«Strategıa» saıası jáne áleýmettik zertteýler ortalyǵynyń prezıdenti Gúlmıra Ileýova el ishindegi qazirgi jaǵdaıǵa baǵa beripti. Eýrazıashyldar, ultshyldar, el ishindegi 10 úreı jáne orystildilerdiń Nazarbaevty ne sebepti qoldaıtynyn aıtyp beripti.
Halyq bıliktiń aýysýynan qorqady
Qazaqstandyqtardyń úreıin ushyrady degen 10 qaýiptiń ishinde osy tur. Bıliktiń aýysýy jáne artynsha oryn alýy múmkin turaqsyzdyq eldiń tún uıqysyn tórt bólgizedi.
Halyq bılik aýysqan jaǵdaıda elde aýmaly-tókpeli zaman ornap alasapyran (haos) bastalady dep oılaıdy.
Árıne, el tek osy máselege ǵana alańdap otyrǵan joq. Munaıdyń baǵasy quldyraǵaly el únemdeıtin boldy. «Tabysym tómendeıdi, kúnkórisim qıyndaıdy» degen ýaıymy artty. Buǵan sońǵy kezderi jıilep ketken lańkestik oqıǵalardy qosyńyz. Bul da halyqtyń úreıin týǵyzatyn qaýipterdiń biri.
Qazaqtar alańdamaıdy
Bıliktiń, onyń ishinde osy bıliktiń tóbe basynda otyrǵan adamnyń ornynan ketýin kópultty Qazaqstan ártúrli qabyldaıdy. Aıtalyq, qazaqtar alańdamaıdy. Olar osy eldiń qojaıyny. Nazarbaev ketken kúnde eldiń erteńi kúmándi, bolashaǵy tumandy bolady dep sanamaıdy.
Esesine orystar Nazarbaevtyń ketkeninen qorqady.
Onyń ornyna «ultshyl kózqarastaǵy saıasatker keledi, eldiń tildik, dildik, áleýmettik-mádenı, kadrlyq saıasatyn ózgertip tastaıdy» dep úreılenedi.
Saıyp kelgende ár etnıkalyq toptyń bıliktiń aýysýyna qatysty kózqarasy ártúrli. Bul saılaý kezinde ańǵarylyp otyr.
Sońǵy jyldaǵy prezıdent saılaýynda Nazarbaev ásirese orystildi qaýymnyń tarapynan asa kúshti qoldaýǵa ıe boldy. Bul olardyń (orystildilerdiń) bıliktiń aýysýynan qorqatynyn dáleldep otyr. Muny boldyrtpaý úshin olar taıly-tuıaǵymen Nazarbaevqa daýys berip, saılaýǵa óte belsendi qatysýda. Elimizdegi orystar úshin eń basty qaýip jáne eń basty úreı osy.
Bılik basyna ultshyl kelýi múmkin be?
Joq. Eger saılaý qazirgi saıası júıeniń baqylaýy aıasynda ótse jáne saılaýǵa taǵy da sol biz biletin tulǵalar qatyssa, Qazaqstan halqy ultshyl baǵyttaǵy úmitkerge daýys bermeıdi.
Bizdiń esepteýimiz boıynsha mundaı baǵyttaǵy partıalar men uıymdardy qoǵamnyń 10 paıyzǵa jeter-jetpes bóligi ǵana qoldaıdy.
Alaıda eger buǵan laıyqty jaǵdaı týyndasa, osy taqyrypty tereńdetip aıtatyn arandatýshylar shyqsa jáne odan zorǵysy – saıası qylmys jasalsa qoǵamnyń kóńil-kúıin paıdalanǵan ultshyl-prezıdent taqqa otyrýy múmkin.
Biraq, mundaı senarıdiń oryndalýy neǵaıbyl.
Eýrazıashyldar
Eýrazıashyl saıasatkerler shetqaqpaı kórýde, olarǵa qysym kórsetilip jatyr degen áńmigeler negizsiz.
Bizdiń prezıdentten asqan eýrazıashyl joq anyǵynda…
Al ózin «eýrazıashylmyn» degen keıbir saıasatkerler óz ıdeıasynyń qurbany boldy. Eýrazıa ıntegrasıasynyń máni men maqsatyn bilimsiz, sapasyz nasıhattady.
Aıtalyq, olar «ıntegrasıany halyqtyń 95-97 paıyzy qoldaıdy» deıdi. Ótirik. Zertteýler múlde basqa nátıjeni kórsetip otyr.
Bılikte ustanym joq
Bılik halyqtan qoryqpaıdy, sózimen sanaspaıdy degen pikir qalyptasqan. Bul da qate kózqaras. 2016 jylǵy oqıǵalar bıliktiń halyqtan qaımyǵatynyn kórsetti.
Menińshe, bılik bul arada da qatelesti. Sebebi, óz pozısıasynda tura almaý, bıliktiń qoǵam aldyndaǵy bedelin odan ári álsirete tústi. Ol shyǵarǵan sheshimder paıda ákelmeıdi degen pikir qalyptasty.
Naqty ekonomıkalyq qısyny bar sheshim qabyldadyń eken, onyń qoǵamǵa paıdaly bolaryna kóz jetkizdiń eken. endeshe óz degeninde turýyń kerek.
Mysaly, medısınalyq saqtandyrýdy alaıyq. Bul durys bastama. Qazaqstanda ózin-ózi asyrap otyrǵan 2 mln. adam bar. Olar búdjetke túk te tólemedi. Biraq, tegin medısınanyń qyzmetin paıdalanady. Osy ádil me? Bılik osyndaı máselelerdi halyqqa qarapaıym tilmen túsindirýi qajet edi. Ókinishke oraı, qazirgi júıe mundaı ádisti qoldanýǵa kelgen aqsap otyr.
Halyq bul bastamany qaltany qaǵýdyń joly, áleýmettik salyqtyń taǵy bir túri dep tujyrymdap qoıǵan. Bul reforma áli júrgizilgen de joq, biraq el arasynda ol týraly keri pikir qalyptasyp úlgerdi.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
Derekkóz: Aqparattyq saraptamalyq ortalyq
