Logıstıka salasynyń mańyzy men máni zor. Eýropa, Qytaı jáne Reseıdiń arasyndaǵy transporttyq dáliz Qazaqstandy kesip ótedi. «Sondyqtan, bul salanyń bolashaǵyna búginnen-aq mán berý kerek» deıdi mamandar. Al elimizdiń uzaqmerzimdi strategıalyq damýynda,  júk tasymalyn ondaǵan mıllıon tonnaǵa kóbeıtý taıǵa basqan tańbadaı kórsetilgen. Bul úshin aldymen ishki naryqtyń normalaryn retke keltirgen jón. «Qala men Dalaǵa» suhbat bergen Qazaqstandaǵy eń iri AILPgroup logıstıkalyq kompanıasynyń basshysy Nıkolaı Kashırın osyndaı pikirde.

–Nıkolaı myrza, Qazaqstandaǵy logıstıka salasyna kásipkerlerdiń qyzyǵýshylyǵy qandaı? Bul sala qanshalyqty ıgerilip otyr?

– Daǵdarys bızneske edáýir soqqy boldy. Ásirese, bankten nesıe alǵan kásipkerler qysylyp qaldy. Biz sol ýaqytta, elimizdegi logıstıkalyq jobalardy saýyqtyratyn kompanıa retinde ashyldyq. Jáne jumysymyz jemissiz bolǵan joq. Qurylǵaly bergi tórt jylda kompanıa quny 30 mlrd. teńgeni quratyn logıstıkalyq jobalarǵa «jan bitirdi». Árıne, munda memlekettiń kómegi boldy. Bastysy baılanys úzilgen joq. Qazir bizdiń kompanıa Global Ecological Group Almaty (GEGA) logıstıka ortalyǵyn saýyqtyrýmen aınalysyp jatyr (ortalyqtyń 49 paıyz úlesi Almaty qalalyq ákimdiginiń úlesinde). Bul Údemeli ındýstrıalyq ınovasıa baǵdarlamasyna qaraıtyn halyqaralyq keshen. Ortalyq tutasońtústik astanany azyq-túlikpen qamtamasyz etedi. Halyqaralyq deýimniń sebebi, dál mundaı keshen Orta Azıada joq. Keshendi byltyrǵy jyly Indýstrıalızasıa kúnine oraı ótkizilgen telekópirde Elbasynyń ózi  iske qosqan bolatyn.

– Biraq, sońǵy kezderi GEGA-nyń basy daýǵa qalyp júr. Bilýimizshe, sizder «Qazaqstannyń ınvestısıalyq qorymen» sottasyp jatyrsyzdar. Osy máseleniń aq-qarasyn ajyratyp aıtyp berseńiz?

– Másele mynada...Kezinde GEGA-nyń janyndaǵy nysandar «Qazaqstan qaǵazy» kompanıasyna tıesili bolatyn. Keıinnen bul kompanıanyń alaıaqtyqpen aınalysqany belgili bolyp, bıyl logıstıka bıznesinen birjolata ketti. «Qazaqstan Damý bankinen» alǵan qomaqty qarajatty (nesıeni) qaıtara almaǵan «Qazaqstan qaǵazy» bizdiń irgemizde ornalasqan «A» sanatyndaǵy transporttyq logıstıkalyq keshendi damý ınstıtýtyna berýge májbúr boldy. Keıin keshen «Qazaqstanınvestısıalyq qorynyń» qaramaǵyna ótti. Al qorǵa óz kezeginde keshendi saýyqtyrý mindeti júktelgen tuǵyn. Biz, bul proses zańdy, ıaǵnı ashyq túrde júrerine senip, Qormen áriptesip jumys istedik. Alaıda, byltyrǵy jyldyń aıaǵynda astyrtyn jedel konkýrs ótkizilip,  qor konkýrs jeńimpazyn tańdap úlgerdi. Sonyń nátıjesinde  biz, ıaǵnı logıstıka salasynda uzaq jylǵy tájirıbesi bar adamdar múlde bilmeıtin «ALG Company» JSHS «Qazaqstan Qaǵazynan» qalǵan keshenniń ıesi atanyp shyǵa keldi. Keıinnen,bul baıqaýdyń kóptegen zańbuzýshylyqpen ótkenin anyqtadyq. Saıyp kelgende, aty ashyq tender dep atalǵan baıqaý zańsyz ótkizildi. Bul jaıynda biraz aıtyldy da...

Qazir álgi «ALG Companý» JSHS-nyń basshylyǵy aýysyp jatyr. Burynǵy aqtóbelik menejerlerdiń ornyna basqa top kelip jatyr eken. Iaǵnı, aktıvterge ıelik etý birtindep solardyń qolyna ótýde...Jańa basshylyq jumysshy sany qysqaryp, ónimdiligi azaıǵan keshenniń tamyryna qan júgirte ala ma? Neǵaıbyl. Keshenniń kóz aldynda quldyrap bara jatqanyn kórip otyrǵan jumysshylardyń kópshiligi sotqa shaǵymdanyp júr.

– Sózińiz aýzyńyzda. Biraq, qordyń bul taraptaǵy qyrýar aqparatyn oqysaq ta, siz aıtqan dúnıeni kózimiz shalǵan joq. Qor basshylyǵy«memleketke tıesili 5,9 mlrd. teńge qarjyny qazynaǵa qaıtardyq» dep jatyr ǵoı? 

– Olar bul máseleni jyly jaba salǵysy keledi. Keshendi qurtyp tynǵandaryn joǵarydan jasyryp otyr. Sizge bir derek aıtaıyn.  Biz: «Eger, keshenge ıelik eter bolsaq, memleketke toqsan saıyn 270 mln. teńge tóleýge ázirmiz» degen bolatynbyz. Bul  ALG Company tóleıtin qarjydan eki ese kóp. Budan syrt, keshendi basqarý quqyǵyna ıe bolǵan jaǵdaıda aınalymnan túsken tabystyń 1,5 paıyzyn ǵana ustap qalýǵa ýáde berdik. Al bul kórsetkish ALG Company-da baqandaı 15paıyzdy quraıdy!

Meniń bilýimshe, qazir keshendi satyp alǵysy keletin qaltaly qojaıyn tabylypty. Biraq, másele munda emes. Álgi qojaıyn naryqtaǵy quny 10 mlrd. teńge turatyn keshendi (logıstıska mamandarynyń dereginshe),  3,7 mıllıardqa satyp almaq eken. Óz basym Qazaqstan ınvestısıalyq qory jáne Qazaqstannyń Damý banki mundaı masqaraǵa barmaıdy dep oılaımyn. Biraq, tapsyrys berýshi taǵatsyzdanyp otyrǵan kórinedi. Bul soraqy jaǵdaıdy joǵary jaqtaǵylar bilmeýi múmkin emes. Al bilmegen bolsa, kásipkerler qaýymy osy máseleniń aq-qarasyn ashyp kórsetetin dóńgelek ústel uıymdastyrýdy usynyp otyr. Jıynǵa bılik ókilderi, halyq qalaýlylary, Úkimettik emes uıymdar men jýrnalıserdi shaqyrmaqpyz. Bul jıynǵa Qazaqstan ınvestısıalyq qory jáne Qazaqstannyń Damý bankiniń ókilderi keledi me eken,m sol kezde kóremiz...

Qordyńbasqa da bylyqtary jetip artylady. Atap aıtsam, qor GEGA-ny temirjol torabynan aıyryp tyndy. Biz jyldar boıy bul máseleni Jer kodeksine saı retteýge tyrystyq, kórshilerimizge tıimdi usynystar jasadyq. Alaıdajańa basshylyq qorǵa qarasty keshendi kesip ótetin bizdiń temirjol jelimizdi «jiliktep» tastady.  Tipti sotta da ádildik tappadyq. Almaty qalalyq mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq soty eki jaqqa tıimdi sheshim shyǵarýdyń ornyna, bizdi jyǵyp berdi.

– Aıtpaqshy, qordyń saıtyn sholyp óttik. Joǵary sot «Qazaqstan ınvestısıalyq qory men GEGA-nyń arasyndaǵy aıtysqa núkte qoıdy», – dep habarlapty.Sizder jeńilipsizder...

–Men bul suraqqa bylaı jaýap bereıin. Óz áreketi arqyly Qor bizge ǵana emes memleketke, halyqqa zıan tıgizip otyr. Sebebi, bizdiń ortalyqta kedendik beket jáne ýaqytsha saqtaý qoımalary ornalasqan. Al temirjol torabynynyń joqtyǵynanGEGA úleskeri (Almaty qalalyq ákimdigi),Elbasy jobany iske qosqaly beri jarty jylda josparlanǵan 50 mlrd. teńge tabysty túsire almady. Men bul arada respýblıkalyq búdjettiń qansha qarjydan qaǵylǵanyn aıtpaı-aq qoıaıyn.

Al, qor men aradaǵy aıtysqa núkte qoıǵan joqpyz. Biz aıaǵyna deıin kúresýge ázirmiz. Bul, birinshiden memleket múddesi. Tipti Joǵary sottan jeńilis tapqan kúnniń ózinde de, odan joǵary deńgeıge,onyń ishinde TMD-nyń memleketaralyq sotyna, Eýrazıalyq sotqa shaǵymdanatyn bolamyz.

Áńgimelesken, Dýman Byqaı