sóıtken dollar dalada qaldy.
Endigi másele – rúblsizdendirýge tirelip tur! Tańerteń uıqydan tura teńge emes, rúbldiń baǵamyna qaraıtyn boldyq! Reseıge salynǵan sanksıalar Qazaqstandy da ońdyrtpady. Reseılik faktorǵa baılanysty basymyzdy báıgege tiktik talaı márte..., – dedi ol buǵan qosa.
Káribjanov: "Sanksıanyń soıqany áli alda"
Májibaevtyń sózin kásipker Aıdan Káribjanov ta quptaı jóneldi. Aıtýynsha, ázirgi ahýaldy ózgertýge bizdiń el túk yqpal ete almaıdy.
– Qoldan keler qaıran joq. Munaıdyń baǵasy, Reseıdegi oqıǵalar , Batys pen Máskeýdiń arasyndaǵy saýda soǵysy bári – bári de Qazaqstandy kúızeltip jatyr. Eki túıeniń ortasynda shybyn ólediniń kúıin keshýdemiz.
Bolashaqty boljaýǵa asyqpaıyqshy osy. Daıyndalý kerek. Ekonomıkamyzdyń astań-kesteńi shyqpasyn desek, qosymsha jospar ázirlegenimiz jón qazirden.
Sanksıanyń soıqany áli alda, – dedi ol.
Smaǵulov syr berdi me?
Kásipkerlerdiń kópshiligi kóresini dollardan emes, rúblden tartyp otyrǵan syńaıly. Jıynda rúblsizdendirý máselesi áldeneshe ret sóz boldy.
Ádette syr bildirmeıtin AstanaGroup basshysy, kásipker Nurlan Smaǵulovtyń ózi «táýeldilik sharshatyp jiberdi...», – dedi ashynyp.
Iá, solaı dedi ol.
- Reseılik ımportqa qatty, tym qatty táýeldimiz. Jasyryp jabary joq endi. Biz – táýeldimiz. Rúblge táýeldilikten arylsaq jón bolar edi osy. Ortaq kelisim, ortaq baqylaý bolsa osy arada. Al qazirgi jaǵdaı qandaı? Reseı rúbldiń baǵamyna ózgeris engizgisi kelse, bizden suramaıdy da. Bizben aqyldasyp ta jatpaıdy. Biz áıteýir izinen ilesip júrgenimiz, – dedi Smaǵulov.
Jıyndy Aıdan Káribjanov túıindedi.
– Ári qaraı ne bolaryn, ne isterimizdi bilmeımin. Jardyń jaǵasynda turmyz. Memlekettegi, ekonomıkadaǵy daǵdarys, naqty betalystyń joqtyǵy bizge de juqty. Bizdiń býyn da daǵdarysta.
Bes, on, on bes jyldan keıin qandaı elde, qandaı memlekette ómir súretin bolamyz? Ekonomıkalyq baǵyt-baǵdardy áli kúnge anyqtaǵan joqpyz.
Osy máseleniń basyn ashyp aıtatyn kez jetti, – dedi ol.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
