JEO-ǵa qoıylatyn ekologıalyq talaptardy qaıta qaraý, jekelegen salalyq vedomstvo qurý, jylýmen jáne elektrmen jabdyqtaý jónindegi tarıftik saıasatty qaıta qaraý týraly saraptamalyq baıandama jasaldy.
Jıyn qorytyndysyna saı Qazaqstandaǵy energetıka salasyn damytýdyń ózekti máseleleri boıynsha ótinish daıyndaý josparlanýda.
Qazaqstandyq elektr energetıkasy qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Talǵat Temirhanov ekologıa jáne sý resýrstary mınıstrligimen "jaqsy dıalog" ótti dep esepteıdi.
"Apattardy joıý, eń jaqsy qoljetimdi tehnologıalardy engizý boıynsha jaqsy sheshimder aıtyldy. Sondaı-aq, Tabıǵı monopolıalardy retteý komıtetimen kelissózderden keıin biz jalaqyǵa qatysty tarıfti túzete aldyq. Sondyqtan keıbir óńirlerde jalaqy 40% - ǵa kóterildi. Sonymen qatar QR UEM-men kelissózder júrgizemiz, qazirdiń ózinde ózgerister bar. Biraq vedomstvoaralyq úılestirý turǵysynan problemalar týyndap otyr. Iaǵnı, bir memlekettik organ bizge bir nárseni, ekinshisi ekinshisin aıtady", - dedi qaýymdastyq basshysy.
QR EM Atom jáne energetıkalyq qadaǵalaý jáne baqylaý komıtetiniń tóraǵasy Suńǵat Esimhan Qazaqstandaǵy Jylý energetıkasy problemalaryna toqtaldy.
"Búginde qandaı prosester júrip jatqanyn jáne qandaı jumys atqarylyp jatqany bárine málim. Vedomstvoaralyq máseleler týraly aıtylǵan syn da oryndy. Biraq ár bólimniń óz mindetteri bar, al bizdiń mindetimiz — ortaq til tabysý. Qazir ekologıa mınıstrligimen dıalog júrgizilýde. 2024 jyldyń I toqsanynda barlyq zańnamalyq aktilerdi qabyldaýǵa jáne bir sheshimin tabýǵa tıispiz. Sodan keıin ǵana ınfraqurylymdy jańartý jáne jóndeý naýqanyn bastalmaq". - komıtet basshysy bólisti.
İs-sharanyń moderatory Qazaqstan energetıkasynyń ókilderi dál osyndaı quramda táýelsizdik jyldarynda birde-bir ret jınalmaǵanyn atap ótti.
"Ortalyq Azıa elektr energetıkalyq korporasıasy" AQ aksıoneri Sergeı Kan is-sharanyń basty mindeti — jylyna bir ret jınalyp, jyldar boıy qordalanǵan máselelerdi sheshýge bolatyn alań qurý ekenin aıtty. Sonymen qatar ol ádil tarıf ıdeıasyna toqtaldy. Kannyń málimdeýinshe, "OAEK" kompanıalar tobynyń jóndeý jumystary ınvestısıalyq baǵdarlamasy 2023 jyly shamamen 60 mlrd teńgeni quraǵan.
"Qazir bul salany Úkimet tolyq nazarynda ustap otyr jáne nátıjesi de kórinip tur. Kópten beri ınfraqurylymdy jóndeýge jáne jańǵyrtýǵa ınvestısıa bólingen joq. Bizde áleýmettik tarıf degen termın bar. Biraq ádil tarıf týraly aıtatyn da ýaqyt jetti. Tarıf týraly sóz etkende "teńestirý" jaıly aıtýǵa májbúrmiz. Bir kezderi el aýmaǵynda saralanǵan tarıf qoldanyla bastady. Jeke tulǵalarǵa arnalǵan tarıf bir bólek te, zańdy tulǵalar men búdjettik uıymdarǵa arnalǵan tarıf bir bólek. Biraz ýaqyttan beri ádil tarıfke kóshýdi jáne halyqtyń áleýmettik osal toptaryn ǵana sýbsıdıalaýdy usynyp kelemiz", - dep túsindirdi AQ basshysy.
Kan halyqtyń qorǵalmaǵan toptary úshin tarıfterdi kótermeýdi, al qalǵan tarıfti naryq zańdylyqtaryna saı bekitýdi usynatynyn jetkizdi.
Óz kezeginde "Qazaqstandyq salalyq energetıkter kásipodaǵy" QB tóraǵasy Orazbek Bekbas "ınvestısıa tarıfpen almastyrý" saıasatyn engizý kezinde ketken qatelikterdi qaıtalaýǵa bolmaıtynyn aıtty.
"Muny erekshe baqylaýǵa alý kerek, óıtkeni sybaılas jemqorlyq quramdas bóligi bar. Óıtkeni mundaı saıasat jylý energetıkasy uıymdaryna úlken tabys ákeledi. Infraqurylymdy jańartý jáne jóndeý máselesin tarıf arqyly sheshýden basqa jol joq", - dedi ol.
"Kazakhmys Holding (Qazaqmys Holdıńi)" JSHS dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Edýard Ogaı mynadaı pikirimen bólisti:
"Másele mynada: 10 jyldan keıin kómir qansha turatynyn, tehnıkany jańartý qansha turatynyn, valúta baǵamy qandaı bolatynyn jáne t.b. eshkim bilmeıdi. Biraq biz bul shyǵyndardy túpkilikti tutynýshynyń moınyna ilip qoıa almaımyz. Jylý jáne elektr energıasyn óndirý jáne jetkizý quny qandaı bolatynyn esepteýimiz kerek. Óıtkeni 10 jyldan keıin dál qazirgi jaǵdaımen betpe-bet kelýimiz múmkin".
Sarapshy halyqaralyq tájirıbege qaraý kerek ekenin eske saldy: mysaly, Japonıada kóptegen páterlerge jylý energıasy berilmeıdi. Bólmeler elektr energıasy arqyly jylytylady. Bul kóptegen elderde kezdesetin tájirıbe. Ogaı Qazaqstanǵa ártúrli jaǵdaılardy eskergen jón dep sanaıdy.
İs-sharaǵa QR UEM Tabıǵı monopolıalardy retteý komıtetiniń tóraǵasy Asan Darbaev ta qatysty. Ol 2023 jyly tarıfter orta eseppen 20% - ǵa óskenin habarlady. Qazaqstan tarıhynda buryn-sońdy mundaı ósim bolmaǵan.
"Biz jazǵy kezeńde jańa tarıfterdi túzetýdi jáne engizýdi josparlap otyrmyz", - dedi Darbaev.
Tóraǵanyń aıtýynsha, QR UEM Tabıǵı monopolıalardy retteý komıteti qazirgi ýaqytta komýnaldyq kásiporyndardaǵy jalaqyny kóterýge múmkindik berý úshin jumys isteýde. Darbaev aldaǵy jyldary saladaǵy jalaqy el boıynsha ortasha deńgeıden joǵary bolady degen senimde.
İs-shara barysynda aıtylǵan resmı derekterge sáıkes, saladaǵy ortasha jalaqy elge qaraǵanda 18% - ǵa tómen, sondyqtan jastar tıisti mamandyqtar boıynsha bilim alýǵa múddeli emes.
Qazaqstannyń burynǵy energetıka vıse-mınıstri Anatolıı Shkarýpa salanyń ınvestorlar úshin de tartymsyz ekenin aıtty.
Onyń aıtýynsha, retteletin qyzmetter boıynsha tarıfter ınflásıadan da tómen. Nátıjesinde, kerisinshe, energetıka basqa salalardy qarjylandyryp otyrǵan bolyp shyǵady.
"Bul sala úkimet tarapynan qazirgideı retteý júrgizilgen kezde damı ala ma? Biz ónerkásiptik ónimder — kómir, metal baǵasynyń ósip kele jatqanyn kórip otyrmyz. Atalmysh taýarlardyń quny sharyqtap tur. Kópshilik bul salany unmen, nanmen jáne t.b. áleýmettik mańyzdy taýarlarmen salystyrady. Bizdiń salada un da, nan da joq. Jylý jáne elektr energetıkasy tarıfteri týraly aıtqanda, kómirdiń quny týraly oılaný kerek", - dedi Shkarýpa.
Sonymen qatar, maman qazirgi ýaqytta dáıekti jáne boljamdy tarıftik saıasat joq ekenin atap ótti.
"Biz tarıfti saıası sebeptermen ustap tura alamyz, biraq qural jabdyqtardyń tozýyn toqtata almaımyz. Jeliler jylyna 2-3% jańartamyz, biraq bul jetkiliksiz. Eger biz osyndaı qarqynmen júrsek, onda bul apattar qaıtalana bermek", — dedi ol.
