– Indıra, bári qalaı bastalǵanyn aıtyp berseńiz. Kásipkerlikke jáne óndiristik súzgilerdi óndirý – názikjandylardyń isi emes dep sanalatyn kásipke Siz qalaı keldińiz?
– Men L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetinde saıasattanýshy mamandyǵy boıynsha bilim alyp, 2007 jyly támámdadym. Odan keıin stýdenttermen almasý baǵdarlamasy boıynsha Polshanyń Poznan qalasynda tórt jyl oqydym, alǵashqy jyly polák tilin oqyp úırenip, kelesi úsh jylynda magıstratýrada bilim aldym.
Ekinshi kýrsta oqyp júrgen kezimde men jumys izdeı bastadym jáne ony Qazaqstandaǵy stýdent kezimde bastalǵan netvorkıng arqyly taptym. Men EUÝ stýdenti bolyp júrgen kezimde Polshada oqýymdy jalǵastyramyn dep sheshtim. Sondyqtan men sońǵy kýrstarda osy elmen baılanysty barlyq maǵlumattardy belsendi túrde zertteı bastadym.
Tórtinshi kýrsta stýdenttermen almasý baǵdarlamasy boıynsha Polshadan Veronıka esimdi stýdent keldi, men oǵan bizdiń elge beıimdelýine kómektesý úshin qolushyn sozdym. Men Polshaǵa barǵan kezde, ol da maǵan kómektesti. Sodan keıin álgi netvorkıng óz jumysyn bastady. Men Veronıkanyń dosy arqyly jumysqa ornalastym, biraq standartty túrde emes. Másele mynada – «Remark-Kayser» kompanıasy (Eýropadaǵy ónerkásiptik súzgilerdiń eń iri óndirýshisi) bizdiń aýmaqta óz múddelerin bildiretin etnıkalyq qazaqty izdegen, biraq olar jigit izdeıdi. Óıtkeni ónerkásiptik bıznes erlerdiń isi bolyp sanalady. Meniń oıymsha, búginde bıznesti jynysyna qaraı bólýdiń maǵynasy joq. Alaıda, bul qalada jalǵyz men Qazaqstannan boldym. Mine, dál ýaqytynda, kerek jerde bolý degen osy bolar.
– «Saıasattaný» mamandyǵy boıynsha magıstranttyń Eýropadaǵy iri ónerkásiptik kompanıanyń Qazaqstandaǵy ókildiginiń dırektoryna deıin jetý joly óte qyzyqty ǵoı. Osy ómirińizdiń bir bóligi týraly aıtyp berseńiz.
– Ia, meniń kásibı ómirimdegi eń mańyzdy kezeń osydan bastalady. Polshada menejer retinde jumysqa qabyldandym, sol jerde men naryqty jáne ónimniń tehnıkalyq sıpattaryn zerttedim. Sonymen qatar, meniń mindetim – kompanıaǵa Qazaqstannan seriktes tabý edi.
Alaıda birneshe kelissózder nátıjesiz aıaqtaldy. Oqýymdy bitirip, sol ýaqytta bir jyldan astam jumys istegennen keıin men úıdi saǵyndym jáne oralýǵa bel býdym.
Qazaqstanǵa keldim, biraz ýaqyttan keıin meniń burynǵy basshylarym maǵan Qazaqstanda ókildikti ózim ashýdy usyndy. Mende eshqandaı da satý salasynda tájirıbe bolǵan soń, bul salany tolyq túsinbedim. Árıne, men mundaı tapsyrmany oryndaı alamyn ba dep oılandym. Osy sátte ata-anam men aǵam maǵan belsendi túrde qoldaý kórsetti. Olar: «Biz saǵan kómektesemiz!» dedi. Ol kezde, 11 jyl buryn bul bastama meni qaıda aparatynyn jáne jumystyń naqty aýqymy qandaı ekendigin bilmedim. Biraq qulshynys pen jastyq jiger ózdegenin aldy, men kelisim berdim.
Bilesiz be, men qazir kompanıanyń ókili retindegi alǵashqy qadamdarymdy eske alǵanyma óte qýanyshtymyn. Meniń alǵashqy satylymdarymdy bastan ótkergenim áli esimde. Men adamdarǵa usynatyn súzgilerdiń qaıda jáne qaı jerde ornalasýy kerektigin tipti bilmeýshi edim.
Alǵashqy satyp alýshylarymdy meniń myqty oqytýshylar boldy dep aıta alamyn. Mende satý tájirıbesi de, býhgalterlik esep jáne tapsyrys berýshilermen ózara quqyqtyq qatynas týraly bilim bolmady. Men munyń bárin jumys barysynda úırendim. Kún saıyn jańa bilim aǵynmen aǵyp jatty, men ony ıgerýge áreń ýaqyt taptym jáne ony birden qoldanýǵa týra keldi.
Emtıhandarǵa daıyndalýǵa ýaqyt bolmady, kún saıyn oqytý jáne satý túrindegi emtıhan boldy.
Bul jerde men bizdiń polák kóshbasshymyz Stefan Dobaktyń osy jaǵdaıdaǵy saýatty tásilin atap ótkim keledi. Ol maǵan balyq emes, qarmaq berdi – daıyn sheshimder joq. Polshadan tek bilikti aqparattyq qoldaý ala otyryp, men «alańda», qalaı jáne ne isteý kerektigin úırendim. Ol maǵan, ózin-ózi júzege asyrý degen – basty múmkindikti berdi dep oılaımyn. Meniń adamı qasıetterime nazar aýdarǵanyna rızamyn, óıtkeni mende eshqandaı tájirıbe bolǵan joq. Stefan Dobak men úshin basqarýshynyń úlgi-ónegesi boldy. Ol maǵan eshteńeni maqsatty túrde úıretken joq. Men onyń ártúrli jaǵdaılarda qalaı áreket etetinin jáne ne aıtatynyn baqyladym. Men onyń ómirmen baılanysyn, adamdarmen qarym-qatynasyn túsinýge tyrystym. Men ózim jetekshi bolǵan kezde, uqsas jaǵdaılarda onyń mysaldary meniń oıymda paıda bola bastady. Ol meniń bıznes álemine baǵyttaýshym boldy, on kisiniń tálimgerim bolǵanyna meniń jolym boldy dep aıta alamyn.
– Erazamattyń isi bolyp sanalatyn bul bızneste genderlik máseleler týraly pikirler kezdestirdińiz be?
– On jyl buryn bizdiń kózqarasymyz qazirgiden áldeqaıda konservatıvti boldy. Men erazamattarmen iskerlik kezdesýlerge kelgen kezderimdi kúlimsirep esime túsiremin, olar kip-kishkentaı jas qyzǵa ań-tań bolyp qarap: «Ókildiktiń dırektory siz be edińiz?» dep qaıtalap suraýshy edi. Men ózimniń quzyrettiligimdi dáleldeýime týra keletin edi. Endi, árıne, qazirgi tańda bizde bári basqasha, meniń kásibim men dárejem mundaı tańqalýshylyqtardy týyndatpaıdy.
– Óz bıznesińdi ashý, ásirese óndiris qurý úlken ınvestısıa qajet etedi degen pikir bar. Táýekelge etip qarjyńyzdy bızneske saldyńyz ba jáne olar qanshalyqty aqtaldy?
– Men óz tájirıbemnen aıtaıyn, eń bastysy – ıdeıa men jumys isteýge degen umtylys dep aıta alamyn. Eń az mólsherdegi qarajatpen nemese tipten qarajatsyz da bastaýǵa bolady. Mysaly, alǵashqyda polák taraby bizge jalaqy tólep, shaǵyn keńse – bir kompúter men telefony bar páter jaldady.
Biz ónimderimizdi sata bastaǵanda, birinshi jyldyń ishinde biz ózimizdi-ózimiz qamtamasyz ete bastadyq. Jastyq jiger men qulshynys qorqynyshtan arylýǵa jáne nátıjege qol jetkize otyryp, óz jumysymyzdy jasaýǵa kómektesti. Sizdi ne kútip turǵanyn naqty bilmeseńiz de, siz tek qana alǵa umtylasyz!
– Búgingi tańda bıznestiń edáýir bóligi qıyn kezeńderdi bastan ótkerýde. Koronavırýs sizdiń jańa ashylǵan zaýyttyń jumysyna qalaı áser etti?
– Pandemıa kezinde bizge kóbirek tapsyrys kele bastady dep aıta alamyn. Bul koronavırýsqa baılanysty kásiporyndardyń jumysyna qoıylatyn jańa talaptarǵa jáne qaýipsizdikke jaýap beretin kásip ıeleri men ınjenerlerdiń densaýlyqqa degen kózqarasynyń ózgerýine baılanysty.
Eger buryn ınjenerler súzgini shańnan tazartyp nemese jýyp ǵana qoısa (bul onyń sıpatyna áser etedi), búginde onyń saldary qandaı bolatynyn túsinedi. Buryn súzgilerdi satyp alý kásiporyndardyń qarjylyq shyǵyndary turǵysynan jıi qarastyrylatyn. Búginde olar óz qyzmetkerleriniń densaýlyǵyn birinshi orynǵa qoıdy. Qoǵamda qalyptasqan jolǵa qaramastan oryn alyp jatqan bul ózgerister bizdi qýantady.
Biz materıaldardyń eýropalyq sapasymen, jedel jetkizilý merzimimen jáne jaqyn ornalasýymen erekshelenemiz, óıtkeni Qazaqstanda 2019 jyldan bastap óz óndirisimiz bar. Biz Qazaqstandaǵy ónerkásiptik súzgilerdi birinshi jáne búgingi tańda jalǵyz óndirýshi bolyp tabylamyz. Bul baılanys ornatýǵa jáne satyp alýshylardyń suraqtaryna jedel jaýap berýge kómektesedi, tipti kerek bolsa polák tarapymen telekópirler uıymdastyra alamyz.
Aldaǵy jyly biz elimizdegi ónerkásiptik súzgilerdiń jetekshi jetkizýshisi bolýǵa nıettimiz.
– Eger sizdiń mansabyńyzdyń bastapqy kezeńinde siz qulshynys pen ynta-jigerdi basshylyqqa alsańyz, sizdi isker áıel retinde jáne tulǵa retinde qalyptasýǵa ne túrtki etedi?
– Qazirgi ýaqytta men úshin óz bıznesimdi ǵana emes, tutastaı alǵanda ózimdi qaıta qaraý kezeńi kelgenin atap ótkim keledi. Meniń túıindegenim – biz isteı alamyz! Men isteı alamyn!
Eger buryn men álemge bir nárseni dáleldegim kelse, endi ózim úshin dáleldeımin. Búgingi tańda men naǵyz úlken bıznesti damytý jolyna tústim. Men buǵan daıynmyn ba degen suraq qoıa otyryp, men «ıá» dep senimdi jaýap bere alamyn. Men bala kezimnen beri úlken nárseni armandaıtynmyn – aýylym, aýdanym, oblysym, elim úshin mańyzdy nárse jasaý. Balalyq armandarǵa oralyp, olardy júzege asyratyn kez keldi!
– Ár kásipker oqýy kerek dep oılaıtyn kitapty atasańyz.
– Meniń anam kitaphanashy bolyp jumys istedi, árıne, bizdiń úıde kitapqa tabynýshylyq bar. Bizdiń úıde kóp oqımyz jáne ár túrli ádebıetterdi, álemdik klasıkany, árıne, birinshi kezekte qoıamyz.
Kitap oqý arqyly men ártúrli mádenıettermen tanystym jáne kishkentaı kezimnen kitaptarda oqyǵan oqıǵalar bolǵan jerde bolýdy armandaıtynmyn. Solaı «Kúletin adam», «Shettetilgender» týyndylaryn avtory Vıktor Gúgonyń otanyn kórdim, Mıkelandjelonyń ómiri týraly oqyp, Florensıaǵa bardym. Vladıslav Reımonttyń «Ýáde jeri» jazylǵan qalada oqydym.
Kásipkerlikti endi bastaýshylarǵa arnalǵan bıznes kitaptardan Bodo Sheferdiń «Qarjylyq táýelsizdikke jol» men Mankonyń «Qarjyny basqarý», sondaı-aq Den Kennedıdiń «Qatal basqarý: adamdardy nátıjege jumys istetý» shyǵarmalaryn oqýǵa keńes beremin. Jumysqa alý suhbatynda meniń súıikti suraǵym oqýdy unatasyz ba? Bizdiń eldiń adamdary kóp oqyp bilimdi bolǵandaryn qoldaımyn, mundaı adamdar árdaıym alǵa umtylyp, únemi damyp, eń bastysy ózimen jumys jasap otyrady.
– Bir jarym jyl buryn MyBusiness.kz redaksıasyna bergen suhbatyńyzda siz óz otbasyńyzǵa qalaǵanyńyzsha kóp ýaqyt bóle almaıtynyńyzdy aıttyńyz. Bul jaǵdaı búginde qalaı ózgerdi jáne ózgerdi me?
– Ia, búgingi tańda men tepe-teńdikti taba aldym. Jumys kúnderi men jumyspen aınalysamyn, demalys kúnderi meniń otbasyma tıesili. Bilesiz be, bizge osy altyn ortany qalaı tabýǵa bolatyndyǵyn eshkim úıretpeıdi. Ádette, eki qarama-qarsy pikir bar – siz úıde otyryp, balalardy tárbıeleýińiz kerek, nemese siz jumys istep, damýyńyz kerek.
Eger bızneste meniń tálimgerim bolǵan bolsa, al otbasylyq ómirde maǵan eshkim bul prosesti úılesimdi túrde qalaı uıymdastyrýǵa bolatyndyǵyn túsindirmedi. Ótken jyly, jeke oılarymdy saralaýǵa arnalǵan jyly, men únemi tek jumysqa berilip ketpeý kerektigin túsindim.
Koronavırýs meniń oıymsha kóptegen adamdardy tejedi. Qundylyqtardy jahandyq qaıta baǵalaý boldy. Men óz ómirimdi bólikterge bólmeı, ózimdi tyńdap, ómir súrýdiń qanshalyqty mańyzdy ekenin túsindim. Bıznes, otbasym jáne meniń ishki tilekterim – bul meniń bólikterim, sondyqtan olardy bir-birinen bólek qarastyrýǵa bolmaıdy. Maqsat – olardy biriktirý, úılesimdi sýret qurý. Bul úshin barlyq resýrstar bizdiń qolymyzda.
Men bul túsinikke birden kelgen joqpyn, 2020 jyly jeke ósýdiń túrli ádisteri men dıagnostıkalyq belsendi túrde zertteýlerinen keıin keldim. Eger men osy ýaqytqa deıin ózimniń jetistikterimniń shyńyndamyn dep oılaǵan bolsam, búgin bári endi bastalyp jatqanyn túsindim. Qazirgi ýaqyttyń úlken paıdasy - men barlyq is-áreketterge sanaly túrde qaraımyn. Men óz suranystarymdy qalaı durys qurýǵa bolatyndyǵyn úırendim. Durys suraýdy nemese durys tileýdi bilgende, jaýaptar men qajetti nátıjeler (adamdar, jaǵdaılar, mysal retinde) sizdi ózine tarta bastaıdy. Men bul dúnıeni baǵyndyrýdy armandaǵan kishkentaı qyzdy qaıtadan ózimnen taptym.
– Osy kishkentaı qyzdyń atynan jas kásipkerlerge qandaı keńes berer edińiz?
– Armanyńyzǵa opasyzdyq jasamańyz, kórińiz, áreket etińiz! Albert Eınshteın aıtqandaı: «Ómir velosıpedpen júrý sıaqty. Tepe-teńdikti saqtaý úshin únemi qozǵalý kerek». Álemge ashyq bolý kerek, adamdarmen aralasyp, únemi bilim alý kerek.
Eger birdeńe bilmeseń, suraqtar qoıýdan qoryqpaý kerek. Eń aqymaq suraq - qoıylmaǵan suraq. Eń bastysy – eshqashan aqsha úshin aqsha jasamańyz. Paıdadan joǵary sizdiń ishki kúıińizge jáne ózińizdiń qundylyqtaryńyzǵa baılanysty maqsat turý kerek. Basqasha aıtqanda, polák tilinde, bári jasandy bolady. Shynaıy bolyńyzdar!
