«21 ǵasyr báseke dáýiri. Bilekke emes, bilimge senetin zaman. Bul ǵasyrdyń ásirese bizdiń býynǵa qoıar talaby kóp-aq. Burynǵydaı 4-5 jyl boıy bir dıplomnyń sońynan júgirip, bir mamandyqty ǵana talǵajaý etetin jaımashýaq zaman kelmeske ketti. Bir ǵana kásipti meńgerip, bir ǵana salanyń sheńberimen shektelgen adam tabysty bola almaıdy. Ýaqyt óte kele bir kezderi kóz maıyn taýysyp oqyǵan mamandyǵyń suranystan qalýy múmkin. Sol kezde ókinetin de óziń bolasyń. Búgingi kúnniń ashshy aqıqaty osy.
İzdenis kerek. İzdenis jas talǵamaıdy. Kreatıv te artyq etpeıdi. Tyǵyryqqa tirelgen sátte táýekel ete bilý, batyl sheshim qabyldaýdy sizge ýnıversıtet qabyrǵasynda oqytpaýy múmkin. Bul izdenistiń nátıjesinde keletin – izgi amal», – deıdi Móldir.
Ol jıý-jıtsýdan Álemniń eki dúrkin chempıony. Qazaqstanda qyzdar arasynda qońyr beldiktiń tuńǵysh ıegeri.
«Qazaqstannyń 100 jańa esimi» ulttyq jobasynyń jeńimpazy.
Áýelgi mamandyǵy – matematıka muǵalimi. Almatydaǵy Jáýtikov atyndaǵy fızıka-matematıka mektebin úzdik bitirgen Móldir qazir Nazarbaev ýnıversıtetiniń matematıka fakúltetinde oqıdy. Qurbylary Móldirdi «segiz qyrly, bir syrly» dep sıpattaıdy.
«Bizdiń qoǵamda «sportpen shuǵyldanatyn qyzdar boıanbaıdy. Ádepki áıel balasy unatatyn opa-dalap, sándi kıim, ádemi buıym olarǵa jat» degen kózqaras qalyptasqan.
Negizinde sportshy qyzdardyń qatarlas qurbysynan esh aıyrmasy joq. Sport meniń súıikti isim, alaıda bul meniń qyzǵa tán qylyǵymdy joǵaltyp alǵanymdy bildirmeıdi. Jıý-jıtsý meniń jan qalaýym. Osy sporttyń arqasynda elimdi álemge tanyttym. Qazaq qyzdarynyń arasynda básekege qabiletti býyn qalyptasyp kele jatqanyn dáleldedim», – deıdi Móldir.
Osydan 4 jyl buryn Abý – Dabıde ótken alamanda ol Álem chempıony atandy. 2017 jyly Kolýmbıada (Bogota) ótken baıraqty básekede kúmis júldeni oljalady. Byltyr dál sol Abý-Dabıde ótken Álem chempıonatynda qatarynan oza shapty.
Onyń búgingi ataq-abyroıy keshegi jankeshti eńbektiń jemisi. Elishilik, halyqaralyq jarystarda birneshe ret jeńilis dámin tatyp, sátsizdikke ushyrasa da taýy shaǵylǵan joq.
ÁRİ MATEMATIK...
Almaty qalasynda ómirge kelgen Móldir úıdiń kenjesi. Bala jasynan esep-qısapty unatatyn bizdiń keıipkerimiz keıin kele Jáýtikov atyndaǵy fızıka-matematıka mektebine túsedi. Matematıkadan qalalyq deńgeıde ótken baıqaýda 3-shi oryn alǵan Móldirdi mektep basshylyǵy arnaıy shaqyrtady.
«Number one! Bilesiz be, bala jasymnan qatarymnyń aldy bolǵym keldi. Buǵan matematıka páni baǵdar boldy. Esep shyǵarýǵa kelgende tóńiregimdi túgel umytatynmyn. Eń qyzyǵy, matematıkadan baqylaý jumysyn alarda muǵalim maǵan ózgelerge qaraǵanda áldeqaıda aýyr esep beretin-di. Buǵan erekshe qýanatynmyn. Ustazdyń synaǵynan súrinbeı ótý men úshin mártebe edi», – deıdi Móldir.
Móldir básekeden qoryqpaıdy. Bireýmen básekege túsý, ol úshin tańsyq emes. Jeńilse jasymaıdy, jeńse tasymaıdy. Mektep jasynan beri ómir jarystyń álsizderge keńshilik jasamaıtynyn jaqsy biledi.
«Fızmatta konkýrensıanyń «kókesin» kórdik. Apta saıyn mektep óz Olımpıadasyn uıymdastyratyn. Osy jarysta oza shapqandar «arnaıy rezervke» ótetin edi. Súringender saptan shyǵyp qalatyn. Osy alamanda árdaıym úzdik úshtiktiń qatarynda júrdim. Maqtanǵanym emes, bile-bilgenge bul baıqaý óte-móte aýyr edi.
Rezervke engenshe shashyń aǵarady, júıkeń juqarady. Ol jaqtaǵy ornyńdy saqtaý qalý úshin úırengenińmen shektelmeı, únemi izdeniste júrýiń kerek. Túnge keıin kóz ilmeı esep shyǵaratynbyz. Keıin osy rezervtiń naqty quramy iriktelip, oǵan eki qyz ǵana endik. Kópshiliginiń júıkesi shydas bermeı, jarystan shyǵyp qaldy» – deıdi Móldir.
Onyń aıtýynsha matematıka tek esep shyǵarýmen shektelmeıdi. Ony kúndelikti ómirde de kádege asyrýǵa bolady.
İlgeride aıtqan adam boıyndaǵy kreatıv, sheshim qabyldaý, logıkalyq oılaý syndy qarym-qabiletti damytatyn osy – matematıka. Ózińdi qorshaǵan álemdi taný úshin de aldymen matematıkanyń tilin túsinýge tıissiń. Matematıkany meńgergen adamǵa – ınjenerıa da, ekonomıka da, qarjy salasy da jat emes.
Jıý-jıtsýdan Álemniń eki dúrkin chempıony – Móldir Mekenbaeva matematıka pániniń muǵalimi bolýdy armandaıdy.
...ÁRİ DJITSER
Mektepti «Altyn belgige» bitirgen Móldir jıý-jıtsýǵa qyzyǵýshylyǵy oıanyp, osy sportpen belsendi túrde aınalysa bastaıdy. Keıin kele aýyz toltyryp aıtýǵa turarlyq jetistikke de jetti. Alaıda ol óziniń ataq-abyroıyn eshqashan ustaz aldynda buldaǵan emes.
«Sport bólek, sabaq bólek. Sporttaǵy jetistigiń sabaqqa kelgende arqańdy keńge salýǵa sebep emes. Muǵalim aldynda bárimiz teńbiz. Emtıhannan asyp eshqaıda kete almaımyn. Men úshin sheteldegi baıraqty básekege qaraǵanda muǵalimniń tapsyrmasyn muqıat oryndaý áldeqaıda mańyzdy. Iá, ońaı emes.
Tarazy basyn teń ustaý keı-keıde qıynǵa soǵady. Biraq, buǵan da tóseldim. Sabaǵymdy da aqsatpaı, sportty da qatar alyp júrýge daǵdylandym», – deıdi ol.
Al jıý-jıtsý degenimiz ne? Ol – tunyp turǵan logıka. Móldirdiń paıymdaýynsha bul sporttyń ádis-tásili shahmat taqtasyndaǵy júriske uqsas. Qarsylastyń ár qadamyn jazbaı tanyp, qateligin qalt jibermeý úshin tapqyrlyq qana emes, jyldar boıǵy tájirıbe arqasynda qalyptasqan shapshań túısik qajet.
«Bul sport meniń minez-qulqymdy ózgertti. Boıyńdaǵy enjarlyq ushty-kúıli joǵalady. Bul sporttyń jan-dúnıeńdi jaman oıdan aryltatyn qasıeti bar. Sonda da bolsa, oqý-bilim men úshin basty orynda. Sporttaǵy saıysty sabaq kestesine qarap yńǵaılaımyn. Meniń ýaqytym «úlgerýim kerek» degen qaǵıdaǵa qurylǵan. Bos ýaqytym joq.
Sabaqtan tys ýaqytymnyń barlyǵyn sportqa arnaımyn. Sonyń arqasynda shyǵar «Álem chempıony» atandym. Bul da bir keremet sát. Elińniń ánurany oryndalǵanda tula boıyń shymyrlaıdy. Kózińnen shym-shymdap jas shyǵady. Jasaǵan eńbeginiń óteýi kórgenińe «shúkir» deısiń. İzdenis, talpynys. Qol jetken jetistikke masaıramaý. Úzdik atanǵan sátte de osy bir ustanymnan aınymaımyn. Chempıon bolyp qalý, chempıon bolýdan qıynyraq...», – deıdi Móldir.
Alda ony basqa da jarystar kútip tur. Bul maqalany jazýdaǵy maqsat bilim men sporty qatar ushtastyrǵan Móldirdi ózindeı qurby-qurdastaryna úlgi etý edi.
Rollan MUQAMETQALI
Dalanews.ks anyqtamasy:
Móldir MEKENBAEVA – Nazarbaev ýnıversıtetiniń stýdenti. Bolashaq matematıka muǵalimi. Jıý-jıtsýdan orta salmaqtaǵy eki dúrkin Álem chempıony. Qazaqstanda qyzdar arasynda qońyr beldiktiń tuńǵysh ıegeri. Kınoaktrısa. «Qazaqstannyń 100 jańa esimi» ulttyq jobasynyń jeńimpazy.
