Bul aıdyń «rajab» dep atalýy da beker emes. Óıtkeni, «rajab» sóziniń bir maǵynasy «ulyqtalǵan» degendi bildiredi.
Endi, onyń qasıettiligine keler bolsaq, Quran Kárimniń «Táýbe» súresinde bylaı delinedi:
«Shyn mánisinde, Allanyń quzyrynda aılardyń sany – on eki. Jer men kók jaratylǵan kúnnen bastap, Alla solaı belgilep qoıdy. Onyń tórteýi – soǵysýǵa tyıym salynǵan aılar. Osy aılar ishinde ózderińe zulymdyq etpeńder»[1].
(Aıattaǵy tórt aıdyń biri osy erejep aıy ekendigi sahıh hadıste aıtylǵan: zúlqaǵda, zúlhıdjá, muharram, erejep)[1].
Endigi jerde, atalmysh aıattaǵy «Osy aılar ishinde ózderińe zulymdyq etpeńder» degen jerine sahaba Abdýlla ıbn Abbas (r.a.) bylaı dep túsinikteme beredi:
«Aılardyń bárinde zulymdyq etýge bolmaıdy. Sonyń arasynda tórt aıdy erekshe atap ótip otyr. Jáne olardy «haram» aılary, ıaǵnı, «tyıym salynǵan» aılar etti. Osy aılardaǵy jasalǵan kúnálar (basqa aılarǵa qaraǵanda) úlkenirek. Al, jasalǵan ıgi ister men saýaptardyń dárejesi (ózge aılardan qaraǵanda) ulyǵyraq».
(Tabarı tápsiri).
Endeshe, aıattaǵy qasıetti tórt aıdyń biri osy erejep aıy bolsa, ondaǵy jasalǵan ıgi isterdiń saýaby ózge aılardaǵydan kóbirek eken. Osyǵan oraı, bul aıda barynsha ǵaıbat, ósek-aıan, namazdy qaza etý t.b. úlkendi-kishili kúnálardan boıdy aýlaq ustap, oraza ustaý, sadaqa berý, Quran oqý sıaqty saýapty isterge kóbirek zeıin qoıǵan durys.
Oraza ustaý
Rajab aıynda oryndalatyn qulshylyq túri retinde orazany erekshe atap ótýge bolady. Osy aıda ustalǵan orazanyń saýaby jaıynda aıtylǵan kóptegen rıýaıattar kitaptarda keltirilgen. Biraq, olardyń birazy jalǵan hadıster kategorıasyna jatsa, birazy «álsiz hadıster» qatarynan oryn alady. Degenmen de, álsiz hadısterdi saýapty, mustahab amaldarda paıdaǵa asyrýǵa bolatyndyǵyn tilge tıek etken bedeldi hadısshiler bar.
Rajab aıynda oraza ustaý máselesine keler bolsaq, Ábý Dáýidtiń Hadıster jınaǵynda keltirilgen bir rıýaıatta, jyl boıy oraza ustaǵan adam jaıynda aıtylady. Bir kúni ol Paıǵamabarymyzǵa kelgende, Alla elshisi oǵan: «Ózińdi nege qınaısyń?! Sabyr aıyn usta (Ramazan aıyn). Sosyn ár aıda bir kún usta» dedi. Biraq álgi kisi buny qanaǵat tutpaǵannan soń Paıǵambarymyz: «Aı saıyn eki kún usta» deıdi. Taǵy arttyrýyn suraıdy álgi adam. «Úsh kún usta» deıdi Paımabarymyz. Jańaǵy adam taǵy da kúnderdi qosyp berýin suraıdy. Sonda Alla elshisi úsh saýsaǵyn jumyp: «Haram aılarynyń keı kúnderinde aýyz bekit, keı kúnderinde ash. Haram aılarynan keı kúnderin ustap, keı kúnderin ash»[2] - deı kele, osy haram aılarynda arasynda úzilis bere otyryp úsh kún qatarynan birneshe ret ustaýyn keńes etken.
Osyǵan oraı, rajab aıynyń basynda úsh kún, ortasynda úsh kún jáne sońynda úsh kún oraza ustasa bolady desek qatelespespiz. Dálirek aıtsaq, ár aptanyń beısenbi, juma jáne senbi kúnderi. Bulaı deýimniń sebebi, sahaba Ánás ıbn Málıkten (r.a.) rıýaıat etilgen bir «álsiz hadıste» bylaı delingen:
«Kimde-kim haram aılaryndaǵy beısenbi, juma jáne senbi kúnderi oraza ustaıtyn bolsa, oǵan jeti júz jyldyq ǵıbadattyń saýaby jazylady»[3]. (álsiz hadıs).
Osyǵan oraı, rajab aıynyń basynda úsh kún, ortasynda úsh kún jáne sońynda úsh kún oraza ustasa bolady desek qatelespespiz. Dálirek aıtsaq, ár aptanyń beısenbi, juma jáne senbi kúnderi. Bulaı deýimniń sebebi, sahaba Ánás ıbn Málıkten (r.a.) rıýaıat etilgen bir «álsiz hadıste» bylaı delingen:
«Kimde-kim haram aılaryndaǵy beısenbi, juma jáne senbi kúnderi oraza ustaıtyn bolsa, oǵan jeti júz jyldyq ǵıbadattyń saýaby jazylady»[3]. (álsiz hadıs).
Ózge de qulshylyqtar
Kúndiz oraza ustaýmen qatar, túninde kóbirek tahajjúd namazyna turǵan jaqsy. Jáne Quran oqyp, qaza namazdardy ótep, taspıhat, zikirlerdi aıtyp, kóptep jarylqaý tilegen durys. Óıtkeni, haram aılarynda, sonyń ishinde rajab aıynda oryndalǵan ıigilikterge, ózge aıdaǵydan góri kóbirek saýap jazylatyndyǵy joǵarydaǵy ardaqty sahaba Abdýlla ıbn Abbastyń (r.a.) sózinen uǵyný qıyn emes.
Alla taǵala osy aıda jasaǵan qulshylyqtarymyzdy qabyl etip, o dúnıe, bu dúnıede júzimizdi jaryq etkeı!
Ýá ahırý daýáná ánıl hamdý lıllahı rabbıl alámın.
Eskertý: Rajab aıynda oraza ustaıtyn kisi kúndelikti namaz kestesin negizge alady. Dálirek aıtqanda: tań namazy kirgen ýaqyt - aýyz bekitý ýaqyty bolmaq. Sol ýaqytqa deıin sáresi ishilip bolýy kerek. Al, aqsham namazynyń kirgen ýaqyty - aýyz ashar ýaqytynyń kirgenin bildiredi. Aýyz bekiterde oqylatyn arnaıy duǵasy joq. Mańyzdysy - nıet. Kúni boıy esh nár tatpastan Alla rızalyǵy úshin oraza ustaýǵa ishteı dittep, nıet bildirseńiz bolǵany. Aýyz asharda qazaqshalap tilek tilep, qalaǵan nárseńizdi Jaratýshydan surasańyz bolady.
