BRIKS bizge ne beredi? Sarapshylar pikiri.

Jarbol Kentuly 17 qaz. 2024 19:54 610

Otandyq sarapshylardyń pikirinshe, BRIKS - Qazaqstan úshin jańa múmkindiktermen qatar, birqatar táýekelderdi týyndatýy múmkin.

Aldymen jańa múmkindikterge kelsek, olar: ekonomıkalyq áriptestikti keńeıtý, saýda kólemin ulǵaıtý jáne ınvestısıalardy tartý, ınfraqurylymdyq jobalarǵa qatysý arqyly damýdy jedeldetý, geosaıası arenada jańa odaqtastar tabý jáne taǵy basqa syndy jaǵymdy tustary barshylyq.

Degenmen táýekelge bel býatyn túıtkilder de jetkilikti. Qarjylyq jáne saıası táýeldiliktiń kúsheıýi, keıbir BRIKS elderiniń ishki qaqtyǵystaryna baılanysty turaqsyzdyqqa ushyraýy jáne kópvektorly syrtqy saıasattyń kúrdelenýi syndy qaýip-qaterler de joq emes.
Sondyqtan saıasattanýshylar Qazaqstanǵa bul prosesti ulttyq múddeler turǵysynan muqıat baǵalaý mańyzdy dep sanaıdy.
Saıasattanýshy Aıdar Ámrebaev,

Qazaqstannyń BRIKS uıymyna qatysty ustanymdaryna qatysty óz pikirin bildirdi.
- Qazaqstan kópvektorly syrtqy saıasatty ustanady. Qazir Qazaqstan úshin eń mańyzdysy - ulttyq múddeni qorǵaý.
Búgingi tańda halyqaralyq deńgeıdegi ártúrli uıymdar bizdiń elge usynys tastap jatqany belgili. Biz qazir túrli aımaqtyq uıymdarǵa múshe bolyp otyrmyz. Halyqaralyq ahýalǵa baılanysty onyń ishinde bolyp jatqan týrbýlenttik jaǵdaılar boıynsha BRIKS-tyń alar orny erekshe.


Menińshe, BRIKS-ty kóbinese Batys aımaǵyna qarsy uıymdasqan birlestik dep aıtýǵa bolatyn shyǵar. Músheleri qaı elderi ekeni belgili. Uıymnyń qazirgi maqsat-múddeleri, ıaǵnı jahandyq ońtústik elderin toptastyrýǵa degen talpynysy AQSH bastaǵan jahandyq batysqa qarsy áreket retinde kórinedi.
Sondyqtan meniń oıym Prezıdentimiz Q.K. Toqaev halyqaralyq deńgeıdegi belgili dıplomat bolǵandyqtan ol árbir qımyldaryn uqypty jasaıdy, ózimizdiń ulttyq múddege jaraıtyn baǵytta ǵana sheshim qabyldaıdy, - dedi saıasattanýshy.

Prezıdent Toqaevtyń BRIKS uıymyna kirýden bas tartýy jónindegi sheshimi týraly aıta kele, Aıdar Ámrebaev Memleket basshysynyń top-topqa bólinip, álem elderiniń bólinisine ákep soqtyratyn jaǵdaılardan irgesin aýlaq ustaıtyny jaıly aıtty. Sondaı-aq, sarapshy BRIKS-tyń bolashaǵan birden dóp boljap aıtý qıyn ekendigine toqtaldy.


- Jańadan birlesip atqaryp jatqan, bastamalary men is-qımyldaryna qarap biraz nárseni boljaýǵa bolady. Qazir Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq bar, desek te onyń qazirgi jaǵdaıy bizdiń kóńilimizden shyǵyp jatqan joq, ásirese Ýkraındaǵy soǵysqa baılanysty ahýal asa jaqsy emes.


Mysaly Shyǵysta Qytaımen óte tyǵyz baılanystamyz. Naqty aıtsaq, «Bir jol – bir beldeý» baǵdarlamasyna qosylyp sodan nátıjeler shyǵarýǵa úmittenip jatyrmyz. Menińshe halyqaralyq qandaı da bir uıym bolmasyn, biz eń birinshi óz ulttyq múddemizdi, óz máselelerimizdi sheshýge baǵyttaý kerek dep oılaımyn, - deıdi sarapshy.

Saıasattanýshy Aıdar Ámrebaev Orta Azıalyq ıntegrasıaǵa kóbirek kóńil bólgenimizdi qup kóredi.
- Orta Azıadaǵy úlken memleketter Ózbekstan bar, solarmen birlesip úlken naryq jasasaq. Odan keıin jahandyq deńgeıge birlesip shyqsaq degen jospardy jón kórem. Qazirgi osy jaǵdaımen BRIKS-qa nemese aýqymdy uıymdarǵa kiretin bolsaq biz óz ulttyq múddemizdi saqtaı alamyz ba joq pa, sondyqtan baıqap qaraǵanymyz jón dep oılaımyn. Eskperttik-analıtıkalyq jaǵynan qarastyryp Qazaqstanǵa kerekti jaǵdaılar bolsa qarastyrýǵa bolady, - dep qorytyndylady Aıdar Ámrebaev.

Fılosofıa ǵylymdarynyń doktory, profesor, QR Fılosofıa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri Serik Nurmuratov osy taqyryp boıynsha óz pikirin bildirdi.

- Qazaqstanǵa BRIKS uıymyna qosylýǵa kelip túsken usynystar bizdiń elimizdiń halyqaralyq deńgeıdegi mártebemiz ben múmkindikterimizdi kórsetedi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bul suraqqa óziniń naqty jaýabyn beredi dep oılaımyz.
Degenmen Brazılıa, Reseı, Qytaı, Úndistan syndy álemniń alpaýyt elderiniń bul uıymǵa múshe bolýy, ıaǵnı jer betiniń jartysyna jýyǵy osy BRIKS uıymyna óziniń sımpatıasyn bildirip turǵanyn kórsetedi.
Iaǵnı, bul uıym óziniń nátıjeli isterin atqaryp jatqandyǵyn kórsetedi. Sondyqtan qazir birden kire qoıý ońaı emes shyǵar. Biraq bizdiń ekonomıkamyzǵa paıdasy tıetin bolsa, birte-birte satylap oǵan da kirýge bolady, - deıdi sarapshy.

Saıasattanýshynyń paıymdaýynsha, búgingi pragmatızm zamanynda kez kelgen uıymǵa múshe bolmas buryn eń aldymen paıdasy men zıanyn saýatty túrde zerdelep alǵan jón.

- Ekonomıser, saıasattanýshylar, mamandar zerttep, zerdelep, óz usynystaryn aıtqan durys dep oılaımyn. Sonda ǵana bul árekettiń nátıjesi bolady. Onsyz kóptegen uıymǵa múshe bolyp ketýge bolady.
Biraq onyń nátıjesi teris bolyp jatsa, odan elimiz utylady, ekonomıkamyz alǵa jyljymaıdy, keri ketýi múmkin. Sondyqtan ony zerttep, saraptap, bilikti mamandarynyń isine súıenip otyryp isteıtin áreket dep esepteımin, - dedi sarapshy.

Sarapshy sonymen qatar BRIKS-ke kirsek, jańa múmkindikter ashylady dep sanaıdy. Sebebi oǵan kirgen elderdiń kóbi damyǵan jáne damyp kele jatqan memleketterdiń qataryna jatady.
- Árıne, jańa uıymǵa múshe bolǵan soń táýekelder týyndaıdy. Sebebi qansha bir uıymda birge júrgenimen, arasynda básekelestik báribir bolady. Árkim kórpesin ózine qaraı tartady. Sondyqtan oǵan da daıyn bolý kerek.
Ár memleket aldymen óziniń ekonomıkalyq progmatızmin oılap otyrady. Sondyqtan osyny da eskerý kerek dep oılaımyn. Qazaqstannyń saıası-ekonomıkalyq strategıasy yntymaqtastyqta jumys isteýge tıisti.
Sebebi eshkimnen alys kete almaımyz. Jahandaný dáýirinde bári bir-birimen astasyp, ózara árekettesip damıdy. Onsyz bolmaıdy. Ońashalanyp alyp, bıikke kóterilý qazirgi zamanda múmkin emes. Qazir aqparattyń damyǵan zamany, eldiń múmkindikteriniń bári úlken ıntegrasıaǵa túsýde. Demek, yqtymaqtastyqta onyń paıdasy da, zıany da bolady. Memleketke ákeler paıdasy kóbirek bolsa, onyń quramyna ený kerek. Kemshiligi bolsa, onymen kúresýdiń joldaryn anyqtaý kerek. Sondyqtan bul jerde arnaıy mamandardyń úlken saraptamasy kerek, - dep qorytyndylady saıasattanýshy.

Eske salsaq, jaqynda ǵana Qazaqstan Prezıdentiniń keńesshisi ári baspasóz hatshysy Berik Ýálıdiń málimdeýinshe, Qasym-Jomart Toqaevqa elimizdiń BRIKS-ke qosylýy týraly usynystar kelip túsken. Memleket basshysy bul usynystardy ulttyq múdde turǵysynan muqıat qarastyrýda, biraq qazirgi jáne jaqyn bolashaqta Qazaqstan BRIKS-ke múshe bolý týraly ótinish bermeıdi.

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń keńesshisi ári baspasóz hatshysy Berik Ýálıdiń aıtýynsha, Memleket basshysy BRIKS samıtine qatysyp, «aýtrıch» sóz sóıleıdi. Bul mańyzdy shara 22-24 qazan kúnderi Qazan qalasynda ótedi jáne oǵan 32 elden jınalǵan delegasıalar, onyń ishinde 25 ke jýyq eldiń basshylary qatysady.
Berik Ýálıdiń aıtýynsha, Qazaqstan BRIKS-ke degen ustanymyn saqtap otyr, biraq osy kezeńde uıymǵa múshelikke ótinish berý jospary joq. Uıymnyń kóp satyly prosesi men damýy ýaqytty qajet etedi, sondyqtan bul másele keıinge qaldy.

Aıta ketelik, Qazaqstan BRIKS-tyń ádil jáne demokratıalyq álemdik tártip ornatý jónindegi bastamalaryn qoldaıdy.
BRIKS 2006 jyly Brazılıa, Reseı, Úndistan, Qytaı elderiniń birlesýimen quryldy, keıin oǵan Ońtústik Afrıka qosyldy. Qazirgi ýaqytta BRIKS-ke Mysyr, Iran, BAÁ, Saýd Arabıasy jáne Efıopıa da múshe bolyp otyr, al Malaızıa men Ázerbaıjan múshelikke ótinish bergen. Uıymnyń basty maqsaty – alpaýyt derjavalardyń ústemdiginen azat, ádiletti álemdik tártip ornatý. Qazaqstan bul baǵyttaǵy ózgeristerdi baqylap, ulttyq múddeler turǵysynan baǵalaıdy dep el bıligi málimdep otyr.


Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar