[caption id="attachment_13128" align="alignright" width="697"]
Jazýshy Darhan Beısenbekuly[/caption]
Alǵash bolyp sóz alǵan jazýshy Nurdáýlet Aqysh myrza qazirgi kezde jas jazýshylar arasynda Arman Álmenbettiń «Mımyrt» romanynan basqa bul janrǵa eshkimniń qalam tartpaǵanyn tilge tıek etip, atalǵan romannyń ádebıetimizge qosylǵan súbeli úles ekenin jáne oqyrmandarǵa jasalǵan erekshe tartý bolatynyn atap kórsetti.
Sharanyń qyzyqty ótýine atsalysyp, júrgizýshi mindetin atqarǵan jazýshy Qanat Ábilqaıyr romandaǵy keıipkerlerdiń obrazdaryna taldaý jasap, olardyń boıynda ushyrasatyn adamgershilik pen pendelik qasıetterine toqtalyp ótti. «Qazirgi kezdegi kóptegen romandarda klasıkalyq úlgi de, pýblısısıka da, ıntellektýaldyq oı da aralasyp júredi. Biraq bul úrdisti álem ádebıeti turǵysynan qaraǵanda kemshilik sanalmaıdy. Talqylanyp otyrǵan roman klasıkalyq úlgide bastalyp, jartylaı detektıvtik sıpatqa ıe bolǵan. Bul jazýshynyń ózindik ereksheligi dep qaraýymyzǵa bolady», – dedi ol óz sózinde.
Aqyn Toqtaráli Tańjaryq: «Romanda oqıǵalar ártúrli sıpatta órilgenimen, júıelilik bar. Ártúrli oqıǵalardy qıýlastyrý, olardy sońyna deıin jetkize bilý ońaı sharýa emes. Men romandy oqı otyryp, detektıvtik oqıǵalardy sýrettegende, dıalog qurýda kibirtiktep qalar ma eken degen kúdikte boldym. Biraq qalamger shıelenisti oqıǵalardy jaqsy asha bilgen. Jalpy, qazir detektıvti kórkem shyǵarmalarǵa qosa bilýdiń ózi kásibılikti bildiredi. Álemde kóp oqylatyn kez kelgen shyǵarmada detektıv, qyzyqty oqıǵalar júredi. Bul shyǵarmany oqytýdyń ári oqyrman sanasyna áser etýdiń bir tásili. Odan qashýdyń keregi joq. Biraq jalań oqıǵalar qura bersek boldy deý qate. Sol jaǵyna abaı bolý kerek. Alda Darhannyń baýyryn jazyp, budan da tynysty shyǵarmalar týdyraryna senemin», – dep oı bildirdi.
«Bul roman – kınoǵa suranyp turǵandyǵymen tartymdy. Buryn ádebıetten ekranǵa aınaldyrsaq, qazir ekrannan ádebıetke aınaldyrý úrdisi bar álemde. Bul romannan da sony baıqaýǵa bolady», – dedi aqyn Yrysbek Dábeı.
Jas qalamger Aıbol Islamǵalıev te romannan alǵan áserin aıta kelip: «Biz ózimizdiń ǵana ulttyq máselelerimizdi kóteremiz dep, álemdik bıiktikten kórine almaı qalyp júrmeımiz be?» degen jalpy saýal tastady. Kezekti sóz alǵan jazýshy Dáýren Qýat myrza jaýap retinde: «Árıne, kez kelgen jaqsy eńbektiń ózindik kóteretin júgi bolady. Álemdik deńgeıge jetý úshin de eń aldymen óz ultynyń údesinen shyǵa bilýi kerek. Máselen, álemge áıgili Rúnoske Akýtagavanyń shyǵarmalarynyń tini óziniń japondary jaıly. Ol japondardyń turmys-tirshiligin, kózqarasyn, jan-dúnıesin ashý arqyly álemge tanyldy.
Qazirgi álem ádebıetinde ekrandyq sıpat basym ekeni jasyryn emes. Iaǵnı, kez kelgen roman men povest, áńgimeler ekranǵa laıyqtalyp jazylady. Atalǵan romannan da sol úrdisti baıqaýǵa bolady. Bul úshin jazýshyny kinálaýǵa da bolmaıdy. Óıtkeni, qazirgi qoǵamnyń talaby da osyǵan ákele jatyr. Sondaı-aq, Darhannyń romany jalpy kópshilikke arnalǵan, jeńil oqylatyn shyǵarma. Biz budan qashýǵa tıis emespiz. Bizdiń jazýshylardyń kóbi ózine óte qatań talap qoıyp, erekshe dúnıe jasaýdy armandaıdy. Biraq oqyrmandaryn taba almaı jatady. Darhannyń «Qyltusaýy» óziniń oqyrmanyn tabaryna senemin», – degen pikir bildirdi.
Dáýren Qýat myrza romandaǵy sújettik jeliniń shymyrlyǵyn, oqıǵalardyń bir-birine qabattasyp, shynaıy áserge bóleıtinin aıta otyryp, romanda áli de bolsa shıratatyn tustar bolýy múmkin ekendigin de eskertti. Onyń pikirinshe, shyǵarmanyń basty ereksheligi de oqyrmanyn «Men de mundaı roman jaza alamyn, mundaı oqıǵalardy qurastyrý qolymnan keledi» degen oıǵa jeteleıtindigi.
Jas qalamger Muhıt Muqametkerim: «Men kıno-roman dep edim. Óıtkeni, romanda basy artyq sýretteýler men keıipkerge minezdeme berý joq. Keıipkerlerdiń harakterıstıkasy oqıǵanyń órbý barysynda, naqty is-áreketter ústinde kórinip otyrady. Ári romandy detektıvtik roman deýge de kelmeıdi. Oqıǵalar barysy kamera aldynda kezektesip ótip jatqan kórinister tizbegi ispettes. Bul eńbekti roman degennen góri jaqsy jazylǵan kınosenarıı degenimiz jón sıaqty», – degen ózgeshe pikir bildirdi.
Jalpy, kesh barysynda bul romandy detektıv pe, emes pe degen suraqtar týdy. Bir tarap romannyń detektıvtik janrda ekenin aıtsa, ekinshi tarap tolyqtaı detektıv deýge kelmeıtinin eskertti. Sharaǵa qatysýshylar eger jarnamasy jasalyp, taralymy kóbeıer bolsa, osy saryndas sheteldik shyǵarmalardy oqıtyn jastardyń suranysyna saı keletinin de áńgime barysynda sóz etti. "Biz Sizden budan góri salmaqty, oılandyrarlyq shyǵarma kútip edik" degen jas ádebıetshiler de kezikti.
Ǵabıt Músirepovtiń memlekettik ádebı-memorıaldyq murajaı kesheniniń dırektory Ádilǵazy Qaıyrbekov myrza klasık jazýshy Ǵabıt Músirepovtiń ónegeli ómiri men shyǵarmalarynan syr sherte otyryp, kelgen qonaqtarǵa alǵysyn bildirdi. Atalǵan sharanyń Ǵabeńniń rýhy sińgen qasıetti shańyraqta ótkizilgenine qýanyshty ekenin, basqa da sharalar ótkizem degenderge esigi ashyq ekenin aıtyp, ystyq yqylasyn kórsetti. Romannyń avtory Darqan Beısenbekuly da kelgen qonaqtarǵa rızalyq tanytyp, alǵysyn aıtty. Jınalǵan qaýym «Dıdahmet Áshimhanuly atyndaǵy jas qalamgerlerdiń respýblıkalyq shyǵarmashylyq birlestiginiń» uıtqysymen basqa da qalamgerlerdiń shyǵarmalaryn talqylaýǵa aı saıyn basqosyp turýǵa ýaǵdalasyp tarqasty.
Nurserik Tileýqabyl
