– Raıhan Nurmyrzaqyzy, orta ǵasyrlarda Uly Jibek joly boıyndaǵy Talhız qalasy saýda-sattyǵymen, óreli órkenıetimen dáýirlep turǵanyn tarıhtan bilemiz. Tarıhy men mádenıeti baı ári tereń aýdannyń tizgini búginde óz qolyńyzda. Qalanyń qazirgi tynysy qalaı?
– Talǵar – shyn máninde de kúnge, nurǵa, jaqsylyq ataýlyǵa jaqyn jer, ejelden qut daryǵan óńir. Qalanyń ár turǵyny bul úshin maqtanady ári osy jaýapkershilikti alyp júrý úlken syn ekenin túsinedi. Ekonomıka men áleýmetti álsiretip almaý úshin jumys atqaryp júrmiz. Aıta ketsek, osy jyldyń alǵashqy 6 aıynda jospar 115 paıyzǵa oryndaldy. Onyń ishinde jergilikti búdjette jospardyń oryndalýy 126 paıyz. Munyń bári biz úshin qýanarlyq jaǵdaı.
– Jańa óndiris oshaqtarynyń ashylýy halyqty jumyspen qamtýǵa sep ekenin bilemiz. «Jumysy bar jutamas» degen. Halyqty jumyspen qamtýda qandaı naqty qadamdar jasaldy?
– Talǵar qalasynda sheteldik ınvestordyń esebinen 1,4 mlrd.
teńgege plasıkalyq ónimder shyǵaratyn «Kerýen Plús» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi, Belbulaq aýylynda trotýarǵa tóseıtin rezeńke plıtkalar shyǵaratyn «Artpraım Kazahstan» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi zaýyttary iske qosylǵan. Atalǵan seriktestikterde 100 adam jumyspen qamtylyp, 1390,0 mln. teńge ınvestısıa tartylǵan. Sondaı-aq, 2,1 mlrd. teńgege densaýlyq salasyndaǵy travmatologıaǵa qajetti quraldar shyǵaratyn «Medısınalyq Holdıń» «Sintes-kz» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń qurylysy qarqyndy júrgizilýde. Qazirgi tańda atalǵan kásiporyndy ındýstrıalandyrý kartasynyń ekinshi besjyldyǵyna qosý maqsatynda qujattar rásimdelýde. Ónerkásip salasynda 9,1 mlrd. teńgeniń ónimi óndirilip, naqty kólem ındeksi 100,8 paıyzdy qurady.
Shaǵyn jáne orta bıznes salasynda 3385 mln. teńgeniń ónimi óndirildi. Búdjetke 3,2 mlrd. teńge túsip, jalpy aýdan búdjettiń 48,5 paıyzyn qurady. Bul salada 26100 adam jumyspen qamtylǵanyn da aıta ketken oryndy. Jańadan 15 shaǵyn bıznes sýbektileri ashylyp, 158 jańa jumys oryndary qurylǵany da biz úshin jaqsy kórsetkishterdiń biri.
– «Bıznestiń jol kartasy – 2020», «Óńirlerdi damytý»
baǵdarlamalary aıasyndaǵy jumystar ár óńirde qarqyndy júrgizilýde. Bul baǵdarlamalar aýdanda qalaı oryndalyp jatyr?
– «Bıznestiń jol kartasy – 2020» memlekettik baǵdarlamasy – respýblıkanyń ekonomıkasyn damytý úshin jolǵa qoıylǵan ótimdi baǵdarlamalardyń biri. Osy baǵdarlama aıasynda Talǵar aýdanynda 9 kásipkerlik sýbektisi 94,2 mln. teńgege «Damý» qory arqyly sýbsıdıa alǵan. Bólshek saýda aınalymy 21,1 mlrd. teńgeni qurap, naqty ındeks kólemi 99,5 paıyzdy qurady. Aýdan ekonomıkasyn damytýǵa 21,7 mlrd. teńge ınvestısıa tartyldy. Naqty ındeks kólemi 101,1 paıyz. 110012 sharshy metr turǵyn úı salynyp, paıdalanýǵa berildi nemese 2015 jyl kezeńimen salystyrǵanda 118,5 paıyz. Al aýylsharýashylyq salasyna keletin bolsaq, osy salada 70 aýylsharýashylyq kásiporyndary men 3157 sharýa qojalyqtary jumys jasaýda. Óndirilgen ónimniń jalpy kólemi 8,2 mlrd.teńgege jetip otyr. «Óńirlerdi damytý» baǵdarlamasy aıasynda aýdannyń 14 aýylynda 119,9 mln. teńgege 14 joba boıynsha aýylaralyq joldarǵa aǵymdy jóndeý jumystary júrgizilýde. Ústimizdegi jyldyń 1 jarty jyldyǵynda 35,1 mln. teńge ıgerilip, jospar 100 paıyzǵa oryndaldy. Barlyq jobalar boıynsha jumystar qyrkúıek aıynda aıaqtalady.
«Aq bulaq» baǵdarlamasy aıasynda Kóktal, Erkin aýyldarynyń sý júıelerin qalpyna keltirý maqsatynda búgingi kúnge 150,0 mln. teńge ıgerilgen. Qurylys jumystary 2016 jyldyń qarasha aıynda aıaqtalady.
Talǵar toptyq sý aqqysy boıynsha Qyzyl-Qaırat aýylynyń sý júıeleriniń 2-kezeńi qolǵa alyndy. Qazirgi tańda «Móldir» jekemenshik shekteýli seriktestigimen kelisimshart jasalǵan, qurylys jumystary tamyz aıynda bastalady.
Jyl basynan beri aýdandaǵy 13 birlik jol boıyndaǵy baǵdarshamdardy kútý jáne jol belgilerin ornatý jumystaryna 2,3 mln. teńge ıgerildi.
– Bilim salasy – basty nazarda ekeni aıqyn. Bul saladaǵy naqty nátıjeler men joba-jospardy aıta ketseńiz.
– 2015-2016 oqý jylyndaǵy 1270 mektep bitirýshiniń 883-i ulttyq
biryńǵaı test tapsyryp, qorytyndysy boıynsha ortasha bal – 80,2 qurady. «Altyn belgige» úmitker 42 balanyń 25-i óz bilimderin dáleldedi. 28 oqýshy úzdik atestat ıelendi.
«Dıplommen – aýylǵa!» baǵdarlamasy boıynsha bir jolǵy beriletin kóterme járdemaqylarǵa 41 adamǵa 6,1 mln. teńge, 18 adamǵa turǵyn úı satyp alýǵa 57 mln. teńge qarajat bólingen.
Bilim salasyndaǵy jumys isteıtin 50 balabaqshanyń 32-i «Balapan» baǵdarlamasymen jumys jasaıdy. Búldirshinderdiń balabaqshamen qamtylýy 93,0 paıyzdy qurady.
Memleketti-jekemenshik áriptestik baǵytynda Talǵar qalasynda 500 oryndyq jańa balabaqshany qyrkúıek aıynda ashý josparlanýda. Aǵymdaǵy jyly Eńbekshi aýylynda 300 oryndyq, Elaman aýylynda 300 oryndyq, Kishi Baıserke aýylynda 300 oryndyq, Belbulaq aýylyndaǵy 600 oryndyq jańa mektepterdiń jáne Aqtas aýylynda 600 oryndyq mektepke janama qurylys jumystary júrgizilýde. Jumystardyń aıaqtalýy 2017 jyldyń tamyz aıy dep josparlanyp otyr.
Qyzyl-Qaırat aýylyndaǵy №19 mektepte kúrdeli jóndeý jumystary júrgizilip, jumystardy aıaqtaý merzimi tamyzdyń 20-yna josparlanǵan. Sondaı-aq, Óstemir aýylyndaǵy №14, Talǵar qalasyndaǵy №6 orta mektepterge kúrdeli jóndeý jumystary júrgizilýde.
Aýdan turǵyndarynyń densaýlyǵyn qadaǵalaýda 46 memlekettik densaýlyq saqtaý mekemeleri jumys isteıdi. Olarda 285 dáriger, 825 orta densaýlyq saqtaý qyzmetkeri bar.
27 emdeý mekemelerinde dári satatyn oryndar, jedel járdem kórsetetin jabdyqpen qamtylǵan 15 avtokólik qyzmet kórsetedi.
Bir aıta keterligi, aýdanda memlekettik qurylymdar men turǵyndar arasyndaǵy qarym-qatynas jolǵa qoıylǵan. Turǵyndardyń talap-tilekterin oryndaý jolynda kólemdi is-sharalar qabyldandy. Azamattardyń ótinishterin der ýaqytynda qaraý jóninde jumystar júrgizilýde.
Árqaısymyzdyń mindetimiz – aýdan halqynyń turmysyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan Elbasy tapsyrmalaryn qysqa merzim ishinde sapaly da shıraq oryndaý. İ jarty jyldyqta jetken jetistikterimiz az emes. Biraq, áli de sheshimin tabatyn máseleler de barshylyq.
Olar siz ben biz bolyp birlesken is- sharalar nátıjesinde sheshilmek.
Suhbattasqan Baqtıar QABASOV.
