Kóptiń úreıin alǵan saıası másele Ortalyq Azıa men Qazaqstanǵa qalaı áser etýi múmkin?
AES Ózbekstan-Qazaqstan shekarasynan 40 kılometr jerde ornalasqan Jızaq oblysy Tuzqan kóliniń mańynda salynady degen jospar bar. Bul - Aıdar-Arnasaı kólder júıesiniń bóligi. Munda strategıalyq mańyzdy nysan Shardara sý qoımasy oryn tepken. Sonymen qatar zaýyt úsh mıllıon halyqty qamtyǵan Ózbekstan astanasy Tashkentten nebári 140 km qashyqta boı kórsetpek.
Sondyqtan joba Ortalyq Azıadaǵy ekologıalyq tepe-teńdik pen ınvestısıalyq ahýalǵa qaýip tóndirip, aımaqtyq qaýipsizdik shıelinisterin odan ári ýshyqtyrýy múmkin. Qala berdi Ózbekstannyń Reseıge strategıalyq turǵydan táýeldi bolý kórsetkishi de artpaq.
Al sarapshylar munda magnıtýdasy 6,0-6,5-ke deıin, tipti odan da joǵary jer silkinisi bolady dep dabyl qaǵýda. Rasymen de, Ózbekstannyń birneshe qalasynda seısmıkalyq belsendilik joǵary. Sonyń ishinde zaýytqa jaqyn jerde ornalasqan Jızaq eldi-mekeni jer silkinisine sezimtal aımaq ekenin atap ótken jón. Rıhter shkalasy boıynsha bul jerde 9 baldyq apat bolýy múmkin.
Keıbir sarapshylar Ózbekstanda ıadrolyq apat bolǵan jaǵdaıda radıoaktıvti shyǵyndar sýdy lastap, qazaq jazyǵyna qaraı aǵatynyn aıtady.
Al qazaqstandyq ekolog Tımýr Eleýsizov te kópshiliktiń alańdaýshylyǵyn jetkizdi. Onyń aıtýynsha, apat sý kózderiniń lastanýyna ákeledi.
“Tańdalǵan AES aımaǵynda seısmologıalyq belsendilik joǵary bolǵandyqtan, kóptegen suraq týyndaıdy. Keleshekte tónýi múmkin apatqa nemese basqa da is-áreketterge kim jaýapkershilik alady? Mysaly, úlken dúmpý bolǵan jaǵdaıda ózender men kólder, onyń ishinde jer asty aǵyndary ýly zattarmen lastanady” - deıdi, ekolog.
Osy tusta, Qazaqstan atom energetıkasy boıynsha jalpyhalyqtyq referendým ótkizýdi josparlap jatyr. Alaıda Ózbekstan bul sheshimge baılanysty qoǵamdyq talqylaýdan bas tartyp otyr.
Zaýyt jobasy belsendi jumysyn bastaǵan sátte ekologıalyq máselelerge, ásirese, reaktorlardy salqyndatý úshin mańyzdy bolyp tabylatyn Aıdar-Arnasaı kólder júıesindegi sý deńgeıiniń tómendeýine ákelýi múmkin. Eleýsizov aımaqtaǵy sýdyń tapshylyǵyna basa nazar aýdaryp, sý máselesi energetıkalyq qajettilikterge kóleńke túsirip, jobany qaıta qaraýdy qajet ekenin jetkizdi.
Ortalyq Azıa memleketteri “birlik pen beıbitshilik” ustanymyn qoldap keledi. Alaıda Ózbekstannyń ıadrolyq nysan salýdaǵy umtylysy - áli de jumbaq.
