Kazakhstan Growth Forum alańynda kezekti ret Qazaqstannyń iskerlik elıtasy bas qosyp, eldiń kásipkerlikke tartymdylyǵy, ekonomıkalyq ósim jáne kompanıalardyń betpe-bet kelip otyrǵan qıyndyqtary talqylandy dep habarlaıdy Dalanews.kz.

Paneldik sesıalardyń biri Qazaqstannyń 2029 jylǵa deıin JİÓ-ni eki eseleý múmkindigine arnaldy.

"RAKÝRS" ekonomıkalyq taldaý ortalyǵynyń dırektory Oraz Jandosov bul mejege qol jetkizý qıyn dep sanaıdy, sebebi qazirgi ınflásıa deńgeıi men ekonomıkalyq úrdister bul maqsatqa jetýge kedergi bolmaq.

«Eger qandaı da bir keremet ózgeris bolsa, Qazaqstannyń qazirgi resýrstaryn eskerip, JİÓ-ni eki ese arttyrý yqtımal bolar edi. Biraq búgingi jaǵdaıǵa qarasaq, meniń oıymsha, bul qol jetimsiz bolyp tur», – dep túsindirdi ekonomıs.

Aitas Group agroholdınginiń aksıoneri Serik Tolyqpaev óz pikirin ózgertken joq. Ol 2023 jyldyń kúzine deıin Qazaqstan JİÓ-niń 3,5% ósetinin boljaǵan edi.

«Menińshe, biz osy mejege jaqyndaımyz. Óıtkeni biz eshteńeni ózgertpeı, jańa nátıjege jetemiz dep kútýdiń qajeti joq», – dedi kásipker.

ForteBank basshysy Bekjan Pirmatov ta bul maqsattyń qıyn ekenin rastady. Onyń aıtýynsha, Qazaqstanda ósimge arnalǵan salalar kóp emes.

«Biz klıentter tarapynan belsendi ınvestısıalardyń bolmaýyn kórip otyrmyz, tek keıbir jaǵdaılarda shaǵyn jáne orta bıznes nesıe sýbsıdıalaý arqyly jobalardy qarjylandyrady. Biraq munda taǵy bir másele bar: sýbsıdıalar jyldyń ortasynda aıaqtalyp qalady da, ınvestısıalar toqtap qalady. Olardyń kómeginsiz qosymsha ınvestısıa quıylatyn sektorlar óte az. Degenmen, ósim baıqalatyn birneshe sektor bar», – dep túsindirdi bankır.

Olar ishinde memlekettik shyǵyndar men saýda bar. Buryn búkil óńirdi Reseıden qyzmet kórsetken keıbir saýda kompanıalary Qazaqstanǵa qonys aýdardy, bul qoımalar men logıstıkaǵa qosymsha suranys týǵyzdy. Biraq Bekjan Pirmatovtyń pikirinshe, bul ósim JİÓ-ni eki ese arttyrýǵa jetkiliksiz.

Alina kompanıalar tobynyń negizin qalaýshy Erlik Balfanbaev basqalardan ózgeshe pikirde. Ol Qazaqstanda saıası erik-jiger men reformalar bolǵan jaǵdaıda JİÓ-ni eki ese arttyrý múmkin dep sanaıdy. Biraq eger bul júzege aspasa, onda áriptesteriniń pikirimen kelisetinin aıtty: «JİÓ-niń eki ese ósýin kútýge bolmaıdy».

Tele2/Altel kompanıasynyń bas dırektory Sergeı Nazarenko 2029 jylǵa deıin JİÓ-ni eki eseleý týraly oılaryn ortaǵa salyp, bul tek memleket úshin ǵana emes, sonymen qatar jeke kompanıalar úshin de úlken synaq ekenin atap ótti. «Men úshin, kompanıanyń bas dırektory retinde, másele praktıkalyq turǵyda – biz óz kirisimizdi eki ese arttyra alamyz ba? Biraq men túsinemin, bul eki eseleý – bul úlken synaq jáne ony júzege asyrý óte qıyn. Keıbir salalarda, ındýstrıalarda bul múmkin. Biraq eldiń aýqymynda – bul óte órshil jáne óte qıyn maqsat», – dep tolyqtyrdy ol.

Paıdany eki eseleý múmkin be? Technodom Operator negizin qalaýshysy Edýard Kımniń pikirinshe, bul maqsatqa jetý úshin úlken kúsh-jiger men ınvestısıalar qajet. «Durys, uzaq merzimdi strategıany qurý óte mańyzdy. Ekinshi faktor – tehnologıalyq bıznesti damytatyn adamdar óte az. Biz osy qıyndyqpen betpe-bet kelip otyrmyz, sol sebepti qyzmetkerlerdi birtindep jınap jatyrmyz. Komanda bolmasa, tabysty bıznes te bolmaıdy», – dep túsindirdi kásipker. Technodom Operator negizin qalaýshysynyń aıtýynsha, elektronıka – eń jaqsy bıznes salasy emes. «Buryn 20 dúkenińiz bolsa, taǵy 20 ashsańyz, kiristi eki ese arttyratyn edińiz. Biraq qazir 40 dúkenińiz bolsa da, kiris 20 dúkendegideı qalady. Bıznestiń jaǵdaıy osyndaı qatal boldy», – dep qosty Edýard Kım.

Spıkerler Qazaqstandaǵy qazirgi ınvestısıalyq klımatty qańtar oqıǵasyna deıingi jaǵdaımen salystyrdy. Keıbireýler jaqsarǵanyn baıqaǵan, al basqalary kerisinshe, nasharlaǵanyn atap ótti nemese eshqandaı ózgeristi baıqamaǵan.

Oraz Jandosov sıfrlandyrý prosesterinde, memleket pen bıznes arasyndaǵy qarym-qatynastarda keıbir oń ózgerister bar ekenin atap ótti. Keıbir salalarda zańnamanyń jaqsarǵanyn da kórip otyrmyz, dedi ekonomıs. Alaıda, keri tendensıalar da baıqalady. Sonymen qatar, Oraz Jandosov úkimet pen bıznes arasyndaǵy dıalogtyń nasharlaǵanyna jáne memlekettiń naqty strategıasynyń bolmaýyna nazar aýdardy.

Serik Tolyqpaev Qazaqstanda aldaǵy 5-20 jylǵa arnalǵan ınvestısıalyq saıasatqa strategıalyq kózqarastyń joqtyǵyn rastady. «Menińshe, Oraz Álıuly úkimet pen bıznes arasyndaǵy qarym-qatynastardy óte jumsaq sıpattady, bul máseleniń ótkirligi múlde basqa. Másele zańnamalyq sheshimderdiń qabyldanbaýynda emes, úkimet tarapynan biz eshqandaı aıqyndyqty sezinbeıtinimizde. Al belgisizdik jaǵdaıynda ınvestısıalyq belsendilik tómendeıdi. Sol sebepti popýlısik, ýaqytsha sheshimderge baılanysty elge ınvestısıa quıý kerek pe, táýekelder qandaı degen suraqtar týyndaıdy. Sondyqtan, meniń oıymsha, ınvestısıalyq klımat nasharlaýǵa bet burǵan, bul uzaq merzimdi trend», – dep túsindirdi kásipker.

Sergeı Nazarenko, telekomýnıkasıa salasyndaǵy jaǵdaıdy baǵalaı otyryp, ózderiniń jaǵdaıy birshama jaqsyraq ekenin atap ótti.

«Sıfrlandyrý men zamanaýı tehnologıalardy damytýǵa memlekettik ınvestısıalar basymdyq bolyp tabylady. Biz osy sharalardyń naqty nátıjesin kórip otyrmyz jáne bul bizge kóbirek ári tezirek ınvestısıalaýǵa yntalandyrady», – dep esepteıdi telekom kompanıasynyń basshysy.

Sonymen qatar, onyń aıtýynsha, telekom naryǵynda kedergiler áli de bar. Mysaly, «jelini salý úshin radıofobtarmen kúresý, qajetti ruqsattardy alý kerek, bul kóp ýaqytty talap etedi. Sonyń saldarynan salynǵan aqsha tek 6-12 aıdan keıin ǵana tabys ákele bastaıdy.

Sheteldik ınvestorlar úshin Qazaqstandaǵy ınvestısıalyq klımat sońǵy birneshe jylda jaqsardy, dep esepteıdi Bekjan Pırmatov. Onyń ishinde saıası turaqtylyq pen sanksıalyq teketirester jaǵdaıynda eldiń ıkemdi áreket ete bilý qabileti de mańyzdy ról atqarady. Alaıda, ishki ınvestorlar úshin áli de keıbir teńsizdikter bar. «Bank retinde biz áleýmettik baǵyttaǵy máselelerdiń kóbeıgenin baıqaımyz. Memleket kimge nesıe berý kerek ekenin, qalaı qaıta qurylymdaý kerek ekenin, bizdiń beıindi emes aktıvterimizdi qalaı satý kerektigin retteýge tyrysady. Iaǵnı, naryqtyq jaǵdaıda sheshilýi tıis máselelerge aralasý deńgeıi artyp keledi. Bul jerde biz keıbir teńsizdikterdi baıqap otyrmyz. Biraq 2022 jylǵa deıingi bızneske kedergi keltirgen faktorlar áli de óz kúshinde – ekonomıkadaǵy memlekettik kompanıalardyń úlken úlesi saqtalýda», – dep qosty ol.

Erlik Balfanbaev sońǵy 2-3 jylmen salystyrǵanda ınvestısıalyq klımatta aıtarlyqtaı ózgeristerdi baıqamaǵanyn aıtty.

«Pozıtıvti nárseler bar. Mine, áriptester sıfrlandyrý týraly aıtty. Korrýpsıalyq qysym birtindep azaıýda: bılikke jańa kózqarasy bar jastar kelip jatyr. Biraq, bizdiń kompanıaǵa úlken kedergi keltiretin nárse – ol 25-30 jas aralyǵyndaǵy adamdardyń tek bilimsizdigi emes, jalpy saýattylyǵynyń tómendigi», – dep atap ótti Alina kompanıasynyń negizin qalaýshy. Onyń aıtýynsha, bul úlken tejegish faktor bolyp tabylady.

Paneldik sesıany qorytyndylaı kele, kásipker Armanjan Baıtasov JİÓ-ni eki eseleý maqsatyn «jaqsy jáne joǵary» dep atap ótti, biraq ony júzege asyrý úshin naqty jol kartasy men naqty áreketter qajet ekenin aıtty.