Eldiń tilin, minezin bilmegen kisi kóshbasyn da alyp júre almaıdy

Dalanews 19 maý. 2019 13:26 2397

Alash kósemi Álıhan Bókeıhannyń ustyny men ulaǵatyn, ózektiligi men ómirsheńdiligin joǵaltpaǵan bir shoǵyr oıyn nazarlaryńyzǵa usynamyz.

Biz shyǵystyń sáldesimen, sarttyń ala shapanymen, moldanyń másisimen órkenıettiń tabaldyryǵyn attaı almaımyz. Din isi memleketten bólingen, ulttyq-demokratıalyq qoǵamdy qurýǵa umtylýymyz kerek.
....
Baılyq túbi - aqyl hám qol ustalyǵy. Osy ekeýi qosylmaı, adam balasy qazynaǵa jarymaıdy.
.....
Bizdi ultshyl qylǵan nárse - bizdiń kemdikte, qorlyqta júrgendigimiz, kóringennen soqqy jegendigimiz.
...
Ózinen basqanyń tilegin tileı almaǵan, aryn, ımanyn qara basynyń paıdasy úshin qysqa kúnde qyryq satatyn soǵylǵandardan qany tamyp turǵan ultshyl artyq.
...
Qazaq balasy birigip, tize qosyp is qylsa - halyqtyq maqsat sonda ǵana oryndalady.
...
Ejelgi túrik - búgingi qazaqtyń Táńirisi - Kók!
....
Ulttyq áskeri, ulttyq mılısıasy joq halyq - qorǵansyz el.
...
Tiri bolsam, han balasynda qazaqtyń haqysy bar edi, qazaqqa qyzmet qylmaı qoımaımyn!
...
Qazaqtar ózgelerdiń ústemdigin eshqashan moıyndap kórgen emes.
...
Ár urpaq ózine artylǵan júkti jeter jerine aparyp tastaǵany durys, áıtpegende bolashaq urpaǵymyzǵa asa kóp júk qaldyryp ketemiz. Keıingi urpaqqa ne alǵys, ne qarǵys beretin aldymyzda zor sharttar bar.
...

Biz shalma men shapan kıip Alash avtonomıasyn qura almaımyz.
...

Bizdiń zamandaǵy salt: árkim quqyna talasý, quqyna tartysý; jylaý salty artta qaldy. Endigi rásim: quqy úshin jylaý emes, quqyn talas-tartyspen qorǵaý.


...
Qazaq balasy bas qosqan jıylysqa ákelip ortaǵa salatyn, jıylysta synǵa túsetin sóz el arasynda sóılenip, jazylyp, synǵa salynyp, ıi bolyp pisýi kerek.

...
Ultyna, jurtyna qyzmet qylý bilimnen emes, minezden.
...
Adam balasy qylyp júrgen is, oı-aqyl bolyp bastalady, adamdy bala tapqan qatyndaı qınap sóz bolyp sóılenedi, ıá jazylady, aqyl-sóz sonan soń baryp iske aınalady. Ne jumys qylsaq osy úsh: aqyl, sóz, is sana talqysynan ótpeı, jumysqa aınalmaıdy.
...
Bostandyqqa aparatyn jalǵyz jol - yntymaq qana. Qazaq jeriniń árbir túıir tasy ár qazaqtyń óńirine túıme bolyp qadalýy kerek.

...

Memlekettiligi joq halyq - jetim ári jetekshil halyq. Memlekettigi joq halyq - eliktegish halyq.
...
Men Keńes ókimetin súımeımin, biraq moıyndaýǵa májbúrmin.
...
Qazaq-aý! Túzýiń birigip jurt úshin qam oılaıtyn kez kelgen joq pa?!
...
Kisi óz basyna tilenip, kishireıse, kemise, óz oljasy bes mıllıon qazaq tilegi kemshilik jolyna syımaıdy. Jurt isin tús kórmeı, oıaý júrip izdený maqsat.
...
Neshe túrli zalaldy qazaq minezi buzyq oryssha, musylmansha hat bilgenderinen kórinip júr. Bular ózge qazaqtan bilimdi, biliminen jaqsy minez shyqsa, bul qalaı. Bul bilim-minez joly taýsylmaıtyn statá joly...
...
Eýropa jurtynyń saılaýy halyqqa tegis bir úlken toı. Eýropada halyq partıa bolǵanda adaspas aq jol, adam aspas asqar bel, jurt ilgeri basatyn is qylamyz dep talasady.

Saılaǵan adamy halyq qyzmetshisi, hám orynǵa saılanǵanda mynaý bilgish, mynaý sheshen, mynaý kósem, mynaý ádil dep árqaısysyn óz ornyna saılaıdy.


Biz qaıtemiz? Tórdegi basyn esikke súırep, arqasyn jaýyr, quıryǵyn sholaq qylyp, atynyń maıyn paraǵa berip, bizdiń sorly qazaq mine bolys, mine bı, mine starshyn, mine elý basy deıdi.

Qazaqtyń bul isi, júrmeıtin saǵat salǵan, atylmaıtyn alty-atar myltyq asynǵan, kúshtiniń kóleńkesinde namaz oqyǵan sekildi, Qudaı qarǵaǵandyq. Munda da ne kiná bar; úlgisiz, órneksiz ósken, aqshaǵa satylǵan elý basylar tas salǵan soń, qaraqshyǵa da túspekshi emes pe?
...
Eýropa jurty tastan qalsa, endigi jarysta taǵy jarysam dep azaptanbaı, tas ótken soń, saılaýdy, talasty qoıyp, sharýaǵa aınalady. Olarǵa saılaý rásimi osyndaı aqylǵa unamdy jolda bolady. Biz sıaqty úlgisiz, rásimsiz jurt tastan qalsa ne qylady.
...
Zakon saılaýdy halyqtyń kóbine beredi. Qazaq jurty adam bolatyn bolsa, osy zakon arqyly óz tizginin ózi alyp júretin júzi bar.
...
Bizde bolys kóp saılaǵan bolmaı, bóten elden orys jetelep ákelgen buralqy boldy.
...
Bolys bolýǵa laıyqty kisi - halyq paıdasyn biletin, jón men jol kórgen, jurt sózin tyńdaı da, qurmetteı de alatyn kisi.
...
Qazaq bolysy oryssha hat bilsin, oryssha hat bilmese tasqa túsýge jaramaıdy degen zakon bu kúnge deıin joq. Sózin adam tyńdamaıtyn halyqqa qadirsiz sorly jastar "Men oryssha bilemin"- dep bolys bola qalady...

Oryssha hat bilý tilmashtarǵa qul bolý úshin ǵana kerek ǵoı.

...
Bóten kisi qazaqqa eshqaıdan jaqsylyq ákelip bermeıdi. Óz kúshine, óz qýatyna senbegen adam da, halyq ta ǵumyr júzinde báıge almaıdy. Bireýge telmirgen adamnan, halyqtan qosaq túrtken jetim laq baqytty.
...
Túzý qalam-qısaıǵan, ótkir qalam-mújilgen zaman.
...
Memleket bolyp is atqarý ońaı emes. Bizdiń qazaq is atqaratyn azamatqa jutap otyrǵan bolsa, bizdiń jalpy qazaq qarańǵy, soqyr bolsa, Túrkistan halqynyń qarańǵylyq hám sheber adamy joqtyǵy bizden on ese artyq.

Qazaq Túrkistanmen bir avtonomıa bolsa, avtonomıa arbasyna túıe men esekti par jekken bolady. Bul arbaǵa minip, biz qaıda baramyz.
...
Bostandyq, teńdik, týysqandyq bolǵany ras bolsa, biz; qazaq,  býrát endi bul zorlyqqa kónbeımiz. Bizdiń jerge endi mujyq ýaqytsha, ózimiz jer enshimizdi alyp ornyqqansha kelmesin.


...
Biz baı, bilimdi, ári kúshti bolýymyz kerek. Baı bolý úshin - kásip, bilimdi bolý úshin - birlik kerek.
...
Qazaqtyń qoıynyń júni toqylyp, ústine kıim bolyp, árbir temiri ózine túıme bolýy tıis.
...

Alashtyń balasy da aman qalar ma, joq pa. Boljap bolmaıdy. Qorqamyn, jalpy jurttyń qarańǵylyǵynan, basshy bolamyn dep, tonyn aınaldyryp kıip, jurt tilegin óziniń soqyr tıynyna aıyrbastaǵannan.
...
Aǵa-ini, Alashtyń azamaty, birik, búgingi úı ara ýaq isti tasta, myna qarańǵy qara bult Rossıa ylańynan Alash basyn qorǵaıtyn jolǵa shyq.
...
Zań adam paıdasyna jazylady, adam - zań úshin týmaıdy ǵoı.
....
Bı túzý, bılik - ádil bolsyn!
...
Jurt paıdasyn taza jolmen týra bastaıtyn er tabylsa - qazaq halqy sońynan erer edi.
...
Eýropada halyq partıa bolǵanda adaspas aq jol tabamyz dep, adam aspas asqar belden asamyz dep, jurt ilgeri basatyn is qylamyz dep talasady.
...
Fransýz, orys hám ózge jurttyń tarıhynan kórinedi: molda úkimetten aqsha alsa, satylyp ketedi. Rýhanı is aıaq asty bolady.

Jalaqy alǵan moldalar úkimetke jetekshil bolyp, erip ketedi. Bizdiń qazaq-qyrǵyz din isin kórkeıtetin bolsa - úkimet isin bólip qoıǵan oń bolady.
....
Eldiń turmysyn, tilin, minezin bilmegen kisi kóshbasyn da alyp júre almaıdy.
...
Ádildik joq jurtta bereke-birlik bolmaıdy.
...
Az adam atqa mindim dep qasqyr bolyp jurtqa shapsa-mundaı jurtta bereke qaıdan bolsyn?!
...
Bóten kisi qazaqqa eshqaıdan eshtene jaqsylyq ákep bermeıdi.
...
Óz kúshine senbegen adam da, halyq ta eshqashan ómir báıgesin ala almaıdy.
...
Bireýge telmirgen adamnan ıakı halyqtan-qosaq túrtken jetim laq baqytty.
...
Anyq túrik zatty halyq tili - bizdiń qazaq tili.
...
Bizdiń jurt bostandyq, teńdik, qurdastyq, saıasat isin uǵynbasa - tarıh jolynda tezek terip qalady. Baqyt pen mahabattan tysqary bolady: bul ekeýi joq jurtqa tirshilik nege kerek?!

...
Bul bolyp turǵan zaman - Alashtyń azamatyna zor júk. Bizde birlik bolyp, is qyla biletin sheber tabylsa, Alashtyń balasy baqyt - mahabbat jolyna tústi! Keıingi úrim-butaq ne alǵys, ne qarǵys bere júrer aldymyzda zor sharttar bar! Osyny ańǵar, jurtym qazaq!
...
Qazaqtyń baıyrǵy jerin qashan ǵylym men tehnıkaǵa súıenip tolyq ıgermeıinshe, jer jekemenshikke de, qonystanýshylarǵa da berilmeýi tıis.
...
Kadet partıasynyń maqsaty-ulttyq avtonomıa jarıalaýǵa qarsy bolǵandyqtan da, Alash ıdeıasyna sáıkes kelmegendikten de, onyń quramynan shyǵamyn.

 

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar
UQK-da aýys-túıis boldy
16 qyr. 2024 09:34