Aqordadaǵy otyrysqa Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev, Armenıa Prezıdenti Serj Sargsán, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Qyrǵyzstan Prezıdenti Almazbek Atambaev jáne Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın qatysty.
Basqosýdy ashqan Qazaqstan Kóshbasshysy Nursultan Nazarbaev barlyq áriptesterin «mańyzdy datamen» – Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq týraly kelisimge qol qoıylýyna týra eki jyl tolýymen quttyqtady: bul tarıhı shartty Qazaqstan, Belorýssıa jáne Reseı 2014 jylǵy 29 mamyrda Astanada bekitken. Keıin Armenıa men Qyrǵyzstan qatarǵa qosyldy.
– Qurylǵanyna az ǵana ýaqyt ótkenine jáne jolymyzdyń bastaýynda biz bastan ótkerip otyrǵan ekonomıkalyq qıyndyqtarǵa qaramastan, búgin-aq EAEO-nyń tolyqqandy ıntegrasıalyq birlestik retinde qalyptasqanyn senimmen málimdeı alamyz! Endi bizdiń ekonomıkalardyń jaqyndasýy EAEO týraly Kelisimde ózimiz belgilegen josparlarǵa jáne merzimderge sáıkes júrýde. Úkimetterimiz ben bıznes bir-birimen yntymaqtasýdyń qajetti tájirıbesine ıe bolýda. Ózara is-qımyldyń ishki máseleleri negizinen, endigi retteldi. Odaq qyzmetiniń qaǵıdattary men qoıylǵan mindetterdi iske asyrý memleketterimizdiń ekonomıkalaryna qýatty serpin beredi degen senimdemin! – dedi Nursultan Nazarbaev.
Elbasy ekonomıkalyq birlestikke qyzyǵýshylyq búkil álemde artyp kele jatqanyn aıtty.
– Osyǵan oraı uıymnyń tóraǵasy retindegi meniń usynysymmen, 2016 jyl «EAEO-nyń úshinshi eldermen jáne basty ıntegrasıalyq birlestiktermen ekonomıkalyq qatynastaryn tereńdetý jyly» retinde jarıalandy. Óz úndeýimde EAEO-ny álemdik ekonomıkalyq júıege úılesimdi kirikken, Eýropa jáne Azıa arasyndaǵy senimdi kópir qyzmetin atqaratyn ashyq qoǵamdastyq retinde kóretinimizdi eske salǵanmyn. Byltyr EAEO-nyń Vetnammen erkin saýda aımaǵyn qurý týraly İ kelisimine qol qoıyldy. Búginde QHR-men, Úndistanmen, Izraılmen, Egıpetpen, Iranmen, Kambodjamen jáne basqa da kóptegen eldermen yntymaqtastyq máseleleri pysyqtalýda, – dedi Elbasy.
Eýroodaq, SHYU, ASEAN sekildi ıntegrasıalyq birlestiktermen saýda-ekonomıkalyq baılanystardy jolǵa qoıý múmkindikteri jeke qaralýda eken. EAEO-nyń birikken naryǵy «Batys pen Shyǵys, Soltústik pen Ońtústik arasyn baılanystyrýshy býynǵa aınalýǵa mindetti ekeni» nyqtaldy.
– Odaq aıasyndaǵy taýarlar men qyzmetterdiń erkin oryn aýystyrýy Qytaı basshylyǵy ilgeriletýshi «Jibek joly ekonomıkalyq beldeýi» bastamasyna sáıkes keledi. Bul joba elderimiz úshin ekonomıkalyq paıda men ózara qyzyǵýshylyq týdyratyn yntymaqtastyq salalaryn qamtıdy dep josparlanýda, – dedi N.Nazarbaev.
Aıtqandaı, Aqordadaǵy kelissózder barysynda prezıdentter Eýropalyq odaqpen jáne Qytaımen yntymaqtastyq máselelerin de arnaıy talqylady.
Keıin kelissózderdiń qorytyndylary týraly aqparat quraldary ókilderine málimdeme jasaǵan Eýrazıalyq ekonomıkalyq komısıa alqasynyń tóraǵasy T.Sarkısán Qytaımen yntymaqtastyq EAEO elderiniń múddelerin esepke ala otyryp, iske asyrylatynyn jetkizdi. «Bul áriptestik bárimiz úshin prınsıpti mánge ıe. Eýrazıalyq ekonomıkalyq komısıa ózine berilgen mandat aıasynda bul elmen endi kelissóz prosesin bastaıdy. Biz birinshi kezekte, óz elderimizdiń sharýashylyq sýbektileriniń múddelerin eskere otyryp, osy qarym-qatynastardy túzetin bolamyz. Mezgil-mezgil óz aramyzda keńes-konsýltasıalar júrgizip otyramyz. Bizdiń kásiporyndar aldynan Qytaı naryǵy ashylýy úshin qajetti qadamdardy jasaımyz».
Eýrazıalyq odaq Serbıanyń da ózimen yntymaqtastyq qurǵanyn qolaı kórýde: prezıdentter EAEO-men arada saýda rejımin biryńǵaılandyrý týraly Serbıamen kelissózderdi bastaýǵa qatysty sheshim qabyldady.
Óz sózinde Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko EAEO-ny damytý úshin belgilengen mindetterdi júzege asyrýdaǵy qıyndyqtarǵa toqtaldy. Máselen, onyń aıtýynsha, kórshi ózara saýdada, eksport jáne ımport kezinde qoıatyn shekteýlerin joıýy qajet. Ol dári-dármek jáne medısınalyq buıymdardyń ortaq naryǵyn qurýdyń mańyzdylyǵyn da atap ótti.
Qyrǵyzstan Prezıdenti Almazbek Atambaev ta odaqtas memleketter basshylaryn kúsh-jigerdi ıntegrasıalyq úderisterdiń údeýine tospa bolǵan kedergilerdi joıýǵa baǵyttaýǵa shaqyrdy.
Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın Qazaqstannyń kúsh-jigerdi basqa eldermen jáne birlestiktermen ekonomıkalyq baılanystardy ary qaraı tereńdetýge shoǵyrlandyrý týraly usynysyn qoldaıtynyn jetkizdi.
– Biz sondaı-aq qazaqstandyq áriptesterimizdiń Eýrazıalyq odaq pen Eýropalyq odaq arasynda ózara is-qımyldy jolǵa qoıý boıynsha halyqaralyq konferensıa ótkizý bastamasyn da qoshtaımyz! – dedi V.Pýtın.
Aqordadaǵy joǵary deńgeıdegi jeke jáne keń quramdaǵy kelissózder tolyq aıaqtalǵan soń, bes eldiń jýrnalıseriniń aldyna EAEO basshylyq organy – Eýrazıalyq ekonomıkalyq komısıa alqasynyń tóraǵasy Tıgran Sarkısán shyqty. Ol shaǵyn málimdeme jasap, qabyldanǵan sheshimderge toqtaldy.
Atap aıtqanda, Joǵarǵy Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńes munaı jáne munaı ónimderiniń ortaq naryǵyn qalyptastyrý tujyrymdamasyn bekitti. Bul qujat ásirese, Qazaqstanǵa ıgilikter ákelýge tıis. Óıtkeni otandyq qara altyn óndirýshiler Reseıdiń memlekettik munaı kásiporyndarynyń qubyrlary keshenine óz ónimimen kirýde qıyndyq kórýde. Endi osy olqylyqty joıýǵa úlken qadam jasaldy. Budan Belarýs ta utady: olar Reseı men Qazaqstan munaıyn alyp, óńdep, sanalýan munaı ónimderi túrinde eksportqa shyǵarady.
– Bul tujyrymdamaǵa sáıkes, odaqtas elderdiń energetıkalyq kompanıalary áriptesteriniń munaı ınfraqurylymyna kemsitpeýshilik negizde qoljetimdilikke ıe bolady, munaı jáne munaı ónimderin naryqtyq baǵaǵa, biraq eksporttyq baj salyǵynsyz, esh shekteýsiz kólemde satyp ala alady. Munaı sondaı-aq bırjalyq saýdada da satylatyn bolady, – dep habarlady Sarkısán myrza baspasóz máslıhatynda.
Onyń málimetinshe, bul tujyrymdamany úsh kezeńmen júzege asyrý kózdelýde: «Biz osy konsepsıany iske asyratyn baǵdarlamany ázirlep, kelesi jyly prezıdentterdiń bekitýine engizýge tıispiz. Al ary qaraı tıisti Kelisim jobasy daıyndalady, ol ratıfıkasıalanǵannan keıin 2025 jyly bizde biryńǵaı energetıkalyq naryq qurylady. EAEO-nyń ortaq gaz naryǵyn qalyptastyrý tujyrymdamasy da dál osy qısyn-logıkaǵa saı túzilgen. Ortaq gaz naryǵy da bizde 2025 jyly paıda bolady» dedi ol.
Astanadaǵy jıynnyń taǵy bir nátıjesi – bes prezıdent 2016-2017 jyldarǵa arnalǵan Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe- memleketterdiń makroekonomıkalyq saıasatynyń negizgi baǵdarlaryn bekitti. Óıtkeni áý basta odaq elderi osy baǵytta kelisimdi saıasat júrgizýge sóz baılasqan bolatyn. Tıgran Sarkısánnyń túsindirýinshe, «bul daǵdarysqa qarsy qujat bolyp tabylady jáne ol bes eldiń ekonomıkalary aldynda turǵan eń mańyzdy qysqa jáne uzaqmerzimdi mindetterdi aıqyndaıdy».
– Búgin qol jetkizilgen ýaǵdalastyqtarǵa sáıkes, múshe-memleketter júzege asyratyn sharalardy baqylap, monıtorıń júrgizý – baǵdar retinde qabyldandy jáne bul monıtorıń júıeli túrde júrgiziletin bolady. Bul bizge odaǵymyzdyń ustyny bolyp tabylatyn negizgi qaǵıdattar oryndalýy úshin jasalýy kerek birlesken is-sharalardy anyqtaýǵa múmkindik beredi – dedi T.Sarkısán.
Onyń aıtýynsha, makroekonomıkalyq saıasat aıasyndaǵy jumystardy úılestirý úsh negizgi aspektini qamtıdy, bular – ınflásıa deńgeıi, búdjet tapshylyǵy, sondaı-aq memlekettik syrtqy qaryz. Osy salalary keri ketken el ózgelerdi tómenge tartýy múmkin, demek, bul turǵyda meılinshe birkelki damý mańyzdy.
Aqordadaǵy otyrys qorytyndysynda taǵy bir sheshim qabyldandy: EAEO men Vetnam arasynda Erkin saýda týraly kelisim kúshine endi.
Memleketter basshylary Joǵarǵy Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńestiń kelesi otyrysyn Máskeýde ótkizý týraly sheshim qabyldady. RF basshysy V.Pýtın osyndaı usynys engizgen bolatyn. Reseı astanasyna EAEO-ǵa qatysýshy elder basshylary bıylǵy jeltoqsanda jıylady.
Aıhan SHÁRİP
Derekkózi: "Aıqyn" gazeti
