Jaqsybaı QASYMBEK, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, profesor, kolej dırektory:
– Astanada ótip jatqan EKSPO – kórmesi elimiz tarıhyndaǵy aıtýly sharanyń biri. «Arqa tósinen jańa Astana boı kóteredi, bas qalany aýystyramyz» degende, Prezıdent Nazarbaevtyń sózine senbegender, qarsy ýáj aıtqandar bolmaı qalǵan joq. Qazir Astana – beıbitshilik pen turaqtylyqtyń, damý men órkendeýdiń sımvolyna aınaldy. Sol Astanamyzda EKSPO kórmesi ótedi degende de ártúrli pikir aıtyp, bul kórmeniń el ekonomıkasyna, damýyna eshqandaı tıgizer paıdasy joq, bosqa aqsha shashý dep synaǵandar da aramyzdan shyqty. Endi, mine, 3 aıǵa sozylǵan kórmeniń negizgi ýaqyty da ótip barady. Qudaıǵa shúkir, dos túgil, dushpan súıinetin deńgeıde ótip jatyr. Arqa tósiniń ajaryna aınalǵan Astananyń jańa betbeınesi ispetti EKSPO qalashyǵy boı kóterdi. Shetelden, elimizden mıllıondaǵan týrıser Astanaǵa aǵylyp, Qazaqstan týraly jaǵymdy jańalyqtar shetel baspasózine jarıalanýda.
EKSPO kórmesi – jaı at shyǵarý, elden qalmaý, jurtqa tanylýdyń jobasy emes, bul adamzat qoǵamy damýynyń bolashaq josparyn jasaıtyn, ár eldiń ǵylymy men jańa tehnologıalaryn aıǵaqtaıtyn, el men eldiń arasyndaǵy qarym-qatynasty, bilim men tehnologıa almasýdy jetildiretin biregeı sharanyń biri. Sondyqtan, mundaı sharany ekonomıkalyq damýy men halqynyń áleýettiligi, bilimdiligi ushtasqan elder ǵana ótkizýge usynys jasaı alady. Qazaqstanda EKSPO kórmesiniń ótýi bizdiń elge sheteldikterdiń, Batys elderiniń senimi zor ekenin kórsetedi.
Bizdiń usynǵan taqyrybymyzdyń ózi óte aktýaldy. «Bolashaqtyń energıasy». Aty aıtyp turǵandaı, búgingi kúnniń eń qajetti taqyrybyn usynyp otyrmyz. Energıa tapshylyǵy – qazirdiń ózinde úlken problema. Ony sheshý úshin álem bolyp, balamaly energıa kózderin izdestirip jatyr. Osy kórme aıasynda tyń ıdeıalar, jańa jobalar, energıa kózin sý, jel, kún arqyly alýdyń alýan túrli ádis-tásilderi, tehnologıalyq múmkindikteri usynylyp, ár el óziniń damý tendensıasyn dáleldep baǵýda. Sondyqtan, jastardy, ásirese ǵylym jolyna túsken ǵalymdardy kórmege mindetti túrde aparý kerek.
Ótken aıdyń sońyn ala bizdiń kolejdiń bir top (23 adam) ustazy kásipodaq atynan EKSPO kórmesine baryp qaıtty. Alǵan áserleri týraly ózderi aıtatyn shyǵar. Aldaǵy aıdyń basynda kolejdiń úzdik 20 stýdentin Astanaǵa attandyrýdy josparlap otyrmyz. Elimiz tórinde ótip jatqan biregeı sharany kórip, ondaǵy tehnologıalyq jańalyqtarmen tanysyp, oılaryna shabyt qosyp qaıtsyn degen nıet bizdiki. EKSPO Astana tórinde, tipti Qazaqstanda jyl saıyn ótpesi anyq. Bul – elimiz úshin tarıhı oqıǵa. Odan shet qalmaýǵa tıispiz.
Alma QURMANǴALIEVA, ustaz:
– EKSPO kórmesin kórý baqyty buıyrǵan ustazdar qatarynda bolǵanyma qýanyshtymyn. Shyn máninde, elimiz damýynyń naqty kórsetkishi – Astana shahary. Kúndelikti aqparattardan oqyp, telearnalardan kórip júrgen Elordanyń ózin aralaý, ondaǵy árbir ǵımaratqa asyqpaı kóz tastap, elimizdiń damýyn ishteı baǵamdaýdyń ózi bir ǵanıbet. Astana jyl saıyn ózgerip, ýaqyt ozǵan saıyn nán qalaǵa aınalyp barady.
Al EKSPO-nyń orny bólek. Bul qalashyq – Astananyń aıbynyn asyryp, sán-saltanatyn odan ary kórkeıte tústi deýimizge bolady. «Nur álem» pavılonyna kirý úshin biraz ýaqyt bógelýge týra keldi. Qazaqstan pavılonyna qyzyǵýshylar óte kóp. 8 qabattan turatyn pavılondy tolyqtaı aralap, árbir qabattaǵy taqyryptyq erekshelikterge toqtalar bolsańyz, edáýir ýaqytyńyz ketýi múmkin. Sondyqtan, ujym bolyp júrgendikten kóp ýaqyt bóle almadyq. Biraq bizge qazaqtyń tarıhyn, mádenıetin, dástúrin jáne taqyrypqa saı tehnologıalyq jańalyqtaryn tolyq qamtýymen «Nur álem» erekshe unady.
Ýaqytty únemdeı júrip, Qytaı, Reseı, Koreıa, Germanıa, Japon elderiniń pavılondaryna kirip úlgerdik. Bir baıqaǵanymyz, «Bolashaqtyń energıasy» taqyrybyna saı damyǵan elderdiń usynǵan jobalary erekshe unady. Keıbir elderdiń taqyrypqa qatysy joq dúnıelermen pavılondaryn toltyryp qoıǵanyn da baıqadyq. Munan eldiń damýy, ǵylym, ekonomıkasy qalaı bolsa, onyń osy zamanǵy tehnologıa men ǵylymı jańalyǵy da soǵan saı ekenin baıqaýǵa bolady. Qazaqstan pavılonyna kelýshilerdiń qarasy mol bolýynyń sebebi, sharanyń elimizde ótip jatqandyǵy ǵana emes, «Nur álemniń» alystan kóz tartar erekshe arhıtektýrasy men taqyrypty jan-jaqty ashqan jańalyǵynan bolsa kerek. Elimiz ǵalymdarynyń osy kórme úshin erekshe daıyndalyp, jańa baǵytta jumys istegenine qýanyp qaıttyq.
Samal SARINA, ustaz:
– Shynymdy aıtaıyn, men Astanaǵa birinshi ret bardym. Talaı jyldan beri barǵym kelse de, jolym túspep edi. EKSPO-nyń arqasynda elordany da kórip qaıttym. Osyndaı múmkindik syılaǵany úshin kolej dırektory J. Qasymbek myrzaǵa alǵys aıtsaq, artyq bolmas. 75 jyldyq tarıhy bar memlekettik kolejdiń kásipodaq uıymy árqashan ıgi bastamaǵa muryndyq bolyp keledi. Bul joly da bizdiń barlyq shyǵynymyzdy osy uıym kóterdi.
Áriptesterim EKSPO-nyń ózge artyqshylyqtaryn aıtyp jatyr ǵoı. Meni erekshe tánti etken EKSPO aıasynda jumys bastaǵan etnoaýyl boldy. Sheteldikter ǵana emes, bizdiń ózimiz tańǵalyp qaıttyq. Etnoaýyl degen atyna laıyq eken shynymen. Kirgen bette sarbazdar kútip aldy. Qazaqtyń tarıhyn, mádenıetin kitaptan, kınodan, jańalyqtardan kórý, oqý bir basqa da, týra ortasynda júrgendeı etnoaýyldan kórý múldem basqa eken. Ondaǵy árbir shara, árbir eksponat múldem bólek. Bir sát erte ǵasyrǵa sapar shekkendeı, tutas Qazaqstannyń ótken dáýirin bir mezette tamashalaǵandaı aıryqsha kúıge bólendik. Ondaǵy áshekeı buıymdar, at ábzelderi, qarý-jaraqtar, ejelgi tarıhtan syr shertetin músinder men balbal tastar, ulttyq taǵamdar, salt-dástúrdi aıǵaqtaıtyn kıim-keshekter men tarıhı mýzykalyq aspaptar... Onyń bárin bir jerden kórý ádette múmkin emes. Eldiń bári tarıhı murajaıǵa bara bermeıtini belgili. Osy etnoaýyldy aralap júrip, ózimizdiń tarıhymyzdy jańadan tanyǵandaı boldyq desek, asyra aıtqandyq bolmas. Etnoaýylda júrgen sheteldikter ár nársege qyzyǵyp, qaıyra surap, júzderinen tańǵalystary menmundalap turǵanyn baıqadyq.
Tańat NURǴALIEV, kolej ustazy:
– EKSPO bastalar tusta shetelden eshkim kelmeıdi, týrıserdiń Qazaqstanǵa EKSPO úshin kelýi neǵaıbyl degen pikirdi oqyp edik. İshimizde alaburtqan kúdik bolǵany ras. Osynshama dabyrlatyp, elimiz túgil, shetelderge de jarnamasyn kún-tún demeı dáriptegende, shetelden týrıs kelmese, onda qyrýar eńbek, qarjy, tókken ter tegin ketkeni ǵoı dep te oılaǵanbyz. Kóńilge medeý bolǵany – el tarıhyndaǵy aıtýly oqıǵanyń Astanada ótetindigi edi.
Osy joly barǵanda bizdi týrısik kompanıa vokzaldan kútip aldy. Saparymyz aıaqtalǵansha qaıda baramyz, qaıda qonamyz, qaıdan tamaqtanamyz dep ýaıymdaǵan joqpyz. Eriktiler qosyny ne surasań da, jón siltep, egjeı-tegjeıli túsindirip beredi. Kez kelgen suraǵyńa asyqpaı jaýap berip, iltıpatpen túsindiredi. Olardyń kishpeıildiligi, ishki mádenıeti tánti etti. Mundaı ujym bolyp atqaratyn sharýada el atyna syn kelmeıtindeı jumys jasaý aıryqsha mańyzdy der edim.
Taǵy bir baıqaǵanym, áleýmettik jelidegi shetelden týrıs kelmeıdi degen boljamnyń qate ekendigi. Sheteldik týrıserdi kóp kórdik. Qasynda aýdarmashysy bar, ár pavılonǵa kirip, ár nársege tańyrqaı qarap júrgen týrıser mol boldy. Olardy Astana kóshelerinen de keziktirdik. Elordanyń sándi ǵımarattarynyń aldynda sýretke túsip, ózara shúıirkelesip júrgen sheteldikterdi baıqaǵanda, eliń úshin maqtanady ekensiń. Olar Qazaqstan týraly jaqsy túsinikpen eline qaıtsa, kúni erteń aınalasyndaǵylar da bizdiń elimizge týrıs bop kelýi múmkin ǵoı.
