Kórer kózge jergilikti bılik oryndarynyń bul jerde qandaıda bir qatysyn baıqaý qıyn ekenin túsinemiz. Biraq negizgi jaýapkershilik jergilikti bılik oryndary ekenin umytpaýymyz kerek.
Ol – Qordaı aýdany ákimdigine qarasty bólimder men jergilikti ishki ister organdary. Muny Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde atap kórsetti.
Búginde Jambyl oblysy ákimi Asqar Myrzahmetovtan bastap, Qordaı aýdany ákimderi qyzmetterinen ketti. Ákim-qaralardy qyzmetinen alyp tastaǵanymen másele ózgere me? Iá, ózgerýi múmkin.
Bul úshin Saparbaev bastaǵan azamattar jergilikti jerde ádildiktiń saltanat qurýy úshin jumys isteýi kerek.
Bul oqıǵa jaıynda belgili jýrnalıs Marat Toqashbaev myrza ǵana kóńilge qonymdy oı aıtty. Ardager jýrnaıst óziniń Feısbýk paraqshasyna jarıalaǵan pikirinde «Bul – memleket quraýshy ult pen dıasporany teńestirgen saıasattyń «jemisi» dedi. Óz basym áriptes aǵamyzdyń bul oıyn oryn alǵan ahýalǵa dál qoıylǵan dıagnoz dep qabyldadym.
Qordaıdaǵy qazaqtar men dúngenderdiń araqatynasynyń bulaısha nasharlaýyna jergilikti bılik oryndary kináli. Endi osyny tarqatyp aıtsaq.
Qordaıdaǵy janjal ýshyqqan kezde aqparat quraldarynda dúngender shoǵyrlanǵan aýylda jastardyń qazaq tili sabaǵyna asa qyzyqpaıtyny jaıyndaǵy aqparatty kózimiz shalyp qaldy.
Dúngen jastarynyń qazaq tiline sabaǵyna qyzyqpaǵannan keıin oǵan qatyspaıtyny da belgili.
Óıtkeni, olar qazaq tilin bilmese de Qazaqstanda kún kóretinderine senimdi. Al bizder bolsaq, olarǵa qazaq tiliniń qajettiligin sezindire almadyq. Bul bizdiń, ıaǵnı, bıliktiń kemshiligi.
Negizgi áńgimege qaıta oralsaq, osy jaǵdaıda Qordaıdaǵy qarapaıym qazaqtar bildi. Qarapaıym adamdar óz arasynda áńigme qylǵan dúnıeni, Qordaı aýdany bilim bólimi basshylarynyń bilmeýi múmkin emes. Biraq olardyń buǵan qatysty qandaı shara qabyldaǵanyn (múmkin qabyldamaǵan da shyǵar) eshkim bilmeıdi.
Qazir jaýyrdy jaba toqyp, bolǵan jaıtty umyttyryp jiberetin zaman emes. Áleýmettik jeli damyǵan kezde mundaı jaıttar jurt nazarynan tys qalmaıdy.
Dúngen jastarynyń osy áreketin dúngenniń úlkenderi bilmedi dep te aıta almaımyz. Olar da bildi. Biraq istiń baıybyna baryp, jastardyń bul áreketi durys emes ekenin eshkim aıtpady. Qalyptasqan jaǵdaıdy baǵalaı almady.
Qazaq tiline qatysty osyndaı kózqarastyń qalyptasýyna jergilikti qazaqtardyń ashýyn týǵyzýy múmkin be? Múmkin. Bul rette kez kelgen isti baıbyna jetip, oqys jaǵdaıdyń aldyn alýǵa mindetti jergilikti bilim bólimi basshylary men mektep dırektorynyń alańsyz júrgenin qalaı túsinýge bolady?
Iá, bul jaıt Qordaıdaǵy janjaldyń ýshyǵýyna áser etken negizgi faktor emes shyǵar. Biraq bul oqıǵany ýshyqtyrǵan kóp sebepterdiń biri ekenin eshkim de joqqa shyǵarmaıdy.
Dál osyndaı jaǵdaı tek Qordaıda ǵana emes, basqa óńirlerde de kezdesýi múmkin.
Sondyqtan QR Bilim jáne ǵylym mınıstri elimizdegi ózge ult ókilderiniń jastarynyń qazaq tili sabaǵyn qalmaı qatysyp, qazaq tilin úıretýge kúsh salýy kerek.
Bizdiń qoǵam qazaq tilin biletin ózge ult jastaryn qanshalyqty qurmetteıtinin kópshilik jaqsy biledi. Bul rette Maııa Veronskaıa, Oksana Loskýtova, Maksım Rojın syndy jýrnalıserdiń aty-jónin atasaq jetip jatyr.
Olar qazaq tiliniń bilgeniniń arqasynda bir-bir arnanyń bet-beınesine aınaldy.
Elimizdegi ózge ult ókilderiniń jastary osy aǵa-ápkeleri sıaqty qazaq tilin bilýi azmattyq boryshy ekenin sezinýi tıis.
Búginde joǵaryda atyn ataǵan jýrnalıser qazaq tilin bilip, úlken jetistikterge jetip otyr. Olar ózge ult ókilderiniń kýmırine aınalýy tıis.
Samaıyn qyraý shalyp, jasy jer ortasyna kelgen ózge ult ókilderi Keńes zamanynda qazaq tilin úırenýge eshqandaı múmkindiktiń bolmaǵanyn aıtyp jyldar boıy aqtalyp keldi.
Olardyń ýájine bılik te, halyq ta túsinistikpen qarady. Sońynan ergen urpaqtary qazaq tilin úırenip, qatarymyzǵa qosylar dep úmittendi.
Qazaqstandy Otany sanaıtyn kez kelgen azamat qazaq tilin úırenýge kúsh salýy kerek. Ózge ult ókilderiniń jastaryna aldaǵy ýaqytta «suraq» tótesinen qoıylǵanda «Keńes zamanynda qazaq tilin úırenýge eshqandaı múmkindik bolamady» dep aqtala almaıdy. Mundaı tizesi shyqqan jaýapty jurt estigisi de kelmeıdi.
Qazir Úkimet ózge ult ókilderin bylaı qoıyp, qazaq tilin bilmeıtin qazaqtardyń da qazaq tilin meńgerýine barynsha jaǵdaı jasap otyr. Qazaq tilindegi balabaqsha, mektep ár aýdannan tabýǵa bolady.
Sondyqtan til úırený kerek. Bul – talap emes, bul – zamannyń suranysy. Qazaq tilin biletin adam memlekettik qyzmet pen bıznes te de tabysqa jetip, bıikti baǵyndyra alady.
Erkin oıly dúngen jastary qazaq tilin úırenińizder. Keshegindeı qandy qaqtyǵystan bizdi til ǵana qutaqarady. Óıtkeni, til bárimizdi ortaq maqsatqa jeteleıtitin qudiretke ıe.
Sol sebepti QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi ózge ult ókilderi jastarynyń qazaq tilin úıretetin qosymsha úıirmeler ashyp, úlken qaýipti aldyn alýy kerek dep esepteımiz.
Nurlan JUMAHAN, jýrnalıs.
