«Qazposhta» qarjysynyń qaıda ketip jatqanyn Qazaqstandaǵy orystildi baspasóz qazbalap qarap, nazarynan tys qaldyrmaı keledi. Al, qazaq baspasózi «Qazposhta» qyzmeti men qarjysyna bas qatyrmaıdy. Tek anda-sanda ulttyq operator kompanıanyń jańalyqtaryn berýmen ǵana shekteledi. Muny aıtyp otyrǵan sebebimiz, kompanıanyń 70% poshta bólimsheleri aýyldy jerde jumys isteıdi. Demek, kompanıa qyzmeti men qarjysy týraly bilýge tıisti eń negizgi top ol – aýyl turǵyndary. Al, aýyl degenińiz, tunyp turǵan qazaq. Biz de bul materıal arqyly «Qazposhtanyń» negizgi tutynýshylaryn kompanıa tóńireginde aıtylyp, jazylyp jatqan jańa jobalar men oǵan jumsalyp jatqan qarjy jóninde az da bolsa, qazaq tilinde habardar etýdi maqsat tuttyq.
«Qazposhtanyń» tiregi – tutynýshysy. Jańa jobalardy qolǵa alyp, poshta qyzmetin jetildirip, zamanaýı qalypta jumys isteýge qansha kúsh, qarjy salynsa da kompanıa tutynýshylarynyń kóńilinen shyǵa almaı otyrǵan kórinedi. Máselen, «Qazaqstan shaǵym kitaby» saıtynyń statısıkasynda tutynshýlar tarapynan eń kóp shaǵym túsken kompanıalar men mekemeler ishinde «Qazposhta» úshinshi orynda tur. Shaǵymdardyń deni – kompanıa bólimshelerindegi qyzmet kórsetýge kóńil tolmaýshylardan kelip túsedi eken. Iaǵnı, kompanıanyń qyzmet kórsetýi (bul kompanıanyń negizgi qyzmet túri) syn kótermeıdi dese bolady. Munyń bir sebebi, kompanıa bólimshelerindegi qarapaıym qyzmetkerdiń aılyq jalaqysynyń tym tómendigi bolsa kerek. Mardymsyz jalaqy alatyn qyzmetkerden qandaı sapaly ári ýaqytyly qyzmet kútýge bolady?! Mysaly, 2014 jyly Senat depýtaty Svetlana Jalmaǵambetova Aqmola oblysy, Jarqaıyń aýdanyndaǵy poshta qyzmetkerleri jalaqysynyń azdyǵyn aıta kelip, kompanıa aýdandaǵy 20 poshtashynyń eńbek aqysyna 240 myń tólese, al olar poshta qyzmetiniń basqa túrin eseptemegende, bir ǵana zeınetaqy jetkizip berýden túsetin komısıa arqyly kompanıaǵa aıyna 750 myń teńge paıda ákeletinin aıtqan. Senator bir ǵana aýdandaǵy poshtashylardyń jaǵdaıyn tilge tıek etip otyr. Senatordyń deregine salsaq, kompanıa aýyldyq jerdegi bólimsheleri arqyly ár kórsetilgen qyzmetinen paıda taýyp otyr. Alaıda, kompanıa basshylyǵy aýyldaǵy poshta qyzmeti tıimsiz ári kompanıa shyǵynǵa batyp otyr dep Úkimetten 1,7 mlrd teńge sýbsıdıa surady. «Qazposhta» AQ basqarma tóraǵasy Baǵdat Mýsınniń orys baspasózderine bergen túsiniktemesinde kompanıa aýyldaǵy poshta qyzmetindegi jetkizý, taratý isinde 4 mlrd teńge shyǵyn shegip otyrǵandyǵyn aıtyp, 1,7 mlrd teńge sýbsıdıa báribir shyǵyndy tolyq jappaıtynyn jetkizgen. Sonda kompanıanyń aýyldyq jerden taýyp otyrǵan paıdasy qaıda deısiz ǵoı. Kompanıa basshysynyń sózine sensek, mysaly, 2014 jyly kompanıa 2,5 mıllıard teńge paıda taýyp, onyń 2,2 mıllıard teńgesin kompanıanyń óndiristik qyzmetindegi jumysshylardyń jalaqysyn kóterýge jumsaǵan. «Kompanıa jalaqyny kóterse, qyzmet kórsetý nege kóterilmedi? Nelikten tutynýshylardan túsetin shaǵym azaımaı otyr?» degen zańdy suraq týady. Bul saýalǵa, árıne, biz jaýap bere almaımyz.
[caption id="attachment_15025" align="alignright" width="350"]
«Qazposhta» AQ basqarma tóraǵasy Baǵdat Mýsın[/caption]
Jalaqy demekshi, «Qazposhta» AQ basqarma tóraǵasy Baǵdat Mýsınniń jalaqysy 1,5 mln teńge. Budan mindetti salyqtardy alyp tastaǵanda tóraǵa qolyna 1,2 mln teńge taza eńbekaqy alady. Kompanıa qyzmetkerleri men basshylary jalaqysynyń aıyrmashylyǵyn taǵy da sol senator Jalmaǵambetova aıtyp, «Úkimet bul máseleni nazaryna alýy tıis» degen edi. Al, Baǵdat Mýsın ózine jalaqyny Dırektorlar keńesi taǵaıyndaıtynyn túsindire kelip, bylaı degen eken: «Maǵan jalaqyny Dırektorlar keńesi taǵaıyndaıdy. Biz jalaqyny azaıtý týraly usynys aıttyq. Olar bizge budan qansha qarajat únemdeledi dedi. Biz eseptedik. 0,01% búdjet qarajaty únemdeledi eken. Basshylyqtyń jalaqysyn únemdep, ony jumysshylardyń eńbekaqysyn kóterýge jumsaǵannan eshqandaı paıda joq». Bir aýdandaǵy 20 poshtashynyń eńbekaqysy 240 myń teńge bolsa, kompanıanyń basqarma basshysynyń jalaqysy 1,2 mln teńge. Aıyrmashylyq kózge uryp tur. «Qazposhtany» Baǵdat Mýsın jalǵyz basqarmaıtynyn eskersek, basqa dárejeli basshylar da az aılyq almaıtyn sıaqty.
Baǵdat Mýsın bir sózinde «qyzmetkerler jalaqysyn ósirý úshin kompanıa paıda tabý kerek» depti. Alaıda, kompanıa aýyldyq bólimsheleriniń ózinen paıda taýyp, onyń ústine Úkimetten sýbsıdıa surap otyr. Sonda «Qazposhtanyń» qarajaty qaıda ketip jatyr? Álde, tek basshylardyń jalaqysyna ǵana ketip jatyr ma?.. Árıne, bireýdiń aılyǵyn sanaý ábestik shyǵar, biraq, «Qazposhta» «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory arqyly memleketke tıesili. Al, «Samuryq- Qazynanyń» ár tıyny – memlekettiki. Memlekettiń qarajaty ol – salyq tóleýshilerdiń aqshasy.
Jalpy, «Qazposhtanyń» aýyldyq jerdegi bólimsheleri qyzmetkerleriniń aılyǵy kólemi aıtylyp kele jatqanyna kóp boldy. Máselen, 2012 jyly sol kezdegi májilis depýtaty Vıktor Rogalóv aýyl-aýdandaǵy poshta bólimshelerindegi basshy qyzmetker 3 myńnan 20 myń aralyǵynda aılyq alatynyna qaramastan, ári basshy, ári poshtashy, ári tazalyqshy bolyp birneshe jumysty qatar istep otyrǵanyn aıtqan. Bul jaǵdaı qazir de ózgermegen.
Bul – «Qazposhtanyń» bir ǵana qyry. Kompanıanyń jańa jobasy – avtomattandyrylǵan poshta stansıasynyń tıimdiligi men oǵan jumsalǵan qarjy máselesi óz aldyna úlken bir taqyryp. «Radıotochka» saıty osy avtomattandyrylǵan poshta stansıasy (postamat) týraly materıal jarıalap, onda postamattardyń baǵasyn esepteı kelip, bir postamaty ornatý quny 26 463 AQSH dollary ($1 = 153 teńge bolǵan kezde) bolatynyn jazady. Alaıda, «Qazposhta» AQ baspasóz hatshysy Baırama Azızovtyń saıtqa bergen túsiniktemesinde bir postamattyń baǵasy shamamen 11 myńnan 15 myń AQSH dollary bolatynyn aıtqan. Baǵa aıyrmasyn baspasóz qyzmeti postamattardyń qur ózi ǵana 11 myńnan 15 myń AQSH dollary turatynyn, al, qalǵan aqsha ákelý, ornatý, qyzmet kórsetýge jumsalatynyn túsindirýge tyrysqan. Kompanıa 2015 jyly dál osyndaı postamattardyń bireýin 1480 148 AQSH dollaryna ($ 1 – 185,5 teńge bolǵan kezde) satyp alýǵa nıettenip otyrǵanyn jazǵan saıt álemdegi eshbir kompanıa barlyq qural-jabdyqtarymen mundaı baǵadaǵy postamat qoımaıtynyn jazady. Ras, baǵa aıyrmasy anaý, endi kelip bir postamattyń baǵasynyń 1480 148 AQSH dollar bolýy shynynda da kúdik-kúmán týǵyzady. Bul – bir ǵana derekkózden alyp, keltirip otyrǵan mysal.
Qoryta aıtqanda, qarapaıym poshta qyzmetkerleri jalaqysynyń azdyǵyn qyzmet kórsetýi tómendep, shyǵynǵa batyp jatyrmyz dep Úkimetten sýbsıdıa surap, soǵan qaramastan basshylary mıllıondap jalaqy alyp, óte qymbat postamattar satyp alyp jatqanyn qalaı túsindirýge bolady?.. Jaraıdy, postamattar tutynýshy qolaılylyǵy men qarjy únemdeý jáne jetilgen poshta qyzmeti úshin delik. Biraq, «bul joba qanshalyqty zerttelip, zerdelenip iske qosyldy ári onyń nátıjesi qandaı bolady?» degen suraqtar basy ashyq kúıi qalyp tur. Qazaqstandaǵy noý-haýǵa qumar ulttyq kompanıalar, memlekettik mekemeler sıaqty «Qazposhtada» jańalyq engizýge qumar syqyldy. Biraq, «Qazposhta» da, onyń jalǵyz aksıoneri «Samuryq-Qazyna» da aqsha óndirýmen aınalyspaıtynyn eskersek, salmaqtyń bári salyq tóleýshi men ósken poshta qyzmeti tarıfterin tutynyp otyrǵan tutynýshylarǵa túsedi. Biraq, qyzmettik sapasy men aýyldyq jerdegi jumysshylardyń jalaqysyn kótere almaı otyrsa da, mıllıondap aılyq alatyn jáne jańalyqqa qumar «Qazposhta» basshylary salyq tóleýshiler men tutynýshylardyń qaltasyn oılap, bas qatyrmaıtyny anyq.
