Dalanews.kz portaly «Karjylyq keńesshi» aıdary aıasynda jeke qarjy menejmenti, aqshany jınaý men paıdalaný, nesıe túrlerine arnalǵan maqalalar serıasyn jarıalaı bastady.
Búgin biz kepilzatsyz nesıelerge tolyǵyraq toqtalmaqpyz. Sebebi, kredıt alǵan el azamattarynyń jartysynan astamy kepilzatsyz nesıe túrine júgingen. Bul rette nege nazar aýdarý qajet? Qandaı artyqshylyqtary men kemshilikteri bar?
Kepilzatsyz nesıeniń artyqshylyqtary
Nesıeniń osy túriniń negizgi artyqshylyǵyn onyń ataýynan aq bilýge bolady. Iaǵnı, bank aldyna kepilzat qoımaısyz. Bank sizge tolyǵymen senim artyp, qaryz sharty jasalǵannan keıin maquldanǵan somany beretin bolady. Keıde tipti sizde kepilge qoıatyn múlik bolmaýy da múmkin. Bul jaǵdaıda, kepilzatsyz nesıe sizdi tyǵyryqtan shyǵaratyn, jol ashatyn jalǵyz múmkindik bolýy ǵajap emes.
Taǵy bir artyqshylyǵy, kepilzatty ádilet organdarǵa tirkep, ony buǵattaýdyń qajeti joq bolǵandyqtan kepilzatsyz nesıeni rásimdeý anaǵurlym tez jáne tehnologıalyq prosester boıynsha ońaı júredi. Mysaly, Bank VTB (Qazaqstan) arqyly nesıe rásimdeý barysynda saıt arqyly ótinish berseńiz, sizge kredıttik menejerdiń ózi habarlasyp, nesıeniń merzimin, somasyn aqyldasyp, birden qandaı somanyń aldyn-ala maquldanǵanyn habarlaı alady.
Ol tehnologıa «aldyn-ala skorıng» dep atalady. Budan keıin sizge tek bank bólimshesine baryp, qaryz kelisim-shartyna qol qoıyp, aqshańyzdy alý ǵana qalady.
Bul rette taǵy bir ret eskertemiz, kez-kelgen nesıe almas buryn, kelisim-shartpen muqıat tanys bolyńyz. Ásirese, komısıalar bar ma, nesıeni ýaqytyly tólemegen jaǵdaıda qandaı ósimpul somasy bekitilgen - osy baptarǵa nazar aýdaryńyz. Nesıeniń jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemesimen de tanysyp alý artyq bolmaıdy. Tıimdi mólsherleme ónim sharttarynda kózdelgen komısıanyń barlyq túrlerin qamtıtyndyǵyn biz «Qarjylyq keńesshi» aıdarynda jazǵan bolatynbyz.
Kepilzatsyz nesıeniń kemshilikteri
Kez-kelgen jaǵdaıda medaldiń eki jaǵy bar ekenin jaqsy bilemiz. Qarjy salasynda da osy qaǵıda jıi oryn alady. Kepilzatsyz nesıeniń de kepil qoıylǵan qaryzǵa qaraǵanda óz kemshilikteri bar. Eń basty kemshiligi – ol qymbattyǵy.
Nesıeniń quny eki faktordan quralady: jyldyq tıimdi mólsherleme men nesıeniń merzimi. Siz kepilzat qoımaǵandyqtan, nesıeniń osy túrinde bank mólsherlemesi joǵary, al qaryz merzimi qysqa bolady. Alaıda, bank naryǵynda tıimdi usynystar da tabylar. Mysaly, Bank VTB (Qazaqstan) arqyly kepilzatsyz nesıe alsańyz, onyń somasy 5 mıllıon teńgemen, al merzimi 5 jylmen shekteledi. Jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemsi 16%-dan bastalady
Mólsherlemesi nege kepilzat qoıylǵan kredıtke qaraǵanda joǵary bolady? Sebebi bank bul jaǵdaıda óz táýekelderin (premıa za rısk) arttyrýǵa májbúr. Alda-jalda nesıeni qaıtara almasańyz, banktiń sizden óndirip alatyn kepilzaty joq. Al kepilzat bar kezde, bank úshin táýekelder azaıa túsedi. Ol kezde mólsherlemeni de azaıta alady.
Kepilzatsyz nesıeniń merzimi kóp jaǵdaıda 5 jyldan aspaıdy. Muny da kemshilikke jatqyza alamyz. Merzim neǵurlym az bolsa, soǵurlym aı saıynǵy tólem somasy úlken bolady. Bul sizge qarjylyq aýyrtpalyq ákelýi múmkin. Biraq bul rette, az merzimdi nesıeniń artyq tólem boıynsha utatyndyǵyn aıta ketýimiz kerek.
Dalanews.kz qarjy keńesshisi sizdiń jeke aqsha menejmentińizdi jaqsartýǵa arnalǵan. Qarjylyq saýattylyq sizdi alaıaqtardan qorǵap, nesıeni barynsha jeńil sharttarmen alýǵa jáne aqshańyzdy tıimdi jumsaýǵa jol ashady.
2020 jylǵy 3 aqpandaǵy №1.2.14/39 QR QNRDA lısenzıasy.
