Eksporttaýshyǵa qarjylaı ári zańdyq turǵydan kómektesetin – KazakhExport saqtandyrý kompanıasy jumys isteıdi bizdiń elde.
KazakhExport-tyń kómegine júgingen 60-qa tarta otandyq kompanıa sheteldik naryqqa shyǵýǵa múmkindik aldy osy kúnge deıin.
– «Qazaqstanda jasalǵan» taýarlar birtalaı memlekettiń dúken sórelerinde tur osynyń nátıjesinde. «Bul el shıkizatqa táýeldi, qyl aıaǵy ıne sabaqtaıtyn jip óndirýge de jaramaı otyr» degen túsinikti buzdyq, bastysy.
«Qazaqstanda jasalǵan» ónimder syrtqy naryqta óz tutynýshysyn tapty. Biraq, bul az. Tym az. Ónimin eksporttaǵysy keletin kásipkerdiń qatary tolyǵa túskenin qalaımyz. Ulttyq ekonomıkany tyǵyryqtan shyǵarýdyń bir tetigi osy
– deıdi kompanıa mamandary.
Aıtpaqshy, eske sala ketelik el qoınaýyndaǵy qazba baılyqty shetelge tasyp tabys tabatyn kásiporyndar KazakhExport-tyń áriptesi atana almaıdy.
KazakhExport-pen qoıyn-qoltyqtasyp jumys isteıtin kásiporynnyń biri – Kentaý transformator zaýyty.
«Qala men Dala» gazetiniń Túrkistan óńirin aralaǵan aptalyq sapary barysynda arnaıy at basyn buryp, kásiporynnyń tynys-tirshiligimen tanysqanbyz. Qazaqstandaǵy eń yqpaldy 50 kásipkerdiń biri Saıdolla Qojabaev irgesin qalaǵan Alageum Electric holdıńisiniń quramyna kiredi bul zaýyt.
Transformatordyń 400-ge tarta túrin óndiredi eken. Aıyna 1000 dana transformator ázirlep shyǵarady. Taýary syrtqa naryqta táp-táýir suranysqa ıe. «Kentaý transformator zaýytynyń» tańbasy bar qurylǵylar TMD-ǵa túgel taralady.
Ekonomıkanyń barlyq tarmaǵy – elektr energetıkasynan bastap, metalýrgıa, kólik qurastyrý, transport, munaı-gaz kesheni, turǵyn-úı komýnaldyq salasyna deıin transformator qurylǵylarymen qamtamasyz etedi. Eksporttyń shekarasy keńigeni Kentaý qalasynyń kórkeıýine de oq yqpal etýde.
“Qalanyń kósegesin kógertip otyrǵan osy zaýyt”, – deıdi jergilikti jurt. Myńnan astam adamdy jumyspen qamtyǵany óz aldyna, qala búdjetiniń 70 paıyzy zaýyt tólegen salyqtan quralady.
«Byltyrǵy jyldyń 8 aıynda ǵana transformator zaýyty 12 mlrd. teńgeniń ónimin óndirdi. Bul 2016 jyldyń dál osy aralyqtaǵy kórsetkishinen 50 paıyzǵa artyq», – dedi bizge KTZ tehnıkalyq dırektory Nurbol Tilemisov.
Óndiris ornyn basyna aıaǵyna deıin bir súzip shyqtyq. Jumysshylarmen tildestik. Transformator jasaýdyń ádil tásilderimen tanystyq.
Birden kózge túsetini, tártip bar. Tap-tuınaq tazalyq bar. Júzdegen adam jumys isteıtin jerde aıǵaı da joq, shý da joq. Ár zat óz ornynda tur. Árkim óz jumysyn biledi. Alǵan zat turǵan ornyna qaıtady. Bos turǵan qurylǵy joq. Quny 1 mıllıon eýrodan asyp jyǵylatyn tehnologıalardyń tilin tez meńgeripti zaýyt ujymy.
Sóıtsek mundaǵy jumys erejesi japonnyń Kaıdzen basqarý úlgisine baǵynypty. Strategıa qaǵıdasy ózin-ózi úzdiksiz jetildirýge, damytýǵa saıady eken. Kaıdzenge baǵynǵan kásiporyn birinshi kezekte tutynýshynyń oılaıdy, onyń talǵamynan shyǵýdy maqsat tutady. Buǵan basshylyq qana emes, jumysshylar da úles qosýy tıis.
Kaıdzenniń jolymen júretin kásiporynnyń eń basty kapıtaly – adam.
Kásiporyn jumysynan shıkilik shyqsa, birinshi kezekte kináliniń sońyna túsý Kaızdenniń túsinigine jat, kerisinshe kemshilikti birlesip sheshý basty orynda turady. Japonnyń birtalaı kásiporny osy strategıanyń aıtqanymen júrip, jetistikke jetken deıdi.
Transformatordyń kókesin de osy aradan kórdik. Bir ǵana byltyrǵy jyly zaýyt – elektrli motor, generator, transformatorlardy qosa alǵanda 10 988 dana ónim óndiripti.
Bıliktiń bıznes ókilderine qarata «sheteldik naryqqa shyǵyńdarshy» degen ótinishin jerge qaldyrmaı, is júzinde oryndaǵan – osy Kentaý zaýyty. Ónimdi eksporttaýdy transformator zaýyty Dosaevtyń sózinen kóp buryn bastap ketken. Óndirgen óniminiń 40 paıyzyn Reseıge, Qyrǵyzstanǵa, Ózbekstan men Tájikstanǵa eksporttaýda qazirgi tańda.
Munymen shektelmek emes. Bıylǵy jyly kásiporyn Aýǵanstan naryǵyna kirdi. Jyl aıaǵyna deıin Kentaý zaýyty aýǵan naryǵyna jalpy quny 10 mln. dollardyń transformatorlaryn tasymaldap tastamaq.
«Osyǵan oraı Aýǵanstanǵa arnalǵan transformatorlardyń jańa túrin ázirledik. Bul eldiń elektr energıasynyń zamanaýı júıesine kóshkeni keshe ǵana. Sol sebepti olarǵa transformatorlardyń jańa túrlerin jetkizetin bolamyz, – deıdi zaýyttyń satý bóliminiń dırektory Muhtar Kenjebekov.
Kásiporynnyń aýǵan naryǵyna shyǵýyna KazakhExport-tyń sharapaty tıgen.
Zaýyt tóraǵasy Haırýlla Qojabaevtyń aıtýynsha, Aýǵanstanǵa transformator tasymaldaý ıdeıasy alǵash 2014 jyly kóterilgen.
– KazakhExport aýǵan tarapy pen Alageum Electric arasyndaǵy kelisimshartty saqtandyrdy. Osynyń nátıjesinde óz taýarymyzdy satyp alýshyǵa emin-erkin jetkizýge múmkindik aldyq. 2014-2016 jyldardyń aralyǵynda KazakhExport saqtandyrǵan transformator zaýytynyń kelisshart somasy 945 mln. teńgeni qurady, – deıdi ol.
İlgeride aıttyq, munda quny mıllıon eýrodan asyp jyǵylatyn tehnologıanryń túri-túri bar dep. Bulardyń tilin túsiný úshin syrttaı oqyp bilgenniń azdyq etetini kórinip jatyr. Onyń ústine jumysshylardyń deni jastar.
– Dál solaı. Oqý bilimdi tájirıbemen ushtaǵan mańyzdy. Osy maqsatta zaýyttyń irgesinen óz kolejimizdi ashqanbyz. Munda 500-ge tarta stýdent dýaldi oqytý júıesi boıynsha bilim alady. Oqý men tájirıbeni qatar alyp júrgesin qurylǵylardy qoldanýǵa kelgende qınalmaıdy. Osynyń nátıjesinde eńbek ónimdiligin arttyrdyq. Sońǵy 20 jylda zaýyttaǵy óndiris kólemi 20 esege ósipti, – dedi N.Tilemisov.
Zaýyttaǵy tirshilik kúndiz-túni damyldamaıdy. Kásiporyndaǵy myńnan asa adam úsh aýysymmen jumys isteıdi munda. Aıtpaqshy, Nazarbaev bıylǵy Joldaýda memlekettiń eksporttaýshylarǵa burynǵydan da kóbirek kóńil bóletinin aıtty.
Alageum Electris holdıńine qarasty kásiporyndar muny jaqsylyq belgisi deıdi.
– Memlekettiń eksportty qoldaýǵa baǵyttalǵan bastamalary bir izge tústi. Eksportty qoldaýǵa bólingen qarjy kólemi 500 mlrd. teńgege jetti.
Memleket basshysy eksportty aıta kele mundaǵy jol shyǵyny máselesine toqtalyp ótti. Bul talaı kásipkerdi tolǵandyryp júrgen saýal-tuǵyn, – deıdi Nurbol Tilemisov.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
