Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý (TjKB) júıesinde baǵdarlamalar mazmunyna, pedagogıkalyq tehnologıalarǵa jáne oqytý ádisterine qoıylatyn talaptardyń artýyna baılanysty oqytý nátıjeleri men alynǵan kásiptik quzyretterdi baǵalaýdyń qazirgi zamanǵy quraldaryna suranys ta ósýde.
Oqytý nátıjelerin baǵalaýdyń mysaly retinde tikeleı eńbek qyzmetin oryndaýdy kórsetýge jáne praktıkalyq mindetterdi sheshýge baǵyttalǵan WorldSkills halyqaralyq qozǵalysynyń quraldaryn keltirýge bolady, ony talap etiletin deńgeıdegi quzyretterdiń bolýyn baǵalaý maqsatynda táýelsiz tulǵa baqylaıtyn jumys ornynda da keltirýge bolady.
Eger jumys ornynda baǵalaý júrgizý múmkin bolmasa, balama ádis tıisti alańdaǵy jumys jaǵdaıyna elikteý isi muqıat uıymdastyrylýy kerek. Baǵalaý teorıalyq bilim men praktıkalyq daǵdylardy ıntegrasıalanǵan dıagnostıkalaýǵa baǵyttalady.
Ónerkásip transformasıasy kadrlardyń daǵdylary men júıeli kásibı damýyna qoıylatyn talaptardyń joǵarylaýyna alyp keledi. Únemi damý ústindegi qazirgi eńbek naryǵy joǵary bilikti jumysshy kadrlarǵa muqtaj. Túlekter jumys berýshiler úshin, ıaǵnı óz isiniń mamandary úshin minsiz kandıdat bolýy tıis. Búginde túlekter óndiristik tapsyrmalardy oryndaı ala ma? Alǵan teorıalyq bilimderin is júzinde qoldana ala ma? Jas jumysshynyń daıyndyq deńgeıi men kásibı biliktiligin qalaı arttyrýǵa bolady? Bul suraqtarǵa jaýap demo-emtıhan bolýy múmkin.
Sonymen demonstrasıalyq emtıhan degenimiz ne? Demonstrasıalyq emtıhan – jańa formattaǵy qorytyndy atestattaý.
Demonstrasıalyq emtıhan-bitirýshilerdi daıarlaý sapasyn táýelsiz baǵalaý modeli (sertıfıkattaý), naqty qyzmetter men óndiristik prosesterdi modeldeý jaǵdaıynda praktıkalyq daǵdylardy, bilim men daǵdy deńgeıin kórsetý jáne táýelsiz saraptamalyq baǵalaý prosedýralary bolýy shart. Oqytý nátıjelerin baǵalaýdyń negizgi aıyrmashylyǵy baǵalaýdyń zamanaýı mýltıkrıterıaldyq ádisimen WorldSkills talaptaryna (standarttaryn) sáıkes bolýy tıis. Bizdiń oıymyzsha, jańa sertıfıkattaý formatynyń birqatar basqa artyqshylyqtary bar.
Birinshiden, ár mamandyqqa arnalǵan tapsyrmalar salanyń naqty talaptary negizinde qalyptasady. Mysaly, santehnık, qubyrlardy nemese aralastyrǵyshty ornatý kerek, shashtaraz shash qıýdy nemese ádemi shashty jasaýy mańyzdy. Tapsyrma naqty jumys ornynda jumys isteý yqtımaldyǵy joǵary jabdyqtar men materıaldardy qoldanyp, belgili bir ýaqyt ishinde oryndaýy kerek.
Ekinshiden, jumys nátıjesi 100 baldyq shkala boıynsha baǵalanady. Bul ár mamandyqtaǵy eń joǵary sheberlik deńgeıi, upaılar kóptegen aspektiler úshin beriledi, olardyń árqaısysynyń tujyrymdamasynda ár mamandyq úshin belgili bir quzyretter kórsetilgen.
Úshinshiden, stýdent oryndaǵan tapsyrmany táýelsiz sarapshylar, sonyń ishinde kásiporyn ókilderi arasynan sarapshylar baǵalaıdy. Emtıhannyń jarıalylyǵy men ashyqtyǵy – ony ótkizý qaǵıdattarynyń biri. Kórermender úshin emtıhan barysyn baqylaýǵa bolatyn arnaıy aımaq bar. Emtıhandy onlaın baqylaýǵa bolady. Demonstrasıalyq emtıhannan ótý nátıjesi boıynsha bitirýshige dıplommen qatar Skills Passport-kásipqoıdyń elektrondyq pasporty beriledi. Saıtta emtıhan tapsyrýshylardyń tólqujatymen tanysýǵa bolady worldskills.kz. Jumys berýshiler kóre alady, qansha bal jáne qandaı kásibı iskerlikter men daǵdylaryn aldy túlegi.
Tórtinshiden, emtıhan CIS júıesin (Competition Information System - demonstrasıalyq emtıhan nemese WorldSkills chempıonaty kezinde aqparatty óńdeýge arnalǵan mamandandyrylǵan baǵdarlamalyq qamtamasyz etý) qoldaný arqyly ótkiziledi.
2020-2025 jyldarǵa arnalǵan bilim men ǵylymdy damytýdyń memlekettik baǵdarlamasynyń kóptegen oń aspektilerine baılanysty elimizde TjKB júıesinde stýdentter men túlekterdi WorldSkills talaptary (standarttary) boıynsha oqytý nátıjelerin demonstrasıalyq emtıhan túrinde baǵalaýdyń jańa júıesi kózdelgenin atap ótýge bolady. Máselen, ótken jyly pılottyq rejımde 36 kolejde 350 stýdentti qamtyp, biliktilik emtıhany nemese qorytyndy (keshendi) emtıhan tapsyrý nysanynda qorytyndy atestattaý túrinde 26 quzyrettilik / TjKB mamandyqtary boıynsha demonstrasıalyq emtıhandar ótkizildi. Demonstrasıalyq emtıhandy baǵalaýǵa 250-den astam sarapshy, buryn Qazaqstandaǵy WorldSkills qozǵalysynyń ulttyq operatory – «Talap» KEAQ oqytqan áleýmettik seriktester men pedagogtardyń sarapshylary qatysty.
Sondaı-aq WorldSkills quzyretterine jaqyn biliktilikter boıynsha sarapshylardyń baǵalaý krıterııleri aldyn ala ázirlendi. Krıterııler sany 50-den 300-ge deıin ártúrli boldy jáne nátıjelerdi baǵalaý úshin CIS-ke engizildi.
Baǵalaýǵa kásiporynnyń tıisti beıininiń qyzmetkerleri (sarapshylary qatysty, olar stýdenttiń) túlektiń daıyndyq sapasyna jáne onyń emtıhanda kórsetiletin daǵdylaryna kóz jetkizdi. Olar CIS júıesinde óńdelgen krıterııler boıynsha upaı jınap, nátıjelerin shyǵardy. Praktıkalyq daǵdylardy kórsetý uzaqtyǵy bir emtıhan tapsyrýshyǵa 12 saǵattan aspaıtyn ýaqytty kózdedi. CIS júıesine qoljetimdilikti WorldSkills ulttyq qozǵalys operatory belgilengen talaptarǵa sáıkes usyndy.
Qorytyndy boıynsha demonstrasıalyq emtıhandardy sátti tapsyrǵan stýdentter quzyrettilik pasportyn aldy.
Aǵymdaǵy jyly tehnıkalyq jáne tehnologıalyq beıindegi mamandyqtar boıynsha elimizdiń 70-ten astam kolejine demonstrasıalyq emtıhan tapsyrý josparlanýda. Búgingi tańda atalǵan kolejderge konsýltatıvtik-ádistemelik kómek júrgizilýde. Jalpy alǵanda, demonstrasıalyq emtıhandy uıymdastyrý jáne ótkizý úshin emtıhan ótkizý alańdaryn jabdyqtaýǵa jáne shyǵys materıaldaryn satyp alýǵa aıtarlyqtaı qarjylyq shyǵyndar talap etiledi. Tıisinshe, demonstrasıalyq emtıhan aldynda qarjylyq qamtamasyz etý máselesin sheshý mańyzdy.
TjKB uıymdary úshin demonstrasıalyq emtıhan formatynda sapany táýelsiz baǵalaý – bul jumys berýshilerdiń talaptaryn (óndiristik mindetterdi) eskere otyryp, biryńǵaı baqylaý-ólsheý materıaldaryn ázirleý, Eńbek naryǵynyń qazirgi zamanǵy talaptaryn eskere otyryp, bilim berý baǵdarlamalarynyń mazmunyn obektıvti baǵalaý, materıaldyq-tehnıkalyq bazanyń óndiristiń qazirgi zamanǵy bolmysyna sáıkestigi, pedagogıkalyq quramnyń biliktilik deńgeıin arttyrý múmkindigi.
Jumys berýshiler de paıda kóredi, sondyqtan onyń nátıjeleri boıynsha suranysqa ıe quzyretter boıynsha úzdik jas mamandardy jumysqa ornalastyrý úshin tańdap, bilikti kadrlardy daıarlaý salasyndaǵy yntymaqtastyq úshin kolejderdi anyqtaı alady.
Sondyqtan TjKB júıesinde demonstrasıalyq emtıhandy engizý, bul – barlyq oqý oryndary úshin taıaýdaǵy jyldarǵa arnalǵan ózekti mindet.
S. TÁTİBEKOV,
«Talap» KEAQ vıse-prezıdentiniń m.a. –
Worldskills qozǵalysyn damytý
departamentiniń dırektory
