Jalynyp turyp aıtty, osy úsh tildikti asyqpaıyqshy dep, qazaq tili men qazaq ádebıetin ázirshe qospaıyqshy, tura turaıyq dep. Aldymen fılologıany rettep alaıyq. Ádebıetti... Bir saǵat ekeýi eki jaqtan (avt – Myrzataı men Nurlan aǵalardy aıtady) jalyndy. Joq, qoımaı, endigi aptada zań qabyldaımyn, súıtem-búıtem dedi. Qazir endi kórip tursyzdar, Elbasy úsh tildikti de toqtatty», – degen bolatyn. Mınıstrdiń sol aıtqany jartylaı jalǵan bolyp shyqty. Birinshiden, Elbasynyń úshtildilikti toqtatqany týraly resmı aqparat joq. Elbasy tek: «Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń úsh tildi oqytý men oqý jylyn uzartýǵa qatysty adamdardyń suraqtary kóp ekenin bilemen. Osyǵan baılanysty Úkimetke qoǵamdyq pikirdi jan-jaqty zerdelep shyǵyp, Tamyz keńesin osy máseleni talqylaý alańy retinde paıdalanýdy tapsyramyn» degen bolatyn. Demek, áli oılastyrylady, talqylanady degen sóz. Ekinshiden, Arystanbek myrza aıtqan ol «jıynǵa» Bilim jáne ǵylym mınıstri qatyspaǵan. Muny Arystanbek Muhamedıulynyń ózi moıyndap: «Endi, men ol jerde, bylaısha aıtqanda, qatelik jiberdim... Joq, ony neǵyp turǵanym, bizde úlken jınalys boldy. Bizge otyr dep aıtty. Endi úlken zal, qaraǵan joqpyz. Negizi, bizdiń akademıkterimizdiń sondaı usynystary boldy. Qazirgi kezde qazaq tili men ádebıetti biriktirmeıik degen... Nurlan Orazalın, Myrzataı Joldasbekov osy jerde... Surasańyzdar bolady», – dep qubylyp shyǵa keldi.
Sonymen bul ne jıyn? Ol jerde kim qandaı másele kótergen? Bul jaıynda Myrzataı Joldasbekovtiń ózinen suraǵan bolatynbyz.
– Mınıstrdiń qaı jıyn týraly aıtqanyn bilmedim, men úshtildilikke qatysty usynystarymdy komısıa otyrysynda aıtqanmyn. Balanyń boıyna aldymen ana tilin sińirýimiz kerek. Ekinshiden, onyń sanasyna Otanynyń, ata-babasynyń tarıhyn sińirýimiz qajet. Qazir osyǵan baılanysty birqatar pikirtalastar júrip jatyr.
– Qalaı oılaısyz, balaǵa aǵylshyn tilin bastaýyshtan bastap oqytý sanasyna salmaq túsirmeı me?
– Bir mysal keltireıin. Japonıada balaǵa 12 jasqa deıin óziniń týǵan tilinen basqa tildi oqytpaıdy eken. Óz basym osyny durys dep esepteımin. Basqa til kishkentaı balanyń psıhıkasyna, sanasyna úlken salmaq bolady. Biz de 12 jasqa deıin Qazaqstanda tirshilik etip otyrǵan halyqtyń ultyna qaramastan bárine memlekettik tildi oqytyp, sony úıreteıik!
– Demek, bala basqa tildi meńgerip úlgeredi demeksiz ǵoı?
– Qazir neshe túrli ádistemelik quraldar shyqty. Bala basqa tildi bilmeı qalady eken dep qoryqpaý kerek. Ózimniń otbasymnan mysal alaıynshy. Meniń nemerelerim keminde 5 tildi taza biledi. Aǵylshyn, ıspan, fransýz, portýgal, orys jáne qazaq tili! Eýrazıa ýnıversıtetiniń halyqaralyq qatynastar fakúltetiniń dekany bolyp jumys istep júrgen Aqbota degen nemerem 7 til biledi. Ol sol tildiń bárin mektepte oqyǵan joq qoı. Ómir, keńistik, orta ózi osyǵan ıkemdeıdi. Adam tildi ózi úırenedi! Oǵan qınalmaýymyz kerek!
– Mádenıet mınıstri óz sózinde sizderdi «Aldymen fılologıany, ádebıetti rettep alaıyq» dep aıtty deıdi. Qazaq tili men ádebıet pánderiniń keıingi taǵdyry qalaı bolmaq?
– Bul aqylǵa syımaıtyn nárse. Men premer-mınıstr inimizge: «Shyraǵym-aý, byt-shyt bolyp qırap, soǵys júrip jatqan kezde til bólek, ádebıet bólek oqytylǵan» degendi aıttym. Ekeýin qosyp oqytý degen ekeýiniń kólemin qysqartý degen sóz!
– «Qazaqstan tarıhy» pánin de ózgertedi eken...
– Men «Qazaqstan tarıhy» degenniń ózine qarsymyn! Qazaq tarıhy bolýy kerek. «Qazaqstan» degen beridegi nárse. «Qazaq tarıhy» desek, keminde myń jarym jyldan beri qaraıǵy tarıhty qamtımyz. Osynyń bárin ysyryp qoıyp, «Qazaqstan tarıhynda» búgingi tarıhty oqytaıyq degen pikir shyǵypty. Sonda Táýelsiz Qazaqstannyń arǵy jaǵynda memleket bolmady ma? Álde qazaq bolmady ma? Bul da eshbir aqylǵa qonbaıtyn nárse.
– Demek, bul turǵydaǵy halyqtyń alańy beker emes bolǵany ǵoı.
– Halyqpen sanaspaýdyń aqyry ne boldy keshe? Elbasy «Halyqqa unamaıtyn zańnyń bizge ne keregi bar?» dedi. Bizde kóptegen qateler halyqpen sanaspaýdan, aqyldaspaýdan shyǵyp jatyr.
Derekkózi: "Aıqyn" gazeti
