Dosym SÁTPAEV, saıasattanýshy:
– Mynany túsiný kerek, bizdegi kórme negizgi emes, aralyq kórme boldy. Bizdiń el bul jobany basty EKSPO sıaqty ótkizdi, biraq. Kórme ótkizemiz dep basqa sharalardy qalys qaldyrǵan joqpyz.
Osy úsh aıdyń ishinde Astanada EKSPO-dan tys birneshe samıt, konferensıalar ótip úlgerdi.
Bularǵa kelgen qonaqtar kórmege kirmeı ketpesi taǵy belgili. Bul qonaqtar jáı qonaqtar emes. Shendiler, bıznesmender, iri kompanıalardyń ókilderi... Bılik osy arqyly Qazaqstan ekonomıkasy men onyń áleýetin kórsete aldy.
Ekinshi jaǵynan, kórmeni ótkizý arqyly ishki týrızmge jan bitirdik. Moıyndaý kerek, kórmege kelgenderdiń kópshiligi óz azamattarymyz ǵoı.
Úshinshi jaǵynan EKSPO kórmesin tamashalaýǵa kelip, tehnologıalyq jańalyqtardy tamashalaǵan myńdaǵan balalardyń ishinen biraz ýaqyttan keıin bolashaq Stıv Djobs, Ilon Masktar shyǵýy ábden múmkin.
Al bizdiń balalarymyzdyń kópshiligi, shyny kerek, Qazaqstannan tys esh jerge shyqpaǵan. Olardyń kóbi sheteldik pavılondardy baryp, sheteldikterdi kórip, olardyń mádenıetimen tanysý múmkindigine ıe boldy. Meniń estýimshe EKSPO-ny tamashalaýǵa oblystardan 75 myńnan astam oqýshy kelgen!
Asqar JUMADİLDAEV, matematık:
– Birtúrli suraq eken. Jaqsy jaqtary deısiz be? Kim úshin qazaq úshin be? Men ylǵı aıtam álemdi moıyndatý úshin qazaqqa avtomobıl, kompúter jasaý kerek. Biraq qazaq avtomobıl jasaı bastaǵanda, elge avtomobıl kerek bolmaı qalýy múmkin ǵoı.
Sondyqtan oraǵatyp, alǵa shyǵýymyz kerek. Erteń ne bolatynyn bajaılap kórý qajet. Mine, osylaı tirlik etsek, el de, ult ta moıyndalady.
Negizgi suraǵyńyzǵa kelsek, EHRO ótkizgennen jamanshylyq kórip turǵanym joq. Jaqsy ma, jaman ba, kórmeni ótkizdik. Jaqsy ma, jaman ba, álemge Qazaqstandy Borattyń eli emes ekenin kórsettik. Jas býyn energetıka salasyndaǵy tyń jańalyqtarmen tanysty. Óz kózimen kórdi. Oǵan nege maqtanbaýymyz kerek?
Astanany Almatydan aýystyrǵanda da qansha shý boldy? Biraq odan utylǵan joqpyz ǵoı. «Kóz qorqaq, qol batyr» degen osy. Biz tehnologıa, tehnokrattyq degen nárseni eshqashan umytpaýymyz kerek.
EHRO-nyń ótkizilýi — Qazaqstannyń tehnokrattyq elge aınalýyna degen alǵashqy qadamy dep bilemin. Oǵan qýanbasam, renjimeımin.
Aıdos SARYM, saıasattanýshy:
– Shynyn aıtý kerek, Qazaqstan – álemdik úderisterden jyraqta jatqan memleket. Syrtqy ister mınıstrliginde isteıtin mamandarymyz muny jaqsy biledi, negizinde.
Óz basym osy ómirde bir ǵana nárseden qorqam. Qazaqstan CNN sıaqty arnalardyń tikeleı efırinen túspeı qalatyn bolsa, elimizde aıtýǵa aýyz barmaıtyn búlik bolyp jatyr degen sóz. Sodan saqtasyn bizdi...Eshkim bizdiń aıtpaı-aq ta, eske almaı-aq ta qoısyn búıtip. Tynyshtyq bolsyn!
Degenmen, dál qazirgi jaǵdaıda álemdik baspasózdiń kontent-saraptamasyn nazarǵa alar bolsaq, EKSPO taqyryby ájeptáýir qamtyldy. Bizdiń el biraz bedeldi telearnalardyń, basylymdardyń aýzyna ilikti. Eger bul turǵydan qarasaq, EKSPO shara retinde ózin-ózi aqtaǵan bolyp shyǵady.
Bizdiń el dúnıege óziniń bar ekendigin pash etti. Shamaly bolsa da, sheteldikterdiń qyzyǵýshylyǵyn oıatty.
Berlin IRISHEV, qarjyger:
– EKSPO-ǵa bardym, kórdim. Kóptegen pavılondardy araladym. Ózim úshin ne aldym deısiz be? Meni Japonıa pavılony tańǵaldyrdy. Talǵammen jasaǵan. Osy pavılonda Japonıadaǵy energetıkalyq tóńkeris, onyń ishinde Fýkýsımadaǵy tragedıa týraly fılmdi tamashaladym. Erekshe áser etti.
Alaqandaı Sıngapýr eliniń pavılony qandaı?! Qala memleket kórmege qatty daıyndalǵany kórinip turdy. Pavılonnyń taqyryby da tamasha. «Kishkentaı el alyp jobalardy týdyrady» dep atalady eken.
Iá, EKSPO bitti. Másele: ári qaraı ne bolmaq? Ári qaraı qaıtpekpiz? Jasyl energıa taqyrybyn osy kórmemen birge jaýyp tastaımyz ba, álde budan ári qaraı damytatyn bolamyz ba? Damytar bolsaq, onyń josparyn jasaý kerek shyǵar? Másele sonda. «Jasyl energıa» taqyryby EKSPO-ny ótkizip alǵasyn qajetsiz qalyp qalmaýy kerek. Memleket endigi jerde, anyǵy, EKSPO-dan keıin kórme taqyrybyna qatysty týyndaǵan túrli startap jobalarǵa qoldaý kórsetýi qajet. «Jasyl energıanyń» jolyn solar jalǵastyrýy tıis. Solaı.
Kórmeniń mádenı sharalaryn óte joǵary deńgeıde ótkizdik. Iá, keıbireýlerge unamady bul. «EKSPO-ny Dısneılendke aınaldyryp jiberdi» dedi. Bul bizdiń halyqqa kerek edi. Nege deısiz be?
EKSPO bizdiń mádenı deńgeıimizdi ósirdi. Mádenı deńgeıdiń qandaı bolatynyn kórsetti. Tártibimizdi túzedi. Talǵamymyzdy ósirdi. Astana operanyń sahnasynda Mılannyń La scala-sy óner kórsetkeni nege turady?! Osydan túspeýimiz kerek.
Bul da – kórsetkish...
Joǵaryda saıasattanýshy Dosym Sátpaev bildirgen pikirine tuzdyq taptyq.
EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesiniń komısary Rápil Joshybaev bylaı deıdi:
«Kórmege 115 el men 25 halyqaralyq uıym qatysqanyn bilesizder. Úsh aı boıy halyqaralyq kórme aıasynda ótken 105 resmı sharaǵa 53 eldiń basshylary men 72 premer-mınıstr, 20 Parlament spıkerleri qatysty».
Shynymen, bul da – kórsetkish.
Al Isekeshov ne deıdi?
Bárinen buryn Astananyń ákimi qýanyshty. Qala búdjetiniń qorjyny toq. Isekeshovtyń aıtýynsha, EKSPO-ǵa kelgen júzdegen sheteldik delegasıanyń arqasynda 3 mlrd. dollarǵa jaqyn ınvestısıa tartylǵan. 60-qa tarta birlesken jobalar jasalatyn bolatyn osynyń negizinde.
– 60-qa tarta jobanyń 26-yna sheteldik ınvestısıa tartamyz. Bular AQSH, Japonıa, Túrkıa jáne Batys elderiniń ınvestorlary. Jobalar óndiristi ǵana emes, bilim salasyn, densaýlyq salasyn, sonymen birge aqparattyq tehnologıany da qamtıdy, – deıdi Áset Isekeshov.
Daıyndaǵan Dýman BYQAI
