Almaz Sharmannyń aıtýynsha, vırýstyń shtamdary men varıanttaryn ajyratý qajet. Keıbir tehnıkalyq aıyrmashylyqtar bar.
– Biz koronavırýstyń ár túrli nusqalary týraly aıtyp jatyrmyz. 1 maýsymnan bastap Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy olardy grek alfavıtiniń áripteri – «álfa», «beta», gamma, «delta» dep ataýdy sheshti. Olardy «úndi», «brazılıalyq», «ońtústik afrıkalyq» dep ataǵanǵa deıin. Biraq mundaı konotasıa bolmaýy úshin olar olardy áriptik belgiler dep ataýdy sheshti, – deıdi profesor.
Almaz Sharman koronavırýstyq pandemıa bastalǵaly beri búkil álemde kóptegen nusqalar tirkelgenin basa aıtty. Shamamen aı saıyn eki nemese úsh nusqa paıda boldy. Sonymen qatar, tıimdi vaksınalardyń paıda bolýymen mýtasıanyń jıiligi tezdedi. Bul tabıǵı evolúsıalyq proses.
– Vırýs tiri qalýdyń joldaryn izdep, belsendi túrde mýtasıalana bastaıdy. Shyndyǵynda, vırýstyń tek 30 myń nýkleotıd negizi bar jáne onyń mýtasıalyq nusqalarynyń sany shekteýli. Vırýstardyń birneshe nusqalary bar, olar juqpaly jáne vaksınalarǵa tózimdi bolýy múmkin, nemese vaksınalardyń áserinen jaltarýy múmkin, biraq olar juqpalyǵyn joǵaltady. Bul álfa, beta jáne gamma nusqalarymen boldy. Biz qazir «deltanyń» óte juqpaly nusqasymen aınalysamyz. Men áli de bul koronavırýstyń sońǵy agressıvti nusqasy dep oılaımyn jáne bolashaqta pandemıa joıylýy kerek, – dedi Almaz Sharman.
Mysaly, ońtústikafrıkalyq nusqasynyń vaksınalarǵa tózimdi ekeni anyqtaldy, biraq sonymen birge ol tez juqpaıdy. Al «delta» nusqasy ózinen burynǵylardy yǵystyryp, qaýipti ári juqpaly bolyp shyqty.
«Delta» nusqasy joǵalyp bara jatqanda, biraq bolashaqta vaksınalanǵan halyqtyń úlesi tómen bolsa, onda basqa nusqalar paıda bolýy múmkin», - dedi Almaz Sharman.
Profesor vırýstyń shtammdary men nusqalaryn shatastyrmaýdy surady. Ol shtamdar vırýstyń taǵy bir sapalyq sıpattamasy ekenin atap ótti. Shtamdarǵa 2003 jáne 2012 jyldary taralǵan jáne Ońtústik-SHyǵys Azıada atıpıalyq negizgi epıdemıasyn týdyrǵan vırýstar jatady.
Vaksınasıa deńgeıiniń jetkiliksizdigi jaǵdaıynda koronavırýs mýtasıaǵa ushyrap, jańa nusqalardy týdyrady.
– Vaksınalardyń koronavırýsqa qarsylyǵy tıimdi. Ásirese kovıdtiń «álfa» nusqasynda. Bul nusqa juqpaly bolǵanymen, vaksınalar ony basady. «Delta» nusqasynyń ózgeshe tásili bar, ol vaksınalardan azdap bas tartady, degenmen vaksınalar 70-80% jaǵdaıda óziniń tıimdiligin kórsetedi, – dedi Almaz Sharman.
Sózin qorytyndylaǵan Almaz Sharman Qazaqstanda sońǵy eki aıda juqyrýdyń negizinen «úndi» dep atalatyn «delta nusqasynan» taraǵanyn aıtty. Bul «brıtandyq» jáne «ýhandyq» nusqalarǵa 60%-ǵa juqpaly.
– Vaksınalaný artqan saıyn vırýs óziniń kúshin joıyp, qarapaıym ınfeksıaǵa aınalady. Dertpen kúresti toqtaýǵa bolmaıdy. Vaksınalanǵan azamattar sanyn kóbeıte otyryp, biz koronavırýsty endemıalyq aýrýǵa aınaldyratyn bolamyz, – dep túıindedi sózin Almaz Sharman.
