Sońǵy jyldary jeriniń túgin tartsań maıy shyǵatyn Jetisý óńirinde aýyl sharýashylyǵy salasynan bólek ınovasıalyq tehnologıalardy damytý, sıfrlandyrýdy engizýdi tolaǵaı tabystarǵa qol jetkizgenin ákimmen bolǵan esepti kezdesýde estip bildik. Sózimiz dáleldi bolýy úshin aıta keteıik, Tórtinshi óndiristik revolúsıany júzege asyrý sheńberinde Almaty oblysynda jumys istep turǵan 40 kásiporyn óz ónerkásipterin avtomattandyrýǵa beldi bekem býǵan. Osylaısha óńirdegi kásiporyndar básekelestik jaǵdaıda óndiristi jańǵyrtyp, el ekonomıkasyn eseleýge túbegeıli bet burypty.
Jańa zaýyttarda «Indýstrıa 4.0» elementi bar joǵary ónimdilikti tehnologıa qarastyrylǵan. Bul eń aldymen Transulttyq kompanıalardyń qatysýymen iske asyrylatyn eksportqa baǵyttalǵan ınovasıalyq óndiris oryndarynyń qurylysy bolmaq. Óz kezeginde Amandyq Batalov:
– Olardyń alǵashqy nátıjelerin qazirden-aq ataýǵa bolady. Birinshi jartyjyldyqta 500 jumys orny bolatyn, jergilikti shıkizattan azyq-túlik óndiretin «Mareven Fýd» zaýytynyń iske qosylatynyn senimmen aıta alamyn. Jyl saıynǵy ónim kólemi 24 mlrd. teńge bolyp, onyń 70 paıyzy «Qazaqstanda jasalǵan» degen brendpen eksportqa shyǵarylatyn bolady, – dedi oblys basshysy.
Sol sıaqty oblys ákimi jyl sońyna qaraı maılaý materıaldaryn óndirýshi «Lýkoıl» zaýytynyń iske qosý jumystary bastalatynyn, ondaǵy ınvestısıa kólemi 27 mlrd. teńgeni qurap otyrǵanyn atap ótti.
Sonymen qatar «Baýmann» nemis kompanıasy usaq mal etin tereńnen óńdeı bastaıtynyn da jetkizdi. Óndiris oshaǵy bolashaqta jylyna 30 myń tonna daıyn ónim shyǵarýdy kózdep otyr eken. Bul zaýyt ta eksportqa baǵattalǵan.
«Osynyń bári ónerkásip óndirisiniń kólemin 2020 jylǵa qaraı 1 trln. teńgege jetkizýge múmkindik beredi», – dedi A. Batalov.
Esepte kezdesýde 2017 jyldyń qorytyndysy boıynsha Almaty oblysynda damýdyń oń serpini baıqalǵan aıtyldy. Máselen, jalpy óńirlik ónim 2,4 trln. teńgeden asyp, 2,7 %-dyq ósimdi kórsetken. Oblysqa 527 mlrd. teńge ınvestısıa tartylyp, bul kórsetkish boıynsha óńir respýblıkada alǵashqy tórttikke enip otyr.
Baıandamada aıtylǵandaı, ónerkásip óndirisiniń kólemi 750 mlrd.teńgeden asyp, ósim 2,9%-dy qurady. Óńdeý sektoryndaǵy shyǵarylǵan ónim kólemi 636 mlrd. teńgege jetip, 2016 jylmen salystyrǵanda 66,2 mlrd. teńgege artty. Búgingi kúni óńdeý sektoryndaǵy óndirilgen ónimniń jalpy ónerkásip ónimindegi úlesi jaǵynyn oblys elimiz boıynsha aldyńǵy qatarda, ıaǵnı bul úles 85%-ǵa jetken.
23 júıe quraýshy kásiporyndarda 373 mlrd. teńgeniń ónimi óndirip, ónerkásiptiń jalpy kóleminiń 49,7%-dy quraǵan. Osynda berekeli jumystyń arqasynda oblys aýmaǵynda 68 jańa kásiporyn ashylǵan. Sonyń nátıjesinde 1809 jumys orny qurylypty. Al ındýstrıalandyrý kartasynda 8,7 myń jumys orny bar, ınvestısıalyq quny 319 mlrd. teńgelik barlyǵy 55 joba júzege asyrylǵan.
– Aýyl sharýashylyǵyndaǵy jalpy ónim kólemi jaǵynan Almaty oblysy respýblıkada birinshi orynda. Ótken jyly bul kórsetkish 648 mlrd. teńgeni, ósim 3,3%-dy qurady. Bul oraıda agrarlyq salada jumys istegen eńbekkerlerdiń úlesi zor, – dedi esepti kezdesýinde oblys ákimi Amandyq Batalov. Aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń alqaby 15,6 myń gektarǵa ulǵaıyp, 948 myń gektardy qurasa, onyń 17%-y ylǵal saqtaý tehnologıasyn qoldaný arqyly óńdelgenin aıta ketýimiz kerek. Taǵy da aıta tússek ótken jyly 1,3 mln. tonna dándi-daqyl, 293 myń tonna maıly daqyl, 1,8 myń tonna kartop, jemis-jıdek pen kókónis ónimi óndirilgen.
Bir ǵana qant qyzylshasynyń alqaby 9 myń gektarǵa jetip, 363 myń tonna ónim jınalyp, sharýalar 31 myń tonna taza qant alý múmkindigine ıe bolǵan.
Jetisý óńirindegi baq alqaptary 23 myń gektarǵa jetti, ıntensıvti baqtardan bıylǵy jyly 2,5 myń tonna alma alý josparlanyp otyr.
Al Kartop ósirýge mamandanǵan Raıymbek aýdanynda osy jyly oblys basshylyǵynyń qoldaýymen kartop ósirýge erekshe kóńil bólinip, arnaıy aýyl sharýashylyǵy tehnıkalary satyp alynatyn 2 servıstik-daıyndaý ortalyqtary qurylǵan-dy. Bul oraıda ırrıgasıalyq júıelerdi qalpyna keltirýge de qoldaý kórsetilmek. Bul aýdanda syıymdylyǵy 16 myń tonnalyq kókónis saqtaý qoımalary burynnan bar. Kartop ósirýdiń qyr-syryn jaqsy biletin Kerbulaq aýdanynyń sharýashylyqtary da bul iske atsalysatyn bolady. Budan basqa İle aýdanyndaǵy ındýstrıaldy aımaqta «Farm Frıts» Transulttyq kompanıasyn tarta otyryp, kartop óńdeý júzege asyrmaq.
Endigi kezekte áleýmettik baǵytta atqarylǵan jumystar jaıynda da az-kem áńgimeleı ketsek. Ótken jyly Almaty oblysynda 15 dárigerlik ambýlatorıa men feldsherlik-akýsherlik pýnkt salynyp, 8 nysanǵa kúrdeli jóndeý jasaldy. Bıylǵy jyly osyndaı 18 nysan turǵyzylady. Olardyń qatarynda Sarqan qalasy men Uzynaǵashtaǵy perzenthana da bar. Sonymen qatar memlekettik-jekemenshik seriktestigi mehanızmin qoldaný arqyly Taldyqorǵanda jalpy quny 7 mlrd. teńge bolatyn medısınalyq aqparattyq júıeler men avtomattandyrý keshenin engizýdiń eki jobasy júzege asyryla bastaıdy dep kútilýde.
– Bıylǵy jyly biz mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesine kóshýdiń daıyndyq jumystaryn aıaqtap, densaýlyq saqtaý júıesin sıfrlandyrý arqyly medısınalyq kómektiń qoljetimdiligi men tıimdiligin arttyrýymyz kerek, – dedi A. Batalov.
Atap ótsek, sońǵy eki jylda kompúter satyp alýǵa 352 mln. teńge bólinip otyr, bul jabdyqtalý deńgeıin 100%-ǵa jetkizýge múmkindik beredi. Oblystyq, aýdandyq aýrýhanalardyń barlyǵy da ınternet jelisine qosylǵan, basqa da medısınalyq nysandardy qosý jumysy jalǵasýda.
Bıyl Almaty oblysynda «Nurly jer» baǵdarlamasy boıynsha 251 turǵyn úıdiń qurylysy júrgizilip, 1126 páter men 27 nysannyń ınjenerlik-kommýnıkasıalyq júıesin jasaý josparlanǵan. Esepti kezdesýde Amandyq Batalov Taldyqorǵan qalasynda «Nurly jer» baǵdarlamasy aıasynda kotej qalashyǵy qurylysynyń pılottyq jobasy júzege asyryla bastaǵanyna toqtalyp ótti. Oǵan 2 mlrd. teńge bólingen. Barlyǵy 606 úı bolsa, sonyń 48 páterlik 12 úıi men124 koteji bıyl salynbaq.
– Oblys turǵyndaryn baspanamen qamtý kórsetkishi bir adamǵa shaqqanda ázirge 18,5 sharshy metrden aınalady. Memleket basshysy Joldaýynda 2030 jylǵa deıin bul kórsetkishti 30 sharshy metrge jetkizýdi mindettelgen. Ol úshin biz tıisti sharalardy qabyldap, jyl saıyn paıdalanýǵa beriletin turǵyn úılerdiń kólemin 1 mln. sharshy metrge jetkizetin bolamyz, – dedi A. Batalov.
Oblys basshysy óz baıandamasynda habarlaǵandaı, óńirde «Týǵan jer» jobasy aıasynda quny 10,5 mlrd. teńge bolatyn 218 joba júzege asyrylsa, sonyń 6,6 mlrd. teńgelik 90 jobasy aıaqtaldy. Máselen, «Batyr babalar» memorıaldy kesheni salynyp, Elbasynyń «Atameken» tarıhı-mádenı ortalyǵy ashyldy. Sonymen qatar Taldyqorǵanda Qazaqstan boıynsha tuńǵysh «Rýhanı jańǵyrtý» ortalyǵy boı kóterip, iske qosylmaqshy.
2018 jyly «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy sheńberinde quny 6 mlrd. teńgege jýyqtaıtyn 159 iri jobanyń reestri ázirlendi. Bul oraıda «Týǵan jer» jobasy boıynsha Taldyqorǵan qalasynda jabyq baseın, Qarasaı, Alakól aýdandarynda dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheniniń qurylysy júrgizilmek. Sol sıaqty Panfılov aýdanynda «Orbulaq» memorıaldy kesheni turǵyzylady.
Nurlan ÁÝBÁKİR
