– Chjao Súı myrza, jaqynda ǵana ózińiz QR-daǵy SEO Huawei basshysy laýazymyna taǵaıyndaldyńyz, sondyqtan ruqsat etseńiz, eń aldymen ózińizdi quttyqtap qoısaq. Árıne, Siz jaıly óz aýzyńyzdan estip, bilsek deımiz. Bul kompanıada qashannan beri jumys isteısiz, Qazaqstanǵa deıin qaı óńirlerde qyzmet atqardyńyz? Ózińizge qandaı jobalardy júzege asyrý múmkindigi buıyrdy?
– Huawei-de 2005 jyldan beri jumys istep kelemin, shamamen barlyǵy – 17 jyl. Onyń 11 jylynda Ońtústik-SHyǵys Azıada, atap aıtqanda Taılandta, Mánmada, Vetnamda ornalasqan kompanıa keńselerinde jumys istedim, al sońǵy birneshe jyl Eýrazıalyq aımaqta, aldymen Reseıde boldym, qazir Qazaqstandamyn.
Óz jumysymdy Beıjińdegi keńseden bastadym. "Motorolla" brendi baǵyty boıynsha uıaly baılanys tehnologıalary men tutynýshylaryna qyzmet kórsetýge mamandanǵan qarapaıym menejer retinde.
Jalpy, Huawei-de jumys istegen jyldardyń óń boıynda bıznestiń barlyq salalary, sonyń ishinde satylym jaǵynan da damyp, ushtala tústim. Sondyqtan men qolǵa alǵan jobalar kóp boldy.
Eger iri jobalar týraly sóz tarqatar bolsaq, onda birneshe mysaldy alǵa tarta alamyn. Atap aıtqanda, meniń basshylyǵymmen Vetnamdaǵy alǵashqy 3G ınternet stansıasy iske qosyldy. Sonyń arqasynda 2009 jyly Huawei búkil eldi osy baılanys túrimen tolyqtaı qamtamasyz etýge qol jetkizdi. Biz óz jabdyǵymyzdy aldymen úlken qalalarǵa ornattyq, odan keıin adam asa tyǵyz ornalaspaǵan aımaqtarǵa kóshtik, sóıtip-sóıtip qıyr shetterdi de túgendedik.
Týra osylaı 2012 jyly Taılandta 4G jobasyn sátti júzege asyryp, iske qostyq. 2017 jyly taǵy osylaıynan búkil Mánmany 4G baılanys jelisimen qamtydyq.
Osy jobalardy júzege asyrý barysynda biz tap bolǵan basty kedergilerdiń biri – halyq tyǵyz ornalasqan qalalarda stansıalar ornatýǵa oryn tabýdyń qıynǵa soǵýy. Tipti, úılerdiń tyǵyz ornalasqany sonsha, jabdyqty tipti ǵımarattardyń tóbesine ornatýdyń ózi múmkin bolmaıtyn jaǵdaımen betpe-bet keldik. Sondyqtan ártúrli joldardy izdestirýge týra keldi. Aqyrynda biz mynandaı eki sheshimge toqtadyq: birinshisi – stansıalardy sham baǵanalaryna bekitý, ekinshisi - jabdyqty birneshe bólikke bólip, turǵyn úılerdiń qabyrǵalaryna ornatý.
Sonymen qatar, stansıalar qurylysy qanshalyqty qarqyndy júrgizilse, ádette, sonshalyqty jobanyń tez júzege asyrylýy múmkin ekendigine basa nazar aýdartqym keledi.
Bul turǵyda Qazaqstannyń kóptegen artyqshylyǵy bar.
– Ol qandaı artyqshylyqtar? Jalpy, qazaqstandyq naryqtyń qandaı kúshti jáne osal jaqtaryn bólip, qarastyrar edińiz?
– Qazaqstan úshin kúshti jaǵy bazalyq stansıalardy salý úshin kóptegen bos alańnyń bolýy, jalpy jeriniń keńdigi. Ekinshiden, Qazaqstan terıtorıasy aýqymdy bolǵanymen, halyq sanynyń salystyrmaly túrde az bolýy sapaly ári keń jolaqty ınternetti qoljetimdi etýde keıbir qıyndyqtar týǵyzady. Biraq mádenı-jaǵrafıalyq erekshelikterden bólek, bul eldiń qol jetkizgen ózindik kóptegen ekonomıkalyq jáne tehnologıalyq jetistikteri bar.
Solardyń biri - halyqty qolma-qol aqshadan, tipti banktik kartalardan da tolyǵymen bas tartýǵa múmkindik bergen uıaly aqsha aýdarymdarynyń kózi Kaspi fenomeni. Shyn máninde, búginderi Kaspi qosymshasy arqyly kez-kelgen qyzmet nemese taýar úshin kez-kelgen jerden jáne kez-kelgen ýaqytta tólem jasaı alasyz, bastysy ınternet qoljetimdi bolsa bolǵany. Kaspi Ázerbaıjan naryǵyna da dendep enip jatqany jaqsy úrdis dep baǵalaımyn, meniń oıymsha, bul jalpy óńirdiń ekonomıkasyna oń áser etetin jaıt.
Ekinshi biregeı jaǵdaı - Qazaqstanda E-gov elektrondyq úkimeti bar, ol memlekettik servısterdi tutyný jáne resmı qujattarǵa qol jetkizý jaǵdaıynda azamattardyń ómirin aıtarlyqtaı jeńildetip otyr. Osy jaǵynan alǵanda, Qazaqstan BUU reıtıńisinde elektrondyq úkimetti damytý boıynsha 28-shi orynda turýy zańdy dep bilemin.
Sondaı-aq, Qazaqstannyń iri qalalary men halqy tyǵyz ornalasqan aýdandarynda mobıldi ınternet pen uıaly baılanystyń jetkilikti túrde damyǵan baǵytta ekenin atap ótkim keledi. Tirkelgen jáne mobıldi ınternet pen uıaly baılanysty engizýge keletin bolsaq, bul jaǵy Qazaqstanda aıtarlyqtaı damyǵan jáne turaqty, bul birinshi kezekte iri qalalar men halyq tyǵyz ornalasqan aýdandar úshin óte ózekti.
Taǵy bir úlken jetistik - memlekettiń jasyl energetıkany qoldaıtyny. Ózderińizge málim, Qazaqstannyń ortalyq jáne ońtústik óńirlerinde kún kóp túsedi, soǵan sáıkes munda kún energıasy óndirisi turaqty túrde paıdalanylady. Qazir Úkimet kúndiz jáne túnde óndiriletin energıany qalaı únemdeý kerektigi boıynsha sheshimder qabyldaý úshin belgili bir amaldardy qarastyrýda. Biz de osy baǵyttaǵy damýǵa úles qosýǵa tyrysyp, óz sheshimderimizdi usynýǵa daıynbyz. Huawei kompanıasy úshin jahandyq jetkizýshi retinde uzaq qashyqtyqqa baılanystyń úzdiksiz taraýy ǵana emes, sonymen qatar paıdalanyp otyrǵan jabdyqtyń energıany únemdeıtini jáne ekologıalyq taza bolýy da mańyzdy.
Osy aıtylǵandardyń barlyǵy Qazaqstannyń BUU tizimindegi TOP-20-dan kórinýi úshin otandyq aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardyń sapasyn jańa deńgeıge kóterýge múmkindik beretin berik irgetasy baryn bildiredi.
Sonymen qatar, áli kúnge deıin eńserilmegen osal tustar da bar. Eń aldymen, bul eldi ınternetpen qamtýdaǵy úlken alshaqtyq. Joǵaryda atap ótkenimdeı, iri megapolısterde jeli óte joǵary deńgeıde damyǵan, biraq, eger qala shetine qaraı shyqsańyz, ınternet sapasy birden nasharlaı bastaıdy. Tipti Almatynyń mańynda jaqsy baılanysty ustaý árdaıym múmkin bola bermeıdi, al, tipti keıbir jerlerde baılanys múldem úziledi, shalǵaı aımaqtar men aýyldardy aıtpaǵanda. Retteýshi men baılanys operatorlarynyń aldynda kez-kelgen adamdy, tipti eldiń eń shalǵaıyndaǵylardy da keń jolaqty ári sapaly ınternetpen qamtamasyz etý mindeti tur.
– Bul alshaqtyqty, ıaǵnı aıyrmany azaıtý úshin ne isteý kerek dep oılaısyz?
– Bul máseleni sheshý úshin memleket, uıaly baılanys operatory jáne jabdyqty jetkizýshiniń úılestirilgen birlesken jumysy qajet.
Biraq, eń aldymen, memleket uıaly baılanys operatorlaryna shalǵaı jáne halqy az aımaqtarda stansıalar ornatýǵa yntaly bolatyndaı jaǵdaı jasaýy kerek. Sonymen qatar, mundaǵy basty faktor - elektr energıasy tasymaly, ol barlyq jerde birdeı júrgizilmegen.
Degenmen, biz aımaqtarda baılanys jelisin túzetin stansıalardyń baıaý da bolsa biriniń artynan biri ornatylyp jatqanynyń kýási bolyp otyrmyz. Bul da jaman emes.
– Aýa raıy jaǵdaılarynyń jabdyqtyń jumysyna qandaı da bir áseri bolýy múmkin be?
– Huawei jaǵdaıynda, aýa raıynyń áseri joq. Biz úshin bul bazalyq talap. Tipti, bizdiń jabdyqtar Everest shyńy, Soltústik polúske ornatylǵan kezderi bolǵan. Jabdyq jap-jaqsy jumys istep tur, eshqandaı aqaý joq.
– Huawei-diń Qazaqstandaǵy memlekettik organdarmen qalaı yntymaqtasa jumys istep jatqanyn bilýge bolady ma?
– Huawei Qazaqstanda 1998 jyldan beri jumys isteıtinin basa atap ótken jón, ıaǵnı biz munda 24 jyl boıy óz qyzmetterimizdi usynyp ári kórsetip kelemiz jáne áý bastan, barlyq baılanys operatorlarymen tyǵyz qarym-qatynasta jumys isteımiz, bizdiń seriktesterimiz ekonomıkanyń túrli sektorlaryndaǵy iri ulttyq kompanıalar bolyp tabylady.
Osy ýaqyt ishinde biz 15 myńnan astam bazalyq stansıa ornattyq, halyqtyń shamamen 85%-na qyzmet kórsettik.
Jalpy, biz kóptegen memlekettik qurylymdarmen ózara túsinistik týraly memorandýmdarǵa qol qoıdyq, ol ekonomıkanyń túrli salalaryn odan ary qaraı sıfrlandyrýda irgetas rólin atqarady. Mundaı yntymaqtastyq túrinen mysal keltiretin bolsaq, Bilim mınıstrliginde qurǵan korporatıvtik jelini alǵa tartýǵa bolady. Sonymen qatar, bilim berý salasynda Huawei qazir Bolashaq IT mamandaryna arnalǵan baǵdarlamany qoldaıdy.
2019 jyldan bastap bizdiń kompanıa baılanys salasyndaǵy retteýshimen jáne baılanys operatorlarymen 5-shi býyn baılanys jelisin engizý boıynsha belsendi túrde áriptestik tanytyp keledi. Biz Qazaqstannyń iri qalalarynda 5G jelilerin testilik synaqtardan sátti ótkizdik. Qazirgi ýaqytta biz retteýshi organnyń 5G baılanys qyzmetterin usyný úshin jıilikterdi bólý boıynsha aýksıon ótkizý týraly sheshimin kútip otyrmyz. Onyń nátıjesi negizinde Qazaqstannyń bútin terıtorıasynda 5G jelilerin engizý jáne tartý boıynsha QR-daǵy jetekshi baılanys operatorlarymen tyǵyz yntymaqtastyq ornatýǵa daıyn bolamyz.
– Kompanıanyń memlekettik organdarmen birlesken jobalardy júzege asyrý jospary bar ma?
– Huawei sıfrlandyrý salasyndaǵy memlekettik baǵdarlamalardy jáne uzaq merzimdi áriptestikke negizdelgen ulttyq jobalar talqysyna burynnan qatysyp kele jatyr. Yntymaqtastyq týraly memorandýmdar sheńberinde bizdiń jetekshi sarapshylarymyz ben mamandarymyz salany damytýdyń eń ózekti baǵyttary boıynsha konsaltıńtik qoldaý kórsetedi.
Qazaqstan Úkimetine usynýǵa daıyn belgili bir sheshimderimiz de bar. Ol ózara egjeı-tegjeıli talqylanyp jatqandyqtan, bul rette ashyp eshteńe aıta almaımyn, másele kelissózder satysynda qarastyrylyp jatyr. Bıylǵy jyldyń sońyna deıin biz qandaı da bir naqty nátıjege qol jetkizemiz dep úmittenemin.
Tek Huawei-diń osy salada úlken tájirıbesi ári barlyq múmkindikteri bar ekenin basa aıta alamyn. Aıtqandaı, jaqynda Ózbekstan Úkimetimen yntymaqtastyqta biz aýqymdy platformany jasadyq, ol - bolashaqta 3-5 jyl ishinde elde sıfrlandyrýdyń platformalyq modelin jáne «elektrondyq úkimettiń «jańa arhıtektýrasyn» iske qosyp, oǵan esh kidirissiz kóshýge kómektesetin hab ispetti. Osyǵan uqsas shemany biz Qazaqstanda da júzege asyra alar edik.
– Ózińizdiń basshylyqqa kelýińizben jaqyn arada qazaqstandyq naryqta Huawei qandaı jańa sıfrlyq sheshimderdi usynyp, iske qosa alady?
– Shyn máninde, men qazaqstandyq naryqqa oń kózqaraspen qaraımyn jáne úlken perspektıvalardy baıqaımyn. Memlekettiń joǵary deńgeıde sıfrlandyrýdy damytýǵa qoldaý bildirýin aıryqsha ári jaqsy belgi dep sanaımyn.
Sondyqtan, Huawei-diń jaqyn bolashaqtaǵy josparlarymen bólise otyryp, biz birinshi kezekte áriptesterimiz – QR baılanys operatorlarymen birlesip uıaly baılanys operatorlaryna ınternet jyldamdyǵyn arttyrýǵa múmkindik beretin mobıldi jáne tirkelgen keń jolaqty ınternetti engizýdi, ony tez jetkizýge yqpal etetin keń jolaqty optıkalyq talshyqtardy shalǵaı óńirlerge tartý baǵytyndaǵy jumystardy jalǵastyratyn bolamyz. Bul, bir jaǵynan únemdi jáne taǵy bir jaǵynan ekologıalyq taza nárse.
Ekinshiden, biz qalalyq jerlerde Internettiń sapasy men jyldamdyǵyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan jobalardy júzege asyrýdy josparlap otyrmyz, onyń arqasynda megapolıs turǵyndary VR jáne 3D-shynaılyǵyna ený núktelerin paıdalanýǵa múmkindik alady.
Eń aldymen biz osy servısti paıdalaný múmkindigin úsh qalaǵa – Almatyǵa, Astanaǵa jáne Shymkentke usynamyz, sodan keıin basqalaryna da kezek keledi.
Odan bólek, biz qazir jekelegen kompanıalar, korporasıalar, óndiristik kásiporyndar úshin jabyq jelini paıdalana alatyn kampýstyq ınternetti usyný boıynsha sheshimder ázirlep jatyrmyz.
Jalpylaı alǵanda, bultty tehnologıalardy, jasyl energetıkany damytýǵa jáne aldynda atap ótkendeı, búkil Qazaqstan boıynsha 5G-dy taratýǵa kúsh salynatyn bolady.
– Bıyl Huawei-diń Qazaqstandaǵy keńsesi ózderiniń nysanaly kórsetkishterin qaıta qarap, bıznes-josparlaryna ózgeris engizýine týra kelgen jaǵdaılar boldy ma?
– Iá, Huawei josparyna, sondaı-aq búkil aımaqtyń ekonomıkalyq jaǵdaıyna eki oqıǵa qatty áser etkeni belgili. Birinshisi - qańtar tragedıasy, sonyń saldarynan baılanys operatorlary ınvestısıany qysqartyp, kóp nárseni qaıyrýǵa májbúr boldy, ekinshisi – Eýrazıa óńirindegi geosaıası jaǵdaı. Tıisinshe, olar bizdiń kórsetkishterimizge de áser etti.
Degenmen, qazir Qazaqstanda bolyp jatqan aǵymdaǵy ózgerister jaqyn arada sıfrlyq ınfraqurylymdy damytýǵa úlken múmkindikter ashady dep senemiz. Biz oǵan tikeleı qatysyp, ártúrli salalar men óńirlerdiń órkendeýine, sonyń ishinde áleýmettik jáne bilim berý jobalaryn iske asyrýǵa óz úlesimizdi qosqymyz keledi. Osy maqsattarǵa súıene otyryp, biz "Qazaqstan vıjn" degen jańa strategıany ázirledik.
Huawei-diń basqa elderde jahandanýdan alǵan tájirıbesi alǵa qoıǵan maqsattaryna qol jetkizýge jáne Qazaqstandy damýdyń kelesi satysyna shyǵarýǵa múmkindik beretindigine senimdimin. Biz óz sheshimderimizdiń sapasy men tehnologıalyq quramdas bóligine nazar aýdaryp qana qoımaı, sonymen qatar áriptesterimizge jan-jaqty qoldaý kórsete otyryp, keıingi qyzmet kórsetý jaıyn da jadymyzdan qalys qaldyrmaıtyndyǵymyzdy atap ótkim keledi.
– Jalpy, Huawei búkil álemdegi aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalar salasyndaǵy qandaı jahandyq trendterdi ustanady jáne bul Qazaqstanǵa qalaı áser etedi?
– Qazirgi ýaqytta Qytaıdaǵy bizdiń kompanıa elektromobıl óndirýshilerimen yntymaqtasa jumys istep jatyr. Bul - qazirgi ýaqytta Huawei ustanatyn jańa jáne tanymal trendterdiń biri.
Men Almaty men Astanada júrgen kóptegen elektromobıldi baıqadym, biraq olardyń qýat alatyn arnaıy stansıalary az eken. Kóp salynbaǵan. Sol sebepti, mundaı kóliktiń ıeleri kóbinese úı jaǵdaıynda qajetti jabdyqty ornatýdy jón kóredi.
Degenmen ekologıalyq taza tujyrymdamasy qazir búkil álemde ózekti bola túsýde, meniń oıymsha, bolashaqta bári soǵan qaraı umtylatyn bolady. Bul úrdis Qazaqstanda qanshalyqty tabysty bolatyny taǵy da aınalyp kelgende, ınfraqurylymǵa, jaqyn bolashaqtaǵy aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardyń qalaı damıtyndyǵyna tikeleı baılanysty bolady.
– Qazir Huawei jahandyq jelisinde, onyń ishinde Qazaqstanda qansha adam jumys isteıdi?
– Qazirgi ýaqytta Huawei-de 170-ten astam elde 200 myńǵa jýyq adam jumys isteıdi. Qazaqstandaǵy jumysshylarynyń sany shamamen 220 adamdy quraıdy.
– Huawei-diń qalyptasqan ózindik biregeı korporatıvtik mádenıeti bar ekeni belgili. Onyń ereksheligi nede ekenin aıta otyrsańyz...
– Iá, shynymen de Huawei-diń qalyptasqan biregeı ózindik korporatıvtik mádenıeti bar. Biz úshin talanttardy tárbıelep, ósirý mańyzdy, onda da tek tiginen ǵana emes, kóldeneńinen de. Biz adamnyń jeke qabiletterine súıene otyryp, olardy damytýǵa tyrysamyz. Jumys prosesi barysynda qyzmetker ózin qandaı baǵyt qyzyqtyratynyn túsinedi jáne soǵan sáıkes óziniń mansap jolyn túzedi, onyń ústine biliktiligin únemi arttyryp otyrýǵa árdaıym múmkindigi bar.
Mysaly, aldynda aıtyp ótkenimdeı, ózim Huawei-degi eńbek jolymdy tehnıkalyq baǵyttaǵy maman retinde bastadym, sodan keıin tutynýshylarǵa qyzmet kórsetý bólimine aýystym, taǵy birde satylymda jumys istedim jáne taǵysyn taǵy. Osylaısha búgingi laýazymǵa kóterile otyryp, túptep kelgende, kompanıanyń barlyq baǵyttaryn ishteı jatqa biletin jaǵdaıǵa jettim.
Sonymen qatar, Huawei korporatıvtik mádenıeti tolyqtaı jumys prosesinde bolýdy, ıaǵnı nátıjege jáne tutynýshylarǵa barynsha berilýdi bildiredi.
– Chjao Súı myrza, tushshymdy suqbatyńyz úshin raqmet!
https://dalanews.kz/aimak/84166-qonaev-turkistanga-kelgen-sayyn-iassa
