Atalǵan maqalamyzǵa arqaý bolyp otyrǵan bıologıany zaman talabyna saı oqytý – búgingi kúni de asa ózekti máseleniń biri. Jańartylǵan bilim berý baǵdarlamasynyń eń negizgi maqsaty - bilim alýshylardyń oqý nátıjelerin jetildirý bolyp tabylsa, bizdiń pánimizdegi maqsatymyz da bilimdi shyǵarmashylyq turǵydan berý arqyly reprodýktıvt, problemalyq -izdenýshilik ádisterdi paıdalana otyryp, bilim alýshyny yntalandyrý.
Orta mektepte nemese kolejderde bolsyn bıologıa pánin oqytý barysynda eskeretin jaıt, sabaqta teorıalyq málimetti berip qana qoımaı, oqýshynyń óz betinshe jumys jasaýyna kóńil bólý kerek. Osy turǵyda óz tájirıbemde qoldanyp júrgen iskerlik, tanymdyq oıyndar men konferensıa sabaq, pres- konferensıa, saıahat sabaq, ıntegrasıalyq sabaq ertegi, aýksıon, jarys sabaqtary, vıktorına, jáne breınstormıng sabaqtary tıimdi dep aıtar edim. Mundaı sabaqta bilim alýshy óz áreketin ózi tolyǵynan basqaryp, uıymdastyrý, izdený turǵysynda ótedi.
Sabaqtyń tıimdiligin arttyrýdyń mańyzdy bir joly – sabaqtaǵy atqarylatyn jumys túrleriniń san alýandyǵy.Bıologıany meńgertýde burynnan kele jatqan mynadaı utymdy ádister bar. Olar:
1) praktıka, ıaǵnı tájirıbelik;
2) kórnekilik;
3) áńgimelesý:
4) kórnekilik: oqýlyq, tehnıkalyq quraldar, t.b.
Árıne, sabaqtyń maqsaty men mazmunyna qaraı bulardyń yńǵaılysyn ustaz ózi tańdap alady. Durys tańdalǵan ádis joǵary sapaly bilim negizin salady.
Kórnekilik ádis bıologıanyń barlyq taqyryptarynda qoldanylady. Sebebi, bıologıa páninde oqýtyshy ózi aıtyp turǵan máseleni tek baıandap qana qoımaı, ony kórsetkende ǵana bilim alýshynyń esinde saqtalýy joǵary bolady. Sonymen qatar, kórnekilikke jatatyn tiri obekt, kıno, kestelerge qarap bilim alýshy qorytyndy jasap, qaıtalaıdy. Kórnekilik ádisti qoldaný oýshynyń belsendiligin, oılaýyn arttyrady.
Bıologıa pánindegi kórnekilikter tabıǵı jáne sýretteme bolyp ekige bólinedi. Tabıǵı obektilerdi demonstrasıalaý bıologıany oqytýda óte mańyzdy. Munda ósimdikter men janýarlardy tiri kúıinde kórsetedi, ósimdiktaný, tirshiliktaný sabaqtarynda demonstrasıalaıdy. Tabıǵı kórnekilikterge kishkene qustar men tordaǵy kishkene sútqorektiler, bankada aýzy jabylǵan usaq janýarlardy ákelip kórsetýge bolady.
Sonymen qatar, tómendegideı jumys túrlerin qoldaný qajet: eksperımenttik jumys, oıyn, derekkózderden qajetti aqparatty tańdaý (mysaly, genetıkalyq túrlendirilgen ónimderdiń áseri, adamdy klondaý, organdardy transplantasıalaý), taldaý júrgizý, alynǵan aqparatty salystyrý jáne shynaıy baǵasyn usyný;bıologıa salasyndaǵy túrli máselelerdi zertteýge baǵdarlanǵan eksperıment qurastyrý jáne ótkizý (mysaly, Qazaqstannyń ekologıalyq máseleleri);bıologıalyq úderister men tabıǵı qubylystardy uǵyný, túsindirý jáne boljaý úshin modeldeýdiń túrli tásilderin qoldaný. t.b.
Jańartylǵan bilim baǵdarlamasyna qoıylatyn basty talaptardyń biri - oqýshylardyń, bilim alýshylardyń búkiladamzattyq, ulttyq, patrıottyq sezimderin arttyrý, týǵan jerge degen qurmetin, ekologıalyq saýattylyǵyn qalyptastyrý. Osy maqsatta biz bilim ǵana berip qoımaı, tárbıe isin de nazardan tys qaldyrmaımyz. Bıologıa páni aıasynda mynadaı mindetter qoıylady:
- týǵan ólkeniń tabıǵatyn, ıaǵnı , sırek ańdar men ósimdikter, balyqtar, tabıǵı eskertkishterdi qorǵaý;
- týǵan ólkeni kógaldandyrý;
- týǵan ólkeniń tabıǵatyn baıytý: ańdardy jersindirý, ósimdikterdi kóbeıtý;
- týǵan ólkeniń tabıǵatyn zertteý: ekskýrsıa (jyldyń ár mezgilinde), tyń maǵlumattar jınaý (týǵan ólke boıynsha), ólketaný, mýzeı saıabaǵyn qurý, t.b.
Bıologıa pánin meńgerte otyryp, ekologıalyq bilim berýdiń mańyzy zor. Bilimgerler sabaq barysynda óndiris oryndaryna baryp, olarmen tanysyp, teorıalyq bilimin praktıkamen ushtastyrýy kerek. Ol úshin bala jastaıynan qorshaǵan orta, jer, sýdyń tazalyǵy, faýna men florany qorǵaý qajettigin túsiný tıis.
Qoryta aıtqanda, bıologıany oqytý úderisinde ustaz oqý materıalynyń mazmunyn, bıologıa kabınetiniń oqý jabdyǵymen jabdyqtalýyn, úlestirmeli materıaldyń bolýyn, oqýshylardyń jas erekshelikterin, olardyń daıyndyq deńgeıin eskerý qajet.
Galına Ábdıeva Almaty memlekettik energetıka jáne elektrondy tehnologıalar kolejiniń bıologıa pániniń oqytýshysy,
Gúlnara Muratbaıqyzy, Abaı atyndaǵy QazUPÝ mamany.
