Veıpterge tyıym salý týraly qyzý talqylaýdyń nátıjesinde osy petısıa jarıalanǵan bolatyn. Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý mınıstrligi men temekige qarsy bastamalarymen tanymal qoǵamdyq uıymdar osy tyıymnyń bastamashysy atanǵan edi.
Tatána Fomınovanyń petısıasynda qazirgi qalyptasqan ahýaldy túzeýge túrtki bolatyn oı bar, ıaǵnı bizge qaǵaz júzinde áli máseleni sheshpeıtin tyıymdar emes, qatań retteý men baqylaý aýadaı qajet.
«Jumys istemeıtin tyıymdarǵa qarsy petısıanyń qoǵam ishinde osyndaı kúshti qoldaýǵa ıe bolýy Qazaqstan azamattarynyń oılastyrylǵan baqylaý men retteýdiń ornyna mánsiz tyıym salýdan sharshaǵanyn taǵy da dáleldep otyrǵandaı.
Bastapqyda eresek temeki shegýshilerge arnaıy jasalǵan ónimderdiń kámeletke tolmaǵandar arasynda satylýyna tyıym salynsa da, qoldanystaǵy normalardyń buzylýyna baılanysty jasóspirimder arasynda atalmysh ónim keńinen taralyp ketti.
Mundaı jaǵdaıda tyıym salý máseleni sheshpeıtinin kórsetti, tek veıp ónimderin «kóleńkeli saýda aınalymyna» túsirip, jemqor sheneýnikterge jaǵdaı týǵyzyp beretini sózsiz», – dedi Tatána Fomınova.
Aıta ketelik, elimizde veıpter tek 21 jastan asqan azamattarǵa ǵana satylady.
Basqa temeki ónimderine tyıym salýdyń qanshalyqty tıimsiz ekenin kalán men snús ónimderine jasalǵan tyıymnan baıqaýǵa bolady. Elimizde 2020 jyly atalmysh ónimderge tyıym salynǵan edi, biraq olar áli de saýda-sattyqta, tek kóleńkeli aınalymda júr.
Petısıa avtory EAEO-daǵy kórshilerimiz jáne seriktesterimiz – Reseımen jáne Qyrǵyzstanmen ortaq shekaramyz bar ekenin umytpaǵan jón dep atap ótti. Óıtkeni, bul elderde veıp ónimderin satýǵa erkin ruqsat etilgen. Eger Qazaqstanda veıp ónimderine tyıym qabyldansa, ortaq shekara men kedendik baqylaýdyń joqtyǵynan mundaı tyıymnyń oryndalýy qıynǵa soǵatynyn, tyıym salýdyń bastamashylary da moıyndap otyr.
«Qoǵam belsendileri balalar men jasóspirimder arasynda veıpti qoldaný keń taralyp, indetke aınalyp bara jatqanyna tyıym salý qajettigine dálel keltirip otyr. Biz de osy ýájben ǵana kelisemiz. Kámelettik jasqa tolmaǵan jetkinshekter eshbir jaǵdaıda nıkotın ónimderin qoldanbaýy tıis», - dep kórsetilgen petısıada.
Petısıany qoldaýshylar Qazaqstan zańnamasynda kámeletke tolmaǵandarǵa veıp satýǵa tyıym salatyn sharalardyń bar ekenin atap ótti.
Jasóspirimder arasynda veıp ónimderiniń keń taralýy negizinen qoldanystaǵy normalar men erejelerdiń saqtalmaýymen, sondaı-aq, shaǵyn jáne orta bıznesti tekserýge, onyń ishinde josyqsyz saýda júrgizý oryndaryn tekserýge moratorıı jarıalaýdan turady.
«Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Kodekstiń 110-babynda kámeletke tolmaǵandarǵa veıp satýǵa tyıym salý máselesi qarastyrylǵan. Temeki buıymdarynyń, onyń ishinde elektrondy buıymdardyń da kasada satylmaýy jáne ashyq oryndarda turmaýy kerek degen ereje bar. Jasóspirimderge veıpterdi zańsyz satýdy qadaǵalaýdyń kóptegen joldary bar, bul úshin tek baqylaýshy organdardyń jumysyn qamtamasyz etý qajet.
«2021 jyly Qazspirits qaýymdastyǵy úkimetke elektrondy temeki sanatyn retteý týraly usynys jiberdi. Alaıda, temekige qarsy uıymdar men Densaýlyq saqtaý mınıstrligi usynysymyzdy qaraý máselesin ýaqytsha toqtatty. Mundaı retteýdi EAEO deńgeıinde engizý kerektigi aıtyldy jáne osyndaı kemshilikter elimizde kámeletke tolmaǵandardyń osy ónimge qol jetkize alýyna túrtki boldy. Úkimet pen Májilis depýtattaryn osy azamattyq saýalǵa nazar aýdaryp, tolyq tyıym salý emes, qatań retteý máselesin qarastyrýǵa shaqyramyz», – deıdi Qazspirits qaýymdastyǵynyń basshysy Dmıtrıı Jýkov.
Sonymen qatar, veıp – eresek temeki shegýshilerge arnalǵan ónim. Ulybrıtanıada, Amerıka Qurama Shtattarynda, Kanadada, Skandınavıa elderinde jáne Nıderlandyda temeki shegýdi tastaýǵa yntalandyrý jáne temeki shegýdiń zıanyn azaıtýǵa arnalǵan balamalardyń biri retinde veıp ónimderi qoldanylady.
«Aınalymda bar jáne satýǵa ruqsat etilgen, ǵylymı turǵydan zıany dáleldengen temekiniń bolýy kezinde veıpke tyıym salý – bul Qazaqstandaǵy mıllıondaǵan temeki shegýshilerdiń zıandylyǵy az balamany tańdaý quqyǵynan aıyrýdy bildiredi», – dep túıindedi Qazaqstan veıperler qaýymdastyǵynyń ókili Anton Shıshkovskıı.
Petısıa avtorlary men jaqtaýshylary damyǵan elderdiń úlgisimen jáne kórshilerdiń tájirıbesin eskerip, temeki men alkogóldik ishimdikter sıaqty kámeletke tolmaǵandarǵa ǵana veıpti satýǵa tyıym salýdy talap etedi jáne olar jalpy veıpti tyıym salmaýǵa shaqyrady. Óıtkeni, birneshe sebepterge baılanysty bul tyıymdar báribir de jumys istemeıdi.
