Qaryshtap damyǵysy keletin Qazaqstanda bir «kesel» bar. Korrýpsıa deıtin. Buǵan kelisýińiz kerek.
Osy ýaqytqa deıin qansha sheneýnik korrýpsıoner atandy? Esińizde me? Kóp.
İrisi de, usaǵy da ustaldy. Ustalmaǵandary da bar...
Umyt bolǵandary, umytyla bastaǵandary da bar.
«Eldiń de, Elbasynyń da kóńilinen shyqpady» deıdi olardy. Kim bilgen. Belgilisi, Nazarbaevtyń ózi de olar týraly jaqsy pikirde emes. Senimin aqtamaǵany úshin, sebebi. «Olar óz ómirin ózderi qurtty» dedi Prezıdent bir sózinde.
Olar nege senimnen shyǵady? Halyqtan buryn, Elbasynyń aldynda uıatqa qalmaýǵa ýáde bergeni qaıda? Sizdińshe, olar kimniń aldynda kóbirek uıalýǵa tıis? «Uıatqa qalmaýǵa» ýáde bergenderdiń arasynda antqa berigi nege az? Bul da bir maqalaǵa azyq.
Al ázirge «senimin aqtamaǵandar» kimder? Solarǵa toqtalaıyq.
Serik AHMETOV: «Eshteńe aıtpaımyn...»
Týǵan jyly, aıy, kúni: 1958 jyl, 25 maýsym. 57 jasta.
Ol eńbek jolyn Nazarbaev jumys istegen Qarmetkombınatta bastaǵan. 1975 jyly ol bul araǵa sylaqshynyń kómekshisi bolyp ornalasady.
2012 jyldyń 24 qyrkúıeginde Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri qyzmetine taǵaıyndaldy. 2014 jyldyń 2 sáýirinde otstavkaǵa ketti. 2014 jyldyń 3 sáýiri men 22 qazany aralyǵynda – Qorǵanys mınıstri boldy.
Aıyby: Korrýpsıaǵa qatysty degen 6 qylmystyq is boıynsha aıyptalyp otyr. Atap aıtsaq, Ahmetov 2,4 mln dollar para alǵan. 1,1 mlrd. teńge búdjet qarjysyn qaltasyna basqan. Laýazymyn asyra paıdalanyp, osynyń kesirinen memleketke 1 mlrd. teńge zıan keltirgen.
Qazir: Úı qamaqta otyr. Ahmetovty tergeý amaldary áli aıaqtalǵan joq. Ol qazirshe eshteńe aıtpaýǵa tyrysyp baǵýda. Lám-mım degen joq...
Baýyrjan ÁBDİSHEV: «Korrýpsıany eshkim jeńgen emes»
Týǵan jyly, aıy, kúni: 1968 jyl, 3 maýsym, 47 jasta
Ol Ahmetovtyń komandasynda edi...
2013 jyldyń 29 qańtary men 2014 jyldyń maýsymyna deıingi aralyqta Qaraǵandy oblysyn basqardy. Ony ornynan alarda Prezıdent bylaı dedi: «Maǵan qaraǵandylyq kásipkerler habarlasyp, óńir basshylyǵy jer máselesine kelgende zańdy belden basyp otyrǵanyn aıtty».
Qaraǵandy oblysyn basqaryp turǵan jergilikti telearnanyń birine suhbat bergen Ábdishev bylaı degen: «Korrýpsıany búginge deıin eshkim jeńip kórgen emes».
Aıyby: Oǵan laýazymyn asyra paıdalandy (Qylmystyq Kodekstiń 307 baby) jáne memleket qyzmette júrgende kásipkerlik iske zańsyz aralasty (310 bab) degen aıyp taǵylyp otyr. Atyshýly Ahmetovtyń isine baılanysty 23 adam tergeýge alynǵan. Olardyń arasynda Baýyrjan Ábdishev te bar. Tergeý derekterine qaraǵanda osy 23 adam memleketke 3 mlrd. teńge zıan keltirgen.
Qazir: Qamaýda otyrǵanyna 10 aıǵa taqap qaldy. Jaqynda eks-ákimniń qamaý merzimi 23 shildege deıin uzartyldy. Sebebi, onyń «seriktesteri» qylmystyq istiń qujattarymen áli de tolyq tanysyp bolmaǵanǵa uqsaıdy.
Erlan ARYN: «Elbasydan keshirim suraımyn»
Týǵan jyly, aıy, kúni: 1961 jyl, 23 qyrkúıek, 53 jasta
Ony qazaqtildi orta jaqsy kóredi. Biraq, ol týraly Kerekýdiń óz ishindegi pikir árqıly. «Rektor Aryn (ol biraz jyl Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar mem. ýnıversıtetin basqardy) men ákim Aryn eki bólek adam» deıdi kerekýlikter. Iá, mundaı da pikir bar.
2012 jyldyń 20 qańtary men 2013 jyldyń 20 jeltoqsany aralyǵynda Pavlodar oblysyn basqardy. 2014 jyldyń 4 naýryzynda 23 mln. teńgeni qaltasyna basty degen aıyppen qamaýǵa alyndy. Bul qarjyny 2013 jyly «ENRC Kazakhstan» JSHS Kerekýdi kórkeıtý úshin demeýshilik maqsatta oblystyq búdjetke bólgen...
Aıyby: Arynǵa taǵylǵan aıyp ta ózgelerge uqsas. Qyzmetin asyra paıdalanǵan, ıaǵnı, jeke basy úshin. Oǵan taǵylǵan 10 aıyptyń 8-i dáleldengen joq. Ózge ekeýinde sot Aryndy alaıaqtyq jolmen 1,6 mln. teńgeni jymqyrdy, para aldy jáne qylmystyq jolmen alynǵan qarjyny zańdastyrdy dep aıyptady. Sottyń sheshimimen Aryn «Qurmet» jáne «Parasat» ordeninen aıyryldy.
Qazir: Ol 3 jylǵa shartty túrde sottaldy. Soǵan baılanysty Kerekýdegi kotejinen alysqa uzap shyǵýyna bolmaıdy. Aldaǵy 5 jyl boıyna memlekettik qyzmetke mańaılaı almaıdy.
REKETIR – RYSQALIEV.
«Onyń qandaı adam ekeni túrinde tur», – deıdi keıbireýler. «Túıeni túgimen, bıeni júgimen jutqan» bir adam bolsa, ol – Bergeı desedi. Bizdiń bilerimiz, onyń janynda basqalarynyń bylyǵy túk emes.
2006 jyldyń qazanynda ol Atyraý oblysynyń ákimi qyzmetine taǵaıyndaldy. Óńirdi 6 jyl basqardy. 2012 jyldyń 15 tamyzynda densaýlyǵyna baılanysty qyzmetinen ketti....
2013 jyldyń 31 qańtarynda ekonomıkalyq jáne korrýpsıalyq qylmysqa qarsy kúres Departamenti Bergeıge izdeý jarıalaıdy.
Aıyby: Rysqalıevke Qylmystyq kodekstiń 176 baby boıynsha «Ózgeniń múlkin tartyp aldy jáne talan-tarajǵa túsirdi» degen aıyp taǵyldy. Atyraý óńirindegi uıymdasqan qylmystyq qaýymdastyqty (!) qurǵan da osy – Bergeı. Qaýymdastyq quramyna kirgen 3 uıymdasqan qylmystyq top 2008 jáne 2011 jyldyń aralyǵynda dúnıeni búldirgen. Bergeı bastaǵan osy «OPG» eń kem degenniń ózinde 82 mlrd. teńge búdjet qarjysyn úptep ketken. Dollarǵa shaqqanda bul – 500 mln-ǵa jaqyndaıdy.
Qazir: Bergeı men onyń inisi, bir kezgi Májilis depýtaty Amanjannan habar-oshar joq. Aǵaly-inili ekeýin Londonnan kórgender bar-mys. Bireýler bular áldeqashan ólip qalǵan desedi. Olardyń ólgenine emes, shetel asyp ketkenine senetinder kóp...
Al Rysqalıev isine qatysy bar degen «jemqorlar brıgadasynyń» aldy «túrmedegi jaqsy tártibine baılanysty» bostandyq alyp jatyr. 2-3 jyl otyrdy ma, otyrmady ma? 82 mlrd teńgeniń óteýi osy olar úshin.
Talǵat ERMEGIAEV: «...munyń bári qaıtatyn aqsha»
Týǵan jyly, aıy, kúni: 1969 jyl, 7 mamyr, 46 jasta
Oǵan EKSPO-ǵa bólinetin 500 mlrd teńgeni baqylaýda ustaýdy Prezıdent talaı aıtqan.
– Aqshany baqylap otyrsyńdar ma?
– Iá, ıá. Baqylaý bar.
– Aqshanyń jumsalýyn qadaǵalaıtyn komısıa jaldańdar. Senderdi keıin jaýapqa tartpas úshin. Men dál solaı bolǵanyn qalamaımyn.
Ol ósý ústinde edi. 2011 jyldyń 11 sáýirinde Sport jáne týrızm mınıstri, 2012 jyldyń 24 qańtarynda Sport jáne deneshynyqtyrý agenttiginiń tóraǵasy boldy. 2013 jyldyń 13 qańtarynda «Astana EKSPO 2017» Ulttyq kompanıasynyń» basqarma tóraǵasy qyzmetine taǵaıyndaldy. 2015 jyldyń 11 maýsymynda ornyn bosatty.
Aıyby: Qylmystyq kodeksi 176-babynyń 4-b tarmaǵy boıynsha aıyp taǵylyp otyr.
Bylaısha aıtqanda, Talǵat ta memlekettiń múlkine qol salǵan, asa iri kólemde aqsha jymqyrǵan... Eger kinási dáleldener bolsa, Ermegıaev 7 jyldan 12 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylýy múmkin.
Qazir: Úıqamaqta otyr. Onyń áriptesi (álde, sybaılasy degenimiz durys pa?) «Astana EKSPO-2017» AQ Qurylys departamentiniń burynǵy dırektory Qajymurat Úsenov te úıqamaqta. Úsenov kórmege bólingen 214 mln. teńgeni jymqyrdy dep aıyptalýda.
Talǵat aıtyp edi...
Aqshanyń bári EKSPO-ǵa ketip jatyr degen durys emes. Munyń barlyǵy qaıtatyn aqsha...
Elbasy ne dedi?
Sońǵy jyldary sottalǵan ákimder (Erlan Aryn – Pavlodar, Bergeı Rysqalıev – Atyraý, Serik Ahmetov – Qaraǵandy) bári de meniń tanystarym edi. Qaraǵandy oblysynyń ákimi men eńbek etken kombınattan shyqqan, Úkimetbasy qyzmetine deıin ósti. Qazir ol tergeýde. Sebebi, dálel bar...
Óziń ósirgen, ósýge múmkindik bergen jastar óz ómirin ózderi búldirgenin kórip ókinesiń.
Korrýpsıaǵa qarsy kúres júrýde. Týǵan-týysqan, dos-jaran, balalaryma eskertemin – zańnyń aldynda barlyq adam birdeı. Mınıstr de, ákim de qutylǵan joq. Ózgesin aıtpaǵannyń ózinde...
Dýman BYQAI
