Tanymal ekonomıs, burynǵy bilim, ekonomıka mınıstri Jaqsybek Qulekeev eldiń ekonomıkalyq ahýalyna qatysty boljamdar jasady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Sarapshy AQSH-Qytaı teketiresi elimizge de áserin tıgizetinin aıtty.
"Qazaqstannyń, búkil dúnıe júziniń ekonomıkasynyń damýyna tejeýil bolyp turǵan nárse - Amerıkanyń bıyl jyl basynan bergi, ásirese, osy sáýirden beri júrgizip otyrǵan saıasaty. Tramp Amerıkanyń prezıdenti bolyp kelgen kezden bastap dúnıejúziniń barlyq eline qarsy saýda soǵysyn jarıalaǵanmen birdeı bolyp otyr. Qazir Amerıka búkil dúnıe júziniń memleketterine qarsy on paıyzdyq qosymsha keden salyǵyn kóterdi. Amerıka men Qytaı arasyndaǵy saýda qaqtyǵysy órship ketkeni eki memlekettiń arasyndaǵy saýda qarym-qatynasy damýyna úlken keri áserin tıgizip otyr. Sonyń saldarynan sáýirde Qytaıdyń Amerıkaǵa eksporty 21 paıyzǵa tómendedi, mamyrda 34 paıyzǵa tómendedi. Árıne, Qytaıdyń eksporty azaıǵannan keıin satyp alatyn kólemi de azaıady. Óıtkeni syrttan alyp kelgen zatynyń birazyn eksportqa shyǵaratyn taýarlarǵa paıdalanady", - dedi ol Abay Live-qa bergen suhbatynda.
Jaqsybek Qulekeev budan Ulytaý oblysy sekildi óńirler qalaı zardap shegip jatqanyn túsindirdi.
"Qytaı Qazaqstannan alatyn keıbir shıkizatynyń kólemin azaıtty, óndiristiń óńdelgen ónimderin azaıtty. Mystyń 65 paıyzyn Qytaıǵa, 33 paıyzyn Túrkıaǵa, 1 paıyzyn Latvıaǵa eksportqa shyǵarady ekenbiz. Qytaı men Amerıka qaqtyǵysqa túskennen keıin, eksport azaıǵannan keıin Qytaı Qazaqstannan alatyn mystyń kólemin edeýir qysqartty. Taza mysty 16 paıyzǵa, mys konsentratyn 25-26 paıyzǵa qysqartyp otyr. Árıne, onyń Qazaqstan ekonomıkasyna, búdjetke, sonyń ishinde mysty shyǵaratyn Ulytaý oblysynyń ekonomıkasyna óte úlken keri áseri bolyp jatyr", - dedi ol Abay Live-qa bergen suhbatynda.
Sarapshynyń pikirinshe, Qytaıdyń ekonomıkasy 80-jyldardan bastap úlken qarqynmen damyp keledi, al Qytaıdyń ekonomıkasy neǵurlym kúsheıgen saıyn bul kóp memleketke unamaıdy. Sonyń áserinen kóp memleket dúnıejúzilik naryqta óz pozısıalarynan aırylyp jatyr.
"Qytaı dúnıejúzilik naryqta, eksportta óte úlken jetistikke jetip jatyr. Árıne, ony kóbi kóre almaıdy. Mysaly dúnıe júzinde shyǵatyn turmystyq tehnıkanyń alpys paıyzǵa jýyǵyn Qytaı óndiredi. Kıimniń qyryq paıyzyn Qytaı óndiredi. Amerıkanyń úlesi bir paıyzǵa da jetpeıdi. Qytaı keıingi on bes jylda dúnıe júzindegi eń kóp kólik óndiretin memleket boldy. Byltyr dúnıe júzinde 92,5 mln kólik qurastyryldy. 31,5 mıllıonyn Qytaı óndirdi. AQSH-tyń óndirisi úsh ese tómen", - dedi sarapshy suhbatynda.
Ekonomıs Qazaqstannyń ishki ahýalyna, sonyń ishinde dotasıalyq oblystar kóbeıip bara jatqanyna da pikir bildirdi.
"Bul - óte kúrdeli suraq. Qazaqstan - ýnıtarly memleket. Federatıvti memleketke qaraǵanda búdjet saıasatyn basqasha negizde júrgizedi. ...Eger ortalyqtan barlyq Qazaqstannyń aımaǵynda birkelki saıasat júrgizýge jaǵdaı jasamasaq, ár óńir ózi qansha tabys tabady, kóp tapsa, jaqsyraq ómir súrsin, az tapsa, nashar ómir súrsin deıtin bolsaq, óńirlerdiń arasyndaǵy ekonomıkalyq-áleýmettik alshaqtyq ulǵaıyp ketedi. Aımaqtardyń ekonomıkasyn birkelki damytýǵa tyrysýymyz kerek. Alshaqtyqqa jol bersek, túbi saıası birlik, saıası tutastyq joǵalýyna alyp kelýi múmkin", - dedi ol.
Jaqsybek Qulekeevtiń aıtýynsha, sonyń ishinde Mańǵystaýdy qazir qolǵa almasa, bolashaqta halqy kúızeliske ushyraıdy.
"Mańǵystaý oblysy on jyl buryn ózin-ózi 75-76 paıyzǵa qamtamasyz etetin. Qazir onyń úlesi 55-56 paıyzǵa deıin tómendep ketti. Kóp adam "ne sebepti osyndaı bolyp jatyr?" deıdi. Onyń da birneshe sebebi bar. Eń úlken sebebi - Mańǵystaý oblysy Qazaqstandaǵy halqynyń ósý qarqyny jaǵynan birinshi orynda turǵan óńir. Halqynyń sany óte tez ósip jatyr. Biraq ekonomıkasynyń qurylymy, óndiristiń jańa salalary, bıznestiń jańa salalary, ókinishke qaraı, Mańǵystaý oblysynda jaqsy damyp jatqan joq. Sonyń saldarynan búdjetke túsetin qarajat burynǵydaı úlken deńgeıde túsip jatqan joq. Birden-bir aıǵaǵy retinde Mańǵystaý oblysynda jumys istep júrgen adamdardyń eńbek naryǵyndaǵy jaǵdaıyna keleıik, otyz paıyzdan astamy bir óndiriste, munaıdyń aınalasynda jumys isteıdi. Segiz paıyzdaıy qurylys salasynda jumys isteıdi. Aýyl sharýashylyǵynda jumys isteıtin adamdardyń úlesi bir paıyzǵa da jetpeıdi. Al endi bızneste kásipkerlerdiń úlesi bes paıyzǵa da jetpeıdi. Sondyqtan janyn qınap jumys istep, kásippen aınalysqannan góri "maǵan bere ber" dep aýzyn ashyp otyrǵan ońaı sıaqty kóredi. Meniń biletinim ákimshilik tarapynan, Úkimettiń tarapynan Mańǵystaý oblysynyń ekonomıkasyn jetildirý úshin arnaıy baǵdarlamalar daıyndalyp jatyr. Erteli-kesh iske asatyn bolar.
Mańǵystaýdyń ekonomıkalyq jaǵdaıy, halyqtyń kúıi qashan da basshylardyń nazarynda. Osy bastan Mańǵystaý óńiriniń ekonomıkasyn jaqsartýǵa, qurylymyn jańartýǵa kóńil bólmeıtin bolsaq, bolashaqta ol jerdiń halqy úlken kúızeliske ushyraýy múmkin", - dedi ol suhbat barysynda.
