Ǵalymnyń aıtýynsha, vaksına jasaý ádisi 20 jyldan astam ýaqyttan beri bar. Tek aldyn ala tájirıbe men tehnologıalyq shemalardyń arqasynda qysqa merzimde daıyn boldy. İ. Esmaǵambetov «Spýtnık V» jasaýmen aınalysatyn komandada dári óndirýdiń tehnologıalyq shemasyn pysyqtaýmen aınalysty.
– Shynynda, óndiristik shemalardy iske qosý alǵashqy kezeńde qıyn boldy. Sebebi kóptegen alańdarda buǵan deıin kólemdi óndiris tájirıbesi boldy. Ókinishtisi, Gamaleıa ınstıtýtynda jappaı vaksınaǵa arnalǵan preparatty shyǵarýdaǵy alǵash ret júzege asyrdy. Sondyqtan belgili bir qıyndyqtar týyndady, – deıdi ǵalym.
«Spýtnık V» vaksınasyn halyqaralyq taný kezinde, DDU-ny moıyndaýdaǵy qıyndyqtardyń sebepteri týraly suraqqa jaýap bergen İlıas Esmaǵambetov DDU-nyń óziniń zańdary men retteýshisi bar ekenin aıtty. Olar ony saqtaýǵa mindetti jáne belgili bir preparatty osy uıym tanýy úshin tekserýlerden, birqatar saraptama men retteýshi ádisterden ótýi kerek. Bul óte uzaq proses.
Sarapshynyń aıtýynsha, DDU óz sarapshylarymen birge kelip, klınıkalyq zertteýlerdiń barlyq málimetterin tolyq qarap, osy vaksınany shyǵaratyn barlyq saıttardy baǵalaýy kerek. Olar eýropalyq standarttarǵa, sapaǵa sáıkes bolýy úshin DDU sarapshylary esep beredi. Sodan keıin sheshim qabyldaýǵa jaýapty adamdar olardy zerttep, barlyq osy tarmaqtar men standarttarǵa sáıkes kele me, joq pa, sony sheshedi. Bul óte kúrdeli proses.
– Eýropada vaksına óndirýshileri júıeni eýropalyq standarttarǵa sáıkes jasady. Tıisinshe, reseılik standarttar álemdik standarttardan ózgeshe bolýy múmkin. Barlyǵyn, sonyń ishinde klınıkalyq zertteýlerdiń hattamalary, barlyq óndiristik erejelerdi aǵylshyn tiline aýdarý kerek. Bul biraz ýaqytty alady. Qytaıda álemdik naryqqa shyǵýǵa aldyn ala daıyndyq boldy. Múmkin Reseı úshin vaksına osyndaı deńgeıge jetken kezdegi alǵashqy tájirıbe. Árıne, mundaı búrokratıalyq rásimder týyndaýy múmkin, – deıdi ǵalym.
İlıas Esmaǵambetov vaksına jaıly qoǵamda aıtylyp jatqan qaýesetter men ańyzdarǵa toqtala kele, bul kúrdeli másele ekenin aıtty. Internette vaksına týraly túsiniksiz beıneler bar. Olar vaksına týraly jalǵan aqparat jarıalaıdy. Keıbir ǵylymı dárejesi men ataǵy bar adamdar vaksınadan keıin adamnyń genetıkalyq túrlenýine alyp keletinin aıtady. Bul dáleli joq bos sózder.
Ǵalym Qazaqstanda óndirilgen «Spýtnık V» vaksınasyn reseılik spýtnıkten ózgeshe me degen suraqqa jaýap berdi.
– Dáriniń barlyq partıalary, óndiris ornyna qaramastan, bizge Gamaleıa ınstıtýtyna baqylaýǵa keledi. Parametrlerdiń bir bóligin tikeleı ózim baqylaımyn, sonyń ishinde Qaraǵandy farmasevtıkalyq kesheniniń partıalary birneshe ret tekserildi. Sondyqtan Reseı men Qazaqstanda óndirilgen preparat sapasynda aıyrmashylyq joq. Sondaı-aq barlyq bastapqy materıaldar Gamaleıa ınstıtýtymen barlyq óndiristik oryndarǵa jetkiziledi, – dep aıtty İ. Esmaǵambetov.
KVI-ǵa qarsy qazaqstandyq vaksınaǵa keletin bolsaq, bıotehnolog bizdiń preparatty jasaýshylar jaqsy nátıje kórsetkenine senimdi.
– Meniń oıymsha, bul jerde klınıkalyq zertteýlerdiń derekterine nazar aýdarý kerek. Barlyǵyn tolyǵyraq zertteńiz. Biraq Qazaqstanda sapaly analogty jasaı alǵanymyzǵa kúmánim joq, – deıdi İ.Esmaǵambetov.
