Qazaqstan ekonomıkasy halyq tabysynyń ósip jatqanyn naqtylaıdy, alaıda bul ósim búginderi shynaıy ómirden áldeqaıda jyraqtap jatqanynyń kýási bolyp otyrmyz. 2025 jyldyń II-toqsanynda jan basyna shaqqandaǵy aqshalaı tabys 359 638 teńgege jetip, bir jylda 8,9%-ǵa artypty. Qaǵazda bul ósim pozıtıvti qarqyn retinde kórsetiledi. Alaıda qymbatshylyq údep, tutyný baǵasy joǵary qarqynmen ekpindep jatqan ómirde mundaı nomınaldy ósim halyq jaqsyraq ómire bastady degendi áste bildire almaıdy. Tek olardyń shyǵyny qymbattaı túskeni ǵana aıqyn nárse. Bul týraly ekonomıs Rýslan Sultanov aıtady, dep jazady Dalanews.kz economyKZ.org-qa silteme jasap.
"Halyqtyń tabysynyń bútindeı kólemi kúndelikti tutynysqa ketedi: orta eseppen tabys kóleminiń 98,7%-y taýar satyp alý men qyzmeterge júginýge jumsalady, al jınaqqa nemese ınvestısıaǵa eshteńe qalmaıdy. 2025 jyly İİ-toqsanda bir adamǵa shaqqanda ortasha shyǵyn kólemi 311 192 teńgege, tutynysqa ketetin aqsha 315 252 teńgege jetti. Almaty, Mańǵystaý jáne Shymkentte bul kórsetkish 100%-ǵa jetip otyr, bul óńirlerde halyq tolyǵymen aı saıynǵy tabysqa táýeldi jáne aqsha jınaýǵa jaǵdaılary joq", - deıdi ol.
Tabys qurylymy da ekonomıkalyq ósim kórsetkishi halyqtyń ál-aýqatyna emes, tek sandyq ósimge súıenip otyrǵanyn kórsetedi. Negizgi tabys kózi – eńbekaqy, onyń úlesi 75%, sonyń ishinde 66,8% – jaldamaly jumys, 8,2% – ózin-ózi jumyspen qamtýshylar. Biraq birqatar óńirlerde áleýmettik tólemderge táýeldilik joǵary: Túrkistan, Jambyl, Abaı jáne Ulytaý oblystarynda áleýmettik transfertterdiń úlesi 20%-dan asady. Bul óńirlerde tabystyń edáýir bóligi eńbekaqy emes, memleket tarapynan tólenetin járdemaqy men áleýmettik kómekter arqyly qalyptasyp otyr. Mundaı model turaqsyz, óıtkeni transfert qysqarsa, tabys birden quldyraıdy.
Shyǵyn qurylymy da ómir sapasynyń aıtarlyqtaı ózgermegenin kórsetedi. Azyq-túlikke orta eseppen barlyq shyǵynnyń 52,5%-y jumsalady:
- eń kóbisi – Túrkistanda (62,7%) jáne Jambylda (61,9%),
- eń azy – Almatyda (36,8%) jáne Astanada (38,5%).
Taýarlarǵa ketetin shyǵyn kólemi - orta eseppen 20,3%,
- eń joǵarysy – Almatyda (29,4%) jáne Astanada (27,8%),
- eń tómeni – Túrkistanda (11,3%) jáne Jambylda (12,1%).
Qyzmetterge ketetin shyǵyn kólemi – orta eseppen 18,5%,
- eń joǵarysy – Almatyda (27,1%) jáne Astanada (25,3%),
- eń tómeni – Túrkistanda (7,8%) jáne Jambylda (8,2%).
"Sonymen qatar keı aımaqtarda qaryz ben nesıeni óteýge ketetin shyǵyn joǵary, bul úles Ulytaý oblysynda 12%-dan astam, Qaraǵandyda shamamen 10%-dy quraıdy. Bul borysh júktemesin aýyrlatyp, paıyzdyq mólsherlemeler óskende nemese tabys azaıǵanda keı otbasylardy tyǵyryqqa tirkep, kedeılendire túsedi.Munyń bári negizgi máseleni aıqyn kórsetedi: tabys ósip jatqanymen, satyp alý qabileti artpaı otyr. Shynaıy tabys (ınflásıany shegergende) áldeqaıda baıaý ósip jatyr, keı óńirlerde múlde toqyrap qalǵan. Demek, halyq burynǵydaı taýar men qyzmettiń sol kólemin ǵana tutynady, tek qymbattyraq baǵamen", - deıdi ekonomıs.
Bul jaǵdaı sandyq ósimniń shegine jetkenin kórsetedi. Eger basty maqsat tabys pen shyǵyn kólemin arttyrý bolsa, al olardyń sapasy men qurylymy ózgermese el ınflásıalyq ıirimge túsip qalady: sandar óse beredi, al adamdar ózin baı sezinbeıdi.
Qazaqstanǵa mundaıda jańa kózqaras, jańa amal qajet:
- ınflásıany aýyzdyqtaý, sonda jalaqy ósimi baǵa ósimimen jutylmaıdy;
- halyqtyń ómir sapasyn tikeleı arttyratyn bilim, densaýlyq saqtaý jáne ınfraqurylym sapasyn arttyrý;
- qarjylyq saýattylyqty damytý, halyqtyń tek "aılyqtan aılyqqa" ómir súrmeı, aqsha jınap úırenýine múmkindik berý.
"Tabystyń óskeni jaqsy, ol kerek te, biraq bul maqsat emes. Naǵyz maqsat – halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý. Ol úshin baǵa turaqty jáne tómen bolýy tıis. Áıtpese tabystyń kez kelgen ósimi tek statısıkada ǵana kórinip, adamdardyń ómirin jaqsartpaıdy", - deıdi Rýslan Sultanov.
