Kertartpa oı
Iá, kópbalaly otbasylarǵa kómektesý kerek. Biraq saılaýǵa jumsalatyn aqshany basqa maqsatqa jumsap, únemdeý tutas eldi qurdymǵa bastaıtyn jol ekenin jadymyzdan shyǵarmaıyq.
Dál qazir qarapaıym halyqtyń bılikke degen senimi az ekenin de bilemiz. Tipten, saılaýdyń kópshilik oılaǵandaı ádil ótetinine de kúdikpen qaraýǵa bolady.
Biraq eshqashan saılaýǵa baǵyttalǵan qarjyny áleýmettik máselelerge jumsap, máseleni sheshý tyǵyryqtan shyǵýdyń joly emes ekenin bárimiz túsingenimiz abzal.
Saılaý qalaı ótse de ol halyq pen bıliktiń arasyn jaqyndatatyn, eki tarapqa oı salatyn mańyzdy saıası shara. Árbir saılaý arqyly biz mysyqtabandap bolsa da alǵa jyljıtynymyzdy umytpaýymyz kerek.
Ýkraınder qalaı daýys berdi?
Kúni keshe ǵana Keńes Odaǵynyń shekpeninen shyqqan Ýkraınada Prezıdent saılaýynyń eki kezeńi ótipi, komık Vladımır Zelenskıı jeńiske jetkenine kýá boldyq. Kóptegen saıası sarapshylar bul Ýkraınanyń úlken jetistigi ekenin aıtty. Buǵan eshqandaı talasymyz joq.
Sol kóp oı-pikirlerdiń arasynan bizge belgili jýrnalıs, saıası sarapshy Vıtalıı Portnıkovtyń aıtqan áńgimesi nazarymyzdy aýdardy. Ol bylaı deıdi:
– Ýkraınanyń qarapaıym halqy V.Zelenskıı prezıdenttik saılaýda jeńiske jetse, eldegi jemqorlyqqa tosqaýyl qoıyp, sharyqtaǵan komýnaldyq tarıfterdi tómendetip, halyqtyń jaǵdaıyn jasaıdy» degen áńgimege senip, daýys berdi. Halyq elimizde oryn alǵan saıası kúresterdiń arqasynda saılaýǵa qatysýdyń mańyzdylyǵyn túsindi. Biraq úmitkerlerge qalaı daýys berý máselesin áli úırengen joq.
Jasyratyny joq, kópshilik V.Zelenskıı komýnaldyq qyzmettiń baǵasyn tómendetedi degen ertegi áńgimege senip daýys berdi. Búginde jurt Prezıdenttiń tarıfterdi tómendetýge eshqandaı qatysty joq ekenin túsinbeıdi. Tipti, túsingisi kelmeıdi.
Eger prezıdenttik saılaýda jeńiske jetken V.Zelenskıı buǵan deıingi basshylar sekildi belden basyp, biraz ýaqytqa deıin tarıfterdi tómendetse, onda onyń Vıktor Ianýkovıchten qandaı aıyrmashylyǵy bar?
Saılaýshylar ózderi daýys bergen úmitkerdiń túıtkildi máselelerdi oń baǵytta sheshetin bazalyq baǵdarlamasy, saıası qurylymdarǵa sózin ótkize alatyndaı múmkindigin esepke alyp daýys berýi kerek qoı. Al bizder bolsaq, bolmashy nársege úmittenip, daýys berdik.
Eger V.Zelenskıı tarıfterdiń baǵasyn aýyzdyqtaı almasa, odan teris aınalamyz ba? – dep oıyn ashyp aıtqan edi.
Saılaýdyń qadirin túsindik pe?
Iá, ýkraındyqtar saılaýǵa qatysýdyń mańyzyn túsindi. Biraq olar Batys elderindegideı qalaı daýys berýdi áli meńgergen joq.
Al biz bolsaq, saılaýǵa bólingen qarjyny áleýmettik máselelerge jumsaıyq dep, eldi orta ǵasyrǵa súıreıtin áńgimeni aıtýymyz ne sasqandyq?
Eger ashyǵyn aıtsaq, bizder áli kúnge deıin saılaýdyń qadir-qasıetin túsingen joqpyz. Saılaýdy (ol qandaı saılaý bolsa da) memlekettiń aqshasyn shashatyn halyqqa paıdasy joq is-shara dep qabyldaıtynymyz jasyryn emes.
Bul rette bıliktiń saılaýdy ádil ótkizbeıtini jaıynda tańdy tańǵa uryp áńgime aıtýǵa bolady. Biraq budan ne ózgeredi? Eshteńe ózgermeıdi.
Bizge bılik qalaǵan kandıdatymyz ben partıamyzǵa daýys berý múmkindigin berip otyr.
Halyq osy múmkindikti paıdalanýy kerek. Saılaýǵa qatysýǵa, daýys berýge, daýysty qorǵaýǵa basa mán beretin kez jetti. Sol kezde mereımiz ústem bolady.
Kez kelgen saılaý halyqtyń saıası belsendiligin arttyryp, erteńgi kúnge degen senimin oıatady. Sondyqtan ózin Táýelsiz Qazaqstannyń azamaty sezinetin árbir adam saılaýǵa belsendi túrde qatysýdy óziniń azamattyq paryzy sanaýy tıis.
Qazaqstanda Prezıdenttiń ornynan ketip, elde úlken saıası ózgerister oryn alatyny jaıyndaǵy áńgimeniń sheti shyqqanyna bir-eki jyldyń júzi boldy.
Mine, sol ýaqyttan beri bılik halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyna kóńil bólip, eldegi elektorattyq kóńil kúıdi jaqsartýǵa negiz bolatyn birneshe sharalardy qabyldaǵanyn bilemiz.
Bılik saılaýǵa daıyndalady, halyq she?..
Sonyń biri retinde ótken jyldyń kúzinde Elbasy Nursultan Nazarbaev Qaýipsizdik keńesiniń otyrysynda elimizdegi monopolıserdiń komýnaldyq tarıf baǵalaryn negizsiz ósirgenin kóterip, tıisti oryndardy qazanǵa salyp, qýyryp alǵany esimizde.
Osy bir oqıǵadan keıin joǵary shendiler eskertý alyp, aýdan deńgeıindegi basshylardyń ústinen qylmystyq is qozǵaldy. Sol kezde halyq ta bıliktiń bul áreketin qoldady.
Osylaısha, bılik eleń-alań kúı keshken halyqtyń kóńilin aýlap baqqanyn umyta qoıǵan joqpyz.
Budan basqa Almatyda Kókjaılaý máselesiniń toqtatylýyn da elektorattyq kóńil kúıdi retteýge baǵyttalǵan shara dep qabyldaýǵa bolady.
Demek, bizdiń bılik te saılaý qarsańynda bas-aıaǵyn jınap, saıası naýqanǵa azdy-kópti daıyndyqpen aıaq basatynyn baıqaýǵa bolady.
Mundaı jaǵdaıda halyqtyń saılaýǵa atústi qaraýyna qaqysy joq.
Saılaý – negizgi kúsh halyqtyń qolynda ekenin bıliktiń esine salyp turatyn basty nusqaýlyq.
Mundaı jaǵdaıda «saılaýdyń aqshasyn basqa máselege jumsaıyq» degen bura tartýshylarǵa áleýmettik jelide laık basyp, qoldap pikir jazýymyz uıat.
Nurlan Jumahan
