Reseı Eýrazıalyq odaqtyń ortaq sharttaryn belden basyp, odaqtastar ekonomıkasyna óz taýaryn tyqpalaýmen aınalysyp otyr. Odaqqa qosylǵan Orta Azıa elderiniń ónimderin orta joldan toqtatyp, óz naryǵyna ótkizbeýdiń qamyn jeýde.
“Osy kúnge deıin Reseıdiń qabaǵyna qarap kelgen Qazaqstan odaq aıasyndaǵy Kremldiń kózge uryp turǵan ádiletsiz saıasatyna qarsy jaýap qatpaq” dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Qazaqstannyń saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligi ótkende ǵana eldiń 2025 jylǵa deıingi saýda saıasatyn aıqyndaıtyn mem.baǵdarlama ázirledi.
Resmı bılik ashyp aıtpasa da, bul qujat Qazaqstannyń tarapynan Reseıdiń astamshyl saýda-ekonomıkalyq saıasatyna jaýap retinde qabyldanyp otyr.
“Eýrazıalyq odaq keńistiginde qazaqstandyq taýarlar men qyzmetterdiń erkin aınalymyna kedergi keltiretin shekteýler men tyıymdardy anyqtaý ári olardy joıý jumystaryn jedeldetý qajet” – delingen bul qujattyń negizgi túıininde.
Nur-Sultanda ázirlengen jańa saýda konsepsıasy “ishki naryqty qorǵaýda saýatty saıasat júrgizgen memleketterdiń tájirıbesi júginip” ázirlengen. Soǵan saı budan bylaı memleket qazaqstandyq kompanıalarǵa dıplomatıalyq qoldaý kórsetetin bolady.
Memlekettiń baǵdarlamada odaqtas bolsa da Reseıdiń óz óndirýshilerin qoldap, ózgelerdi keýdeden ıterip otyrǵany astarlap aıtylǵan.
“Kedergiler men tyıymdardy shekten tys qoldanatyn keıbir shet memleketterdiń proteksıonıstik saıasaty saldarynan Qazaqstanda jasalǵan taýarlar men qyzmet túrleri osy shekteýdiń tuzaǵyna túsýi múmkin” – delingen Qazaqstannyń 2025 jylǵa deıingi saýda saıasaty jónindegi mem.baǵdarlamada.
Baǵdarlama talabyna saı taýaryn odaqtastar naryǵyna tasymaldaǵysy bar kásipkerler men mem.organdar jańa saýda saıasatyn júzege asyrýǵa birlesip atsalysýy kerek, bylaısha aıtqanda “ishki naryqty qorǵaıtyn usynystardy ári olardy júzege asyrý joldaryn birlesip oılasýy” tıis.
Osy maqsatta Qazaqstannyń saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligi saýda-sattyq máselesine qatysty shuǵyl shtab qurýda. Onyń quramyna barlyq mem.organdar, ekonomıkalyq máselemen aınalysatyn ınstıtýttar kiredi. Shtabta qabyldanǵan sheshimder memlekettiń saýda saıasatyndaǵy ustanymyn aıshyqtady.
“Qabyldanǵan is-sharalar halyqaralyq quqyq pen Qazaqstannyń halyqaralyq kelisimsharttary sheńberinde eldiń ekonomıkalyq múddesin eskere otyryp, ári ony tıimdi qorǵaý maqsatynda engiziledi”, – delingen osy qujatta.
Qazaqstan sonymen birge syrtqa saýdadaǵy qaýip-qaterge der kezinde jaýap qatý úshin qoldanystaǵy zańnamaǵa ózgeris engizedi.
Sarapshylar pikirinshe Reseıdiń odaq qaǵıdasyna qaıshy keletin is-áreketteri Qazaqstandy osyndaı qadamǵa barýǵa májbúrledi.
Reseı naryǵyna kirerde túrli kedergige tap bolǵan, jasandy shekteýlerdiń tuzaǵyna túsip shekarada turyp qalǵan, tipti reseılik quzyrly organdar tarapynan qýdalaýǵa ushyraǵan qazaqstandyq kásipkerlerdiń talaby aqyry Úkimetke jetti.
Qazaqstan bıligi óz kásipkerleriniń soıylyn soǵatyn kez kelgenin endi túsingendeı. Buǵan deıin bul eldiń Reseı naryǵynda qysymǵa ushyraǵan qazaqstandyq kásipkerlerge qatysty aryz-shaǵymy eskerilmeı kelgen edi.
Saıasattanýshy Rasul Jumalynyń pikirinshe Eýrazıalyq odaqtyń sharttary reseılik kásipkerler úshin qolaıly. Al olardyń odaq aıasyndaǵy áriptesteri osy kúnge deıin teńsizdik pen zańsyzdyqqa kónip keldi.
“Reseı ózin ǵana oılaıdy. Naryqtyq qaǵıdalarǵa múlde qatysy joq óz erejesimen ómir súredi. Odaqtastar memleketterdiń kásipkerlerin basyp-janshyp, ortaq naryqtan yǵystyrǵysy keletini sonyń dáleli” – deıdi ol.
“Biz osy kúnge deıin kónip keldik. Tózim keldik. Reseıdiń ózin ǵana oılaıtyn saýda-ekonomıkalyq saıasatyna budan bylaı toqtaý salýymyz kerek”, – deıdi óz kezeginde ekonomıs Denıs Krıvosheı.
Qyrǵyzstannyń kóńili tolmaıdy, Ózbekstan qosylmaıdy
Eýrazıalyq odaqqa Qyrǵyzstannyń kóńili tolmaıdy. Odaq quramyna osydan 5 jyl buryn qosylǵan bul elde osy bir uıymdy qoldamaıtyn aýqymdy aýdıtorıa bar.
“Odaqtyń el ekonomıkasyna keri áseri kóp dep esepteıtinderdiń qatary ótken jylmen salystyrǵanda 10 paıyzǵa ósken”, – deıdi myń jarymǵa tarta qyrǵyz azamatymen saýaldasqan Halyqaralyq respýblıkalyq ınstıtýt mamandary.
Ózbekstan da Eýrazıalyq odaqqa qosylýǵa qulshynyp turǵan joq.
Ótken aıda ózbek basshysy Shavkat Mırzıaev Reseı bılep-tóstep otyrǵan odaqqa Ózbekstannyń qosylmaıtynyn aıtqan.
– Bizdiń kóptegen azamattarymyz Qazaqstan men Reseıge baryp jumys isteıdi. Árıne, buǵan beı-jaı qaraı almaıtynymyz anyq. Biraq men bir jaıtty ashyp aıtaıyn, halyqtyń kókeıinde kúmán-kúdik bolmasyn. Bizdi eshqandaı el eshqashan táýelsizdikti aıyra almaıdy. Táýelsizdik halyq senim artqan prezıdenttiń qolynda. Biz Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe bolmaımyz, – degen edi Shavkat Mırzıaev.
Sonymen qatar Ózbekstan prezıdenti Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa baqylaýshy bolý, múshe bolý emes ekenin de halyqtyń esine saldy jáne atalmash odaqpen qarym-qatynas kezinde Ózbekstannyń ulttyq múddesi birinshi orynda turatynyn alǵa tartty.
Ózbek saıasattanýshysy Farhad Tóliptiń pikirinshe Ózbekstan úshin egemendigin saqtaý eń basty ustanym.
“Osy odaqty qurǵan Reseı bir kezderi Qyzyl ımperıa quramynda bolǵan elderdi qaıta qaıtarýdy kózdeıdi, baıaǵydaı jeke dara bılik qurǵandy maqsat tutady. Bul Orta Azıadaǵy elderdiń táýelsizdigine tóngen tikeleı qaýip” deıdi ol.
Onyń aıtýynsha bul odaq Ózbekstanǵa ekonomıkalyq turǵydan búgin de, erteń de eshbir paıda ákelmeıdi.
Budan buryn Eýrazıa ekonomıkalyq komısıa Alqasynyń tóraǵasy Mıhaıl Másnıkovıchpen QR Parlamenti Senatynyń tóraǵasy Darıǵa Nazarbaeva Reseımen saýda barysynda qazaqstandyq bıznes tap bolatyn kedergilerge toqtalǵan.
“Atqarylǵan jumystarǵa qaramastan, kedergiler men tosqaýyldar azaıǵan joq, qaıta kóbeıe túsýde.
Búginde kelisilgen kedergiler tizilimi 66 tarmaqtan turady. Kezinde bul tizilim 60-tan bastalatyn. Bul kórsetkishti azaıtýdyń ornyna, biz jyl sanap jańa kedergiler jasap nemese burynǵylardy joıa almaı, sanyn kóbeıtip otyrmyz”, – dedi Nazarbaeva.
Eks-prezıdent Nazarbaev Eýrazıa ekonomıkalyq keńesiniń otyrysyna kedergiler joıylmaı odaqtyń tolyqqandy jumys istemeıtinin tilge tıek etken.
“Bizge 2025 jylǵa qaraı ózara saýdadaǵy barlyq kedergini joıý qajet. Bul – birlestigimizdiń tolyqqandy qyzmet etýiniń mańyzdy talaby”, – degen Nazarbaev.
Ázirlegen Dýman BYQAI
