1980 jyldardyń aıaǵy, 1990 jyldardyń basynda Shynjańda qalamǵa talasqan qalyń jastar baspasózde báıgege qosyldy. Toby da, topany da mol edi. Solardan sanaýly jigit, qyzdar qara úzdi. Qazirde aramyzda aǵa-ápeke bolyp júrgen Tursynhan Záken, Ǵalym Qalıbek, Kerim Elemes, Dáýletbek Baıtursyn, Lázzat Igisin, Almas Ahmetbek, Bekqoja Jylqybek, Ermurat Zeıiphan, t.b. jáne biz sóz etip otyrǵan Dúken.
Dúken Másimhanuly sol kezde óleńmen ǵana emes, syndarly, syrbaz, oıly maqalalarymen kózge tústi. Ásirese «alystan sermep, júrekten terbep» jazǵan ádebı syndary maǵan erekshe unap edi. Shynaıy synnyń ózi júrek tazalyǵynan, oı tereńinen týady ǵoı. Dúken óz qalam-qarymyn solaı kórsetken-di. Azamatty kórýge qumarttym. Aqyry aramyz Atajurtta jaqyndaı tústi.
Dúken taǵy da ádebıet betterinde aǵalyǵyn joǵaltqan joq. Zertteýler, ádebı maqalalar, óleńder... qoıshy, áıteýir, ádebıettiń ár janyrynan talantyn tanytty. Jáı kórine salǵan joq, qalam izimen halqyna adal eńbek etti. Doktorlyq qorǵady. Ustazdyq ulaǵatpen shákirtter tárbıeledi. Bıik minberlerden kórindi. El aldynda eńsesin tik ustap, qazaǵym dep qabyrǵasy qaıysa júk kóterdi.
2013 jyly Aqmola oblysy Selınograd aýdany Qoıandy orta mektebine dırektor boldym. Birinshi bolyp qýana quttyqtaǵan taǵy da osy Dúkeń boldy. Mektep kitaphanasy 400-500 dana kitappen jutap tur eken. Alys-jaqyn aǵaıynǵa hat jazyp, aýyl mektebine "meıir» kórsetýin suradym. Qanshama qalamgerler qol ushyn berdi, kitaptar syılady. Sol toptyń bel ortasynda Dúken Másimhanuly da boldy. Óziniń kele almaǵanyn qynjyla baıandap, arnaıy kisi jiberip, mektep kitaphanasyna kitaptar jiberdi. Osyndaı altyn asyqtaı azamattar men kúmis qasyqtaı qyzdardyń arqasynda kitaphana qory eki jyl ishinde 6 myń kitappen tolyqty. D.Másimhanuly ár kez qońyraý shalyp, rýhanı jaqtan tilektestik bildirip otyrdy. Jaqsylyqqa qýanatynyn, el erteńine, urpaq bolashaǵyna alańdap kúıinetinin jasyrmady.
«Aqyn bolý erkińde, azamat bolý boryshyń» demekshi, Dúken Másimhanulynyń ádebıettegi, ádebıettaný ǵylymyndaǵy, shyǵystanýdaǵy eńbekterin aıtpaǵan kúnde, osyndaı iri azamattyq tulǵasyn, adamı qasıetin kórip, tanyp júrdik. Baspasózdegi syrly, syıly suhbattary ǵana emes, ne bir quzyrly mekemeniń esigin teýip ashqandaı bolyp, el múddesi jolynda azýyn aıǵa bilep topqa túsýi talaı tánti etti. Aq saqaldy ata men aq samaıly ájelerdiń de: «osyndaı azamattarymyz aman bolsa eken!» degen alǵys-batasyn da et qulaǵymyzben estidik.
«Dúken suhbat berip, eldi-jerdi qaralapty, qytaıshyl bolyp ketipti. Onyń ústinen sotqa aryz bere qoıaıyq. Qol jınaıyq!» degenge kelsek, ol el ishin alataıdaı búldirgisi kelgen azdyń sózi der edim. Eger D.Másimhanuly Syrtqy İster, İshki İster Mınstriniń biri bolsa; kóshi-qon komıteti sekildi quzyrly mekemeniń qulaǵynda otyrsa onyń tyrnaǵynyń astynan kir izdeýdi alǵabasar ıdeıany jaqtaýshylardyń janaıqaıy dep biler edik. Al, bir ádebıetshi ǵalymdy saıasat sahnasynan súringendeı kúıde elestetip, oǵan «jaqtym kúıe, japtym jala» dep shý kótersek, ol árıne usaqshyldyq. İshten iritýge bastaıtyn berekesizdik. Azamattyń altyn basyn qorlaý!
«Myń ólip, myń tirilgen» qazaq 1937-1938 jyldarda dál osylaı óz qolymyzben ot kósep, oǵlandarymyzdy oqqa baılap edik.
«Qaryny toqtyq, jumysy joqtyq azdyrar adam balasyn» dep Abaı atamyz aıtqandaı es jıyp, etek japtyqpa degende taǵy baıaǵy qaralaýǵa daıyn ǵadetimizdi qaıtalap, el aldynda júrgen erlerimizdi tarpa bas salýǵa qamdansaq, eldigimiz qaıda?! Keshe ondaı zulmatty orystan, nemisten, qytaıdan kóretin edik. Endi kimnen kóremiz!?
Men biletin Dúken Másimhanuly qazaq halqyna kerekti, óz orny bar sanaly tulǵanyń biri. Ony tarıh sahnasynan julyp tastaý nemese qaralaý eshkimniń qolynan kelmeıdi. Keshe ǵana Elbasymyz aıdaı álemniń aldynda – Dúnıejúzi qazaqtarynyń 5 quryltaıynda tóńirektiń tórt buryshynan jınalǵan aǵaıynnan tórt tanymal tulǵany ataǵanda, osy Dúken Másimhanulynyń esimin de erekshe iltıpatpen ataǵanyn umyta qoıǵanymyz joq. Umyta qoıǵandy qoıyp maqtanyshymyz bolǵan erlerimizben marqaıyp qalǵanbyz.
Olaı bolsa, aǵaıyn, ózgege jaqsylyq jasaý qolyńnan kelmese, jamandyq saılama, or qazba, otqa ıterme! Bireýge ne isteseń aldyńnan sol shyǵady. Búgin ne ekseń erteń urpaǵyń sony jeıdi. Ata-babańnyń berekeniń qaımaǵy bolǵan asyl dástúri qaıda?!
Elim degen erlerimiz aman bolsyn, solardyń jolyndaǵy tasty tazartyp, erteńgi eldiktiń jolyn dańǵyl qylsaq, urpaǵymyz ulaǵatymyzǵa maqtanady. Súrinse demegen, alǵa umtylsa jebegen, qaıran qazaq balasy, dosqa kúlki, duspanǵa taba bolma! Syrtqy jaý antalaǵan zamanda aǵaıynnyń berekesin joǵaltpa. Kerege basy ala bolsa, úı ishi pále bolady. Bul meniń emes, seni men meniń – atalarymyzdyń aıtqany.
Dúken alabótenniń Dúkeni emes, qazaqtyń Dúkeni! Biz ony qorǵaýymyz kerek!
Jádı SHÁKENULY,
Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń,
Eýrazıa jazýshylar odaǵynyń múshesi.
