Akademık Ómirbek Arystanuly Joldasbekovtyń elimizdiń joǵarǵy bilim berý salasyna, parlamentarıasyna, Ulttyq Injenerlik akademıasynyń qalyptasyp, onyń damýyna sińirgen eren eńbegi baspasóz betinde keńinen jarıalanýda, jarıalana da beredi.
Degenmen de san qyrly, som tulǵaly memleket jáne qoǵam qaıratkeriniń álemge áıgili bolýynda akademıktiń ǵylym salasyndaǵy sonyń ishindegi mashına jasaý jáne robototehnıka salalaryndaǵy eńbekteriniń orny erekshe.
Árbir memlekettiń ekonomıkalyq damýy sol memlekettiń mashına jasaý salasynyń damýyna tyǵyz baılanysty. Mashına jasaý salasy damyǵan memlekettiń ekonomıkalyq damýy da joǵary bolady. Oǵan mysal, álemde ekonomıkasy damyǵan alpaýyt memleketterdiń biri - Germanıa. Qazirgi kezeńde Germanıanyń Fraýngofer ortalyǵynyń bastaýymen dúnıe júzinde sandyq tehnologıalarǵa, robototehnıkaǵa, 3D prıntıngke negizdelgen 4.0 Indýstrıa revolúsıasy ótýde.
Mashına jasaý salasynyń teorıalyq negizi bolyp mashınalar jáne mehanızmder teorıasy ǵylymy bolyp tabylady. Akademık Joldasbekov – osy mashınalar jáne mehanızmder teorıasyn Qazaqstanda qalyptastyryp damytqan ǵulama ǵalym. Mashınalar jáne mehanızmder teorıasy ǵylymynyń negizgi maqsaty mehanızmder men mashınalardyń qurylymdyq, kınematıkalyq, dınamıkalyq taldaýy men sıntezi bolsa, qazirgi mashınalardyń elektronıkamen, basqarý júıelerimen jetildirýine baılanysty osy ǵylymnyń «órisi» keńeıip, ol álemde qarqyndy damyp kele jatqan aldyńǵy qatarly mehatronıka jáne robototehnıka ǵylymdarymen jalǵasyp jatyr.
Mehatronıka – mehanıka, elektronıka, aqparatty tehnologıa salalaryn túıistiretin ǵylym bolsa, robototehnıka osy mehatronıka ǵylymynyń óndiriske qajetti negizgi salasy bolyp tabylady. Sondyqtan akademık Joldasbekov – Qazaqstanda mehatronıka jáne robototehnıka ǵylymdarynyń negizin qalaýshy.
Qazirgi kezde avtomatty túrde basqarylatyn qondyrǵylardyń bári robot dep atalyp júr, mysaly, robot-oıynshyqtar, robot-shańsorǵysh jáne taǵy basqalar. Negizinde robottyń óndiriske qajetti fýnksıalaryn oryndaıtyn mehanızmi nemese manıpýlátory bolýy qajet. Amerıkanyń Robottar Instıtýty (RIA) anyqtamasy boıynsha robot degenimiz programmalanǵan kóp fýnksıaly manıpýlátor, ıaǵnı robottyń negizgi bólimi onyń manıpýlátory nemese mehanızmi bolyp tabylady.
Óndiriste qoldanyp júrgen robottar negizinen serıalyq manıpýlátorlardan turady. Serıalyq manıpýlátorlardyń qurylymy adam qolynyń qurylymyna uqsas bolǵandyqtan olardyń júk kótergishtigi, dınamıkasy nashar bolady. Sondyqtan dúnıejúzilik robototehnıka salasynda sońǵy ýaqytta robottardyń manıpýlátorlaryna ıaǵnı mehanıkasyna kóp kóńil bólinýde.
Qazaqstanda Japonıada sıaqty alýan túrli robottar jasalmasa da, Qazaqstan ǵalymdarynyń halyqaralyq robototehnıka deńgeıinde óz orny bar. Ol – paralel robottar. Paralell robottardyń qurylymy tuıyq kınematıkalyq tizbekti manıpýlátorlardan turǵandyqtan olardyń serıalyq manıpýlátorlarǵa qaraǵanda júk kótergishtigi men pozısıalaý dáldiligi óte joǵary. Sondyqtan paralel robottardy taý-ken, metalýrgıa, aeroǵarysh óndiristerinde keńinen paıdalanýǵa bolady
Osy paralel robottardy zertteý halyqaralyq deńgeıde jaqynda qolǵa alynyp jatsa, akademık Joldasbekov paralel robottardyń negizi bolyp tabylatyn joǵary klasty mehanızmderdi zertteýdi ótken ǵasyrdyń alpysynshy jyldary M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń mehanıka-matematıka fakúltetinde dáris alyp júrgende IFToMM prezıdenti akademık I.I. Artobolevskııdiń ǵylymı jetekshiligimen bastaǵan bolatyn. Osy ǵylymı bastamany Ómirbek Arystanuly qazaq eline keńinen taratyp, qajymas jáne ekpindi memlekettik, qoǵamdyq jumystarymen ushtastyra otyryp, óz shákirtterimen birge jazyq jáne keńistik joǵary klasty mehanızmder teorıalaryn qurdy, júzdegen ǵylym kandıdattary men doktorlaryn daıarlady, otandyq jáne sheteldik patenttermen qorǵalǵan teńdesi joq paralel manıpýlátorlardyń jańa túrlerin jasady. Iaǵnı, akademık Joldasbekov eńbekteri – paralel robottardyń qaınar búlaǵy.
Bul kúnderi Ómirbek aǵanyń ǵylymı mektebi ózi kóp jyldar boıy rektorlyq qyzmet atqaryp, eńseli qabyrǵasyn kótergen ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde jalǵasyn tabýda. Ýnıversıtette «Sandyq tehnologıalar jáne robototehnıka» ǵylymı-bilim berý ortalyǵy ashylyp, «Robototehnıka júıeleri» mamandyǵy boıynsha bakalavrıat, magıstratýra, doktorantýrada kóptegen stýdentter dáris alýda, Ustaz jolyn jalǵastyrýda. Ǵylymı-bilim berý ortalyǵynyń negizgi ǵylymı baǵdarlamasy – paralel robottardy zertteý jáne olardy RoboMech klasty paralel manıpýlátorlarda, jasalyp jatqan «Ai-Gerim» áleýmettik gýmanoıd robotynda, ıntelektýaldy elektrli kólikterde qoldaný.
Ýaqyt ótken saıyn Uly Ǵalymnyń, Uly Ustazdyń asyl tulǵasy aıqyn kórine bermek, eren eńbegi jalǵasa bermek.
QR UǴA jáne UIA akademıgi,
ál-Farabı atyndaǵy
Qazaq UÝ «Sandyq tehnologıalar
jáne robototehnıka» ortalyǵynyń
dırektory Jumadil Baıǵunshekov
