Qarapaıym kúzetshi aǵamyzdyń áńgimesi de qarapaıym bolatyn. Buǵan deıingi kezdesýimizde aǵamyz óziniń Almatydaǵy úlken bir emhanaǵa kúzetshi bolyp aýysqanyn aıtqan edi. Onyń aldynda shaǵyn bir kásiporynyń óndiristik bazasynda qaraýyl bolyp qyzmet atqarǵan-dy. Álgi mekeme men aǵamyz jumys isteıtin kúzet fırmasynyń arasyndaǵy kelsim-sharty aıaqtalǵannan keıin, jamaǵaıyn aǵamyz emhanaǵa qaraýyl bolýǵa aýysqan-dy.
Jaqynda týys aǵaımyz úıge kelip, taǵyda áńgime-dúken qurdyq.
– Aǵa qalyńyz qalaı? Emhandaǵy jumysyńyz qalaı? Úırenistińiz be? – dedim.
– Emhanasy bar bolsyn. Kúni-túni adam arylmaıdy. Óte mazasyz jer eken. Jumys ta aýyr. Emhananyń bas dárigeri, odan keıingi bastyqtary bári-bári esiktiń kózinde turǵan kúzetshige "áńgime" aıtýǵa qumar. Jasy úlken kisi eken dep syılaýdy bilmeıdi. Sheni men qyzmetin alǵa tartyp, orynsyz sóıleıdi. Sodan keıin kúzet fırmasyndaǵy jigitterge aıtyp, basqa tynyshtaý bir mekememege aýsyp kettim, – dedi aǵamyz.
– Sonda olar ne dep júıkeńizge tıdi?
– Emhanaǵa aýysqannan keıin ekinshi ret kezekshilikke túsken edim. Jumystyń barysymen, ıaǵnı, emahana ákimshiligi bergen nusqaýlyqpen jaqsylyp tanystym. Qaı jerge kóliktiń turýy kerek, qaı jerge turmaýy kerek bárin-bárin jattap aldym. Sol kúni emhananyń aýlasyna aıǵyrdaı kara "Lend Krýzer" mingen bireý ekpindeı kelip toqtady. Emhana ákimshiligi bergen nusqaýlyq boıynsha ol jerge kólik múlde toqtaýǵa bolmaıtyn. Sodan álgi myqtyǵa "Baýyrym, munda kólikti qoıýǵa bolmaıdy" dep aıqaı saldym. Ol meni kisi dep elegen joq. Budan keıin taǵy da eskertý jasadym. Bir ýaqytta qolyn bulǵap meni shaqyrdy. Syrtqa shyǵyp, kólikke qaraı bettedim. Ózimniń osy emhananyń qaraýyly ekenimdi bildirip, "baýyrym, munda kólik qoıýǵa bolmaıdy" dep ózime tapsyrylǵan mindetti eskertip kelemin. Biraq "Lend Krýzerdegi" myqty meniń sózimdi eleń qylar emes. Qaıta maǵan "aıaǵyńdy tez-tez bassańshy, júgir" dep doq kórsetpesi bar ma? Men de syr bermeı "Baýyrym, saǵan empeńdep júgiretin jas bala emespin ǵoı. Kóligińdi áket! Emhananyń bastyǵy kórse bizge qyzmetterińdi durys atqarmadyńdar dep eskertý jasaıdy" dep qoıamyn. Osylaısha sózben arbasyp, esik pen tórdeı jıp mingen myqtynyń janyna bardym.
Myqty: "Meni tanısyń ba?" dedi. Men: "Joq tanmaımyn, kóligińizdi syrtqa shyǵaryńyz" dep ezeýrep qoımady. Ol: "Men osy jerdiń Qudaıymyn ǵoı. Qalaı bilmeısiń? Osy emhananyń Bálen Túgenovıch degen bas dárigeri men bolamyn. Jýrnaldaryńda meniń kóligimniń nómeri jazýly tur emes pe? Nege qarmaısyń?" dep dúrse qoıý bermesi bar ma?
Jazyq jerde súringenimdi bildim. Olardyń ózi ornatqan tártibi olar úshin kók tıyndyq quny joq qoı. Sodan "Keshirińiz, bul jerge jaqynda aýysyp kelip edim. Endi qaıtalanbaıdy" dep murnymnyń astymnan mińgirlep aqtalǵandaı boldym. Bálen Túgenovıch bolsa, meniń aqtalǵan sózimdi tyńdaǵan da joq. Kóliginen túsip, jumysyna kirip ketti. Emhanada júrgende radsıaǵa da tynym joq. Bas dárigerdiń orynbasary "Bastyqtyń kelgenin maǵan birden nege eskertpeısińder! Men ol kisini qarsa alýym kerek qoı" dep orynsyz áńgime aıtqannan keıin emhanda uzaq jumys isteı almaıtynymdy túsindim. Joq jerden jazyqty bola bergenshe, yń-shyńsyz basqa jerge aýysqandy jón sanadym. Osylaısha emhandaǵy kúzetishilik qyzmetiminiń ǵumyry qysqa boldy, – dedi aǵamyz.
– Endi qaıda jumys istep júrsiz?
– Qazir úıime jaqyn jerde bir kásipkerdiń óndiristik bazasynda kúzetip júrmin.
– Qalaı, ol jerdiń "Qudaıy" júıkeńizge tıip júrgen joq pa? – dedim.
– Joq. Qazirgi jumys orynym tynysh. Ótkendegi bas dárigerdiń áńgimesinen keıin bastyqtarmen "durystap" sóılesetin boldyq qoı. Biraq kásipker jigit óte qarapaıym, kishpeıil. Ol jumysqa kelgende qaramaǵyndaǵy jumysshylardyń qoǵadaı japyrylyp, "qurmet" kórsetýin talap etpeıdi. Qaıta ol árqaısymyzben qol alysyp amandasyp, jumysymyzdy, jaǵdaıymyzdy suraıdy. Bas dáriger sekildi basy-artyq qoshemetke muqtaj emes. Qazirgi bastyǵymyz úshin árqaısymyzdyń ózimizge júktelgen mindetti adal atqarǵanymyz ǵana qajet, – dedi aǵamyz.
Osy bir jaıttan neni ańǵarýǵa bolady? Budan memlekettik mekemeni basqarǵan basshylardyń memleket múddesi úshin tıimsiz jumys istep júrgenin baıqaýǵa bolady. Qazir memlekettik mekemeni basqaryp júrgen aǵalarymyz ózin jarty Qudaı sezinetini jasyryn emes. Bul ashyda bolsa shyndyq.
Olar qaramaǵyndaǵy qyzmetkerleriniń aldynda qurdaı jorǵalaǵanyn qalaıdy. Jurtty ashsa alqanynda, jumsa judyryǵynda ustaǵysy keledi. Olardyń basty maqsaty qyzmetin, qyzmettik kóligin saqtap qalý ǵana. Sol úshin ózinen úlken baǵynyshty adamdardyń aldynda jalbaqtap, quraq ushady. Al ózinen tómen qyzmetkerlerge tyrnaq batyryp, olardy qorqynysh pen úreıdiń qushaǵynda ustaǵandy jón sanaıdy.
Mundaı basshydan halyqqa, memleketke ne qaıyr, ne úmit?
Al bıznespen aınalysyp (adal eńbegimen kásipkerlikpen aınalysyp júrgen týraly atyp turymyn), qandaıda bir jetistikke jetken azamattar úshin qaramaǵyndaǵylardyń ózine júktelgen mindetti adal atqarǵany ǵana kerek.
Orynsyz qolpashtaý, orynsyz qurmetti olar úshin túk te qajeti joq. Mine, Qazaqstannyń bolashaǵyn osyndaı adamdarmen baılanystyrýymyz kerek. Kúzetshi aǵamyzdyń ádepki áńgimesi meniń osyndaı baılam jasaýyma áser etti.
Nurlan Jumahan, jýrnalıs
