Partıa týraly
– Sońǵy ýaqytta Prezıdentti qoldaıtyn partıalardyń qatary kóbeıdi. Buǵan qalaı qaraısyz?
– Mundaı partıalardyń kóbeıip kele jatqany ras. Qudaı aqyryn bersin. M.Gorbachev basshylyqqa kelgende mynadaı anekdot shyǵyp ketken. Amerıkandyq dıplomattar ózderiniń keńestik áriptesterinen: «Gorbachevti kim qoldap júredi?» – dep surapty. Sonda keńestik dıplomattar: «Eshkimniń qoldaýynsyz, ózi júredi», – dep jaýap beripti.
Sol sıaqty bizdiń prezıdenttiń de deni saý. Al, álgindeı partıalar memleket basshysyn qoldaý úshin qurylmaǵan, kerisinshe, memleket basshysy olarǵa qoldaý kórsetip otyr. Eger prezıdent qoldamasa, olar osy ýaqytqa deıin jaı ánsheıingi bir klýbtarǵa aınalyp keter edi. Sondyqtan, olardy salmaqty saıası kúsh deýge áli erte.
– Olar sonshalyq dármensiz be, sonda?
– Búrokratıalyq konglomerattan salıqalı saıası partıaǵa aınalýy múmkindigi «Otanda» (qazirgi «Nur Otan») bolǵan, biraq Marat Ospanovtyń qazaǵa ushyraýy oıǵa alǵan jospardy jolda qaldyrdy.
Demokratıa týraly
Bizde, úlken ókinishke qaraı, demokratıa degendi opozısıanyń qolyndaǵy jalaý dep túsiný óris alyp barady. Bul – óte qaýipti jaǵdaı.
Bılik týraly
Bizde bir ákim aýyssa, onyń búkil komandasy aýysady, orynbasarlarynan bastap bazar bastyǵyna deıin.
Pozısıa jaıynda
Aqparat salasyn basqarǵanda, birde-bir úkimet basshysymen tatý bolý múmkin emes edi. Sebebi, olardyń túsiniginde, men Úkimet basshysyn baspasózden «qorǵaýym» qajet bolatyn. Olardyń qaı-qaısysy da osyny talap etetin. Eger men Úkimet basshylaryn, Úkimet múshelerin qorǵaýǵa jol bersem, onda olardyń orynbasarlaryn, orynbasarlardyń orynbasarlaryn, qysqasy, barlyǵyn qorǵaýǵa týra keler edi.
Taǵy da partıa týraly
Búgingi jaǵdaıdan kelip týatyn bir mindet – bizdiń qoǵamda tym bolmaǵanda, bir demokratıalyq partıanyń tamyryn tereńge jiberip, ornyqtyrý.
Taǵy da pozısıa jaıynda
Prezıdenttiń jaqyn aınalasyndaǵylar júrgizip otyrǵan baǵytpen meniń kózqarasym da, ustanymym da múlde sáıkes kelmeıtindigine kózim jetti. Olar memleket basshysyn aqparatpen qamtamasyz etýde monopolıa qalyptastyrdy jáne óz ıdeıalaryn memleket basshysynyń atymen ótkizý múmkindigine ıe bolyp otyr.
Til týraly
Búgingi kúni memlekettik til saıasatyn júrgizý Mádenıet mınıstrligine júktelipti. Qazaq tilin úırený ónerdiń qaı túrine – operaǵa ma, baletke me, aıtysqa ma, qaısysyna kerek boldy eken, jumbaqty sheship kórińiz...
Shyndyq jaıly
Menińshe, minezdi qalyptastyratyn – mádenıet. İshki mádenıet. İshki mádenıeti kemshin adam – eshýaqytta shyndyqty aıta almaıdy. Úlken mádenıetti ıgergen adam – ámanda shyndyqtyń janynda bolady. Óıtkeni, shyndyqty aıtpaý – úlken mádenıetsizdik.
Ideıa týraly
Saıası partıanyń qurylýy bir adamnyń nemese bir top adamnyń «ıgiligi» bolýǵa tıis emes. Saıası partıalar qoǵamnyń ishki qajettiliginen paıda bolady jáne paıda bolýǵa tıis. Belgili bir ıdeıalar, qundylyqtar, prınsıpter qoǵamnyń óz qaınaýynan ótip baryp, sonyń tóńireginde azamattar saıası partıaǵa nemese qozǵalysqa birigýi múmkin. Tek osyndaı jaǵdaıda ǵana saıası partıa ómir súrýge quqyly bolady.
QDT qalaı quryldy?
Bıliktiń sandýǵashtary keshe jáne búgin qalaı suńqyldap saırasa da aıtaıyn, Qazaqstannyń Demokratıalyq Tańdaýy qozǵalysynyń (QDT) qurylýy elıta ishindegi eleýli dúnıetanym qaqtyǵys edi.
Jalpaqbaılar jaıynda
Tań azannan qara keshke deıin prezıdentti suńqyldap maqtaı berý – adaldyqtyń jáne dáıektiliktiń belgisi emes. Bul – jaǵympazdar men jalpaqbaılardyń isi.
Bul kim úshin?
Úkimettiń basylymdardaǵy «halyqtyń jaǵdaıy jaqsardy», «shyraıy kirdi» degen mazmundaǵy maqalalar – bılik basynda otyrǵan bes-alty adamdy jubatý úshin jarıalanyp jatqan maqalalar.
Maǵaýın jaıynda
Men aıtar edim, eger Qazaqstanda ádebıet, mádenıet qaıratkerlerine eń joǵary ataq berý kerek bolsa, ony Muhtar Maǵaýınge berý kerek. Sebebi, totalıtarızmniń tusynda «ótkenińdi umyt, keńestik dáýirge qyzmet et» dep jan-jaqtan kúshtep jatqanda, bul kisi óziniń basyn qaýip-qaterge tigip júrip, halqymyzdyń ádebıet tarıhyn úsh ǵasyrǵa ári jyljytty. Bul – úlken erlik. Sol úshin jeke basynda kóp qıyndyqtar boldy. Maǵaýınniń osy erligi táýelsizdik alǵan on tórt jyldyń ishinde de asa elenbeı kele jatyr.
Qonaev týraly
Bılik basyndaǵy adamnyń qarapaıymdylyǵy, degdarlyǵy, tektiligi – halqyna maqtanysh, tarıhqa úlgi ónege. Sondaı adamnyń biri de biregeıi – Dımekeń, Dinmuhamed Qonaev. Parasatty baılyqtan, halyqty bılikten artyq qoıý dástúri de sol kisiniń kezinde qalyptasqan edi.
Qazaq qandaı?
Jalpy, bizde kóp nárseniń suraýy joq. Halyq úndemeıdi, ony bılik te ábden bilip alǵan. Basqasha aıtsaq, qazaqtyń kónbistigi, onyń problemasyna aınalyp otyr.
Ózgesi...
Avtorıtarızm kúsheıgen saıyn onyń qıraýy da, kúıreýi de qorqynyshty.
...
Oı-pikir aıtýǵa múmkindik bar. Ras, shekteýli. Ol sol shekteýliligimen de qundy.
...
Bizde qyzmetten ketkender ne kúńkildep ketedi, ne esikti tars jaýyp ketedi.
...
Mınıstr az sóılep, kóp isteıtin adam bolýy kerek.
...
Bizde bir adam men ekinshi adamnyń arasynda túsinispeýshilik bola qalsa, sol eki ortaǵa kılige ketetinder kóp qoı. Tup-týra jazdygúni ıis-qońysqa úımeleıtin kók shybyn sıaqty.
...
Saıasattanýda «qoǵamdaǵy úlken ózgerister men tóńkerister halyq quldyraýǵa ketip bara jatqan kezde emes, sol qıyn jaǵdaıdan shyǵa bastaǵanda bastalady» degen qaǵıda bar.
Maqalany daıyndaýda Altynbek Sársenbaıulynyń suhbattary men oı-pikirleri toptastyrylǵan «Táýelsiz elde táýmendi tulǵalar bolmaýy kerek» jınaǵy paıdalanyldy.
