«Ádiletti Qazaqstan: bárimiz jáne árqaısymyz úshin. Qazir jáne árdaıym» atty saılaýaldy baǵdarlamasy barlyq salany qamtydy. Táýelsiz eldiń ekinshi basshysy talaı problemanyń basyn ashyp aıtyp, túıtkilderdi sheshý joldaryn usyndy.
Birinshi kezekte qarapaıym halyqtyń múddesi qorǵalady degen Prezıdent, áýeli ádildik pen ashyqtyq ornaıtynyn alǵa tartty. Árıne, ádildik bar jerde ósip-órkendeý bolary anyq. Sondyqtan da prezıdent reformalarynyń oryndalý barysy jaıly túrli sala mamandarynyń, zıaly qaýym ókilderiniń oı-pikirlerin bilip kórdik. Nazarlaryńyzǵa usynyp otyrǵan sarapshylar pikirlerimen kelisý-kelispeý oqyrmannyń óz erki.
Nursulý ÁLQOJAEVA, profesor, pedagogıka ǵylymdarynyń kandıdaty: «Ádiletti memleket qurýǵa qadam jasadyq»
– Eń mańyzdy degen nárse bul – «tyńdaıtyn, estıtin úkimet». Ádilettilikke qol jetkizý sol tyńdaýdan, estýden bastalady. «Úkimet tyńdaıdy» degenge men óz basym kózim jetip otyr. Sebebi, qazir kez-kelgen adam Prezıdentke úndeý joldap jatyr. Áleýmettik jeli ashyq, kimge, qaı mınıstrlik, qaı mekeme bolsyn, qajetti saýaldardy jiberýge múmkindik bar.
Ádildik izdep áreket etken adamnyń barlyǵy zań boıynsha qorǵalyp jatyr. Ekinshiden, áleýmettik salany damytý jospary qolǵa alyndy. Keler urpaqtyń qamyn oılaı bastadyq. 2024 jyly 200 myńnan astam bala kámelet jasyna tolǵan soń «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasynan óz qarajatyn sheship ala alady. Prezıdent Ulttyq qordan balalarǵa qarjy bóletin zańǵa qol qoıdy. Mundaı shara el tarıhynda birinshi ret júzege asqaly tur. Qazir bilim sapasyna da qatty mán berilýde. Jańa zamanaýı mektepter salynyp, oqytýshylar, muǵalimder men tárbıeshilerdiń jalaqysy anaǵurlym joǵarylady. Prezıdenttiń saılaý aldy baǵdarlamasynda aıtqan maqsattary men josparlarynyń júzege asyp jatqanyn kórip jatyrmyz.
Jomart SİMTİKOV, saıasattanýshy: «Ult tarıhyna jańasha kózqaras qalyptasýda»
– 2023 jyly elimizde úlken qozǵalystar boldy. Eń birinshisi, Qazaqstan Respýblıkasy ulttyq memleket retinde óz tarıhyn jazýǵa jańasha kózqarasqa bet burdy. Adamzattyq turǵydan obektıvti jazylatyn tarıhı prosesti bolashaqqa túsinikti, nanymdy, senimdi túrde jazylatyn tarıhtyń bastamasy kóterildi.
Burynǵy kezde akademıalyq turǵyda jazylǵan tarıhymyzdyń kemshin tustaryn toltyryp, keń aýqymda baǵa berý kerek. Dúnıe júzinde jınaqtalǵan, saraptamadan ótken arhıvtik derekterge, mýzeılik málimetterge, sonymen qatar aýyzeki tildegi materıaldardyń barlyǵy jınaqtalyp, úlken ǵylymı saraptamadan ótip, búgingi tańda tarıhtyń 7 tomdyq eńbegi daıarlanýda.
Sol maqsatta úlken akademıalyq jumystar jasalyp jatyr. Bul joba Prezıdent Toqaevtyń bastamasymen qolǵa alynyp, memlekettik hatshynyń qaraýyna berildi. Sonymen qatar, tarıhı qupıa qujattardyń ashylýy men shetelde jarıalanǵan materıaldardyń jaryqqa shyǵýyna basa nazar aýdaryldy. Bul – ulttyq tarıhty qalyptastyrýdyń alǵashqy irgetasy.
Hangeldi ÁBJANOV, tarıh ǵylymdarynyń doktory, profesor: «Jańa Qazaqstan uran kúıinde qalmaýy kerek»
– Elimiz kúrdeli ózgeristerdi, iri-iri oqıǵalardy bastan keshirýde. Ekonomıkada, saıasatta, ıdeologıada, mádenıette, ǵylymda birqatar ózgerister bar. Ekonomıkadaǵy monopolıalyq qatynastar, bıliktegi monopolıalyq ústemdikter azaıdy.
Qazirgi oqıǵalardy mazmunyna, nátıjesine qarap «arylý» dep baǵalar edim. Biz keshegi 30 jyldyń qatelikterinen, ózin aqtaı almaǵan basshylardan, jumys isteı almaıtyn kadrlardan, ıedologıalyq qasańdyqtardan arylyp jatyrmyz. Jańa Qazaqstan uran kúıinde qalmaýy kerek.
Jańa Qazaqstan barlyq salada jańa tehnologıany, úlgi-ónegeni, ulttyq qundylyqty alyp kelý kerek. Qazaq aıtady, «bir adam jaqqan otqa 100 adam jylynady» dep. Bir tulǵanyń istegen ádemi bastamasy búkil halyqtyń taǵdyryna áser etedi. Qazaqstan óziniń jasampazdyǵymen, jańashyldyǵymen ádiletti bolady. Bizde basqa jol joq.
Asqar JUMADİLDAEV, akademık: «Baǵytymyz durys bolsa, Qazaq eli qaryshtap damıdy»
– Elimizde 40 ǵylymı ınstıtýt bar. Qazir sonyń jartysy ǵana jumys istep tur. Máselen D.A.Qonaev ınstıtýtynda 800 adam eńbek etse, qazir 80 adam qaldy. Osy ǵylymı qyzmetkerlerdiń áleýmettik jaǵdaıy máz emes, materıaldyq qoldaý kórsetý kerek degen usynysty Qazaqstan Prezıdentine men aıttym. Qasymjomart Kemeluly birden kelisti. «Ǵylymı qyzmetkerlerge bir úıdi bereıik», - dedi. Osynyń ózi memleket basshysynyń ǵylym, tehnologıa, ekonomıka salasyna basa nazar aýdaryp jatqanyn kórsetedi. Únemi aıtyp júretin máselem, ol Qazaqstan – tehnokratty el bolýy tıis. Osy usynysymdy birinshi bolyp quptaǵan – Toqaev. Jaı sózben emes, naqty istermen qoldaý kórsetti. Qazir tehnıkalyq ýnıversıtetterdi ǵylymı-óndiristik bazaǵa aınaldyrý jumystary qarqyn aldy. Máselen «Satbayev University» ulttyq ǵylymı-tehnıkalyq ýnıversıtet bolyp otyr. Biz shıkizat satýdan arylyp, óz kóligimizdi, óz tehnologıalyq quraldarymyzdy shyǵarýymyz kerek. Programmıst, ınjenerlerdi daıarlaý qajet. Budan ózge, prezıdentimiz mańyzdy máselelerdi alǵa tartty. Olar: ǵylymı-geologıalyq zertteý jumysyn jandandyrý, ǵylym máselesine kóńil bólý, ıaǵnı ózimizge paıda ákeletin dúnıelerdi jasaýymyz kerek. Qazaqqa zaýyt, fabrıka salý kerek, óndiris oshaqtarynan shyqqan taýarlar shetelde suranysta júretindeı jaǵdaıǵa jetsek deımin. Memleket basshysynyń Ǵylym, tehnologıa, óndiris salasyn damytýǵa qatysty oılary meniń kóńilimnen shyqty. Aldaǵy ýaqytta ǵylym salasyn damytýǵa arnaıy baǵdarlama ázirlenedi, qomaqty qarjy bólinedi dep aıtty. Osy aıtqandarynyń bárin alyp qarasaq, elimiz durys jolmen kele jatyr. Baǵytymyz durys bolsa Qazaqstan damıdy, alǵa jyljıdy.
Smaǵul ELÝBAI, Qazaqstannyń halyq jazýshysy: «Halyq óz úmitine, óz armanyna qol jetkizse eken»
– Prezıdent saılaýynan keıin birden reformalar bastalyp ketti. Onyń biri – Parlamenttik saılaý boldy. Parlamenttik saılaýǵa óz pikirin qoryqpaı aıtatyn táýelsiz depýtattar keldi. Memleket basshysy: «halyq erteń emes, búgin baqytty bolǵysy keledi», - degen bolatyn. Iaǵnı bılik jedeldetip halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn kóterýge mindetti. Buǵan dálel, Prezıdentimiz sońǵy joldaýynda «Qazaqstanda 1 mln 800 myń adam 50 myń teńgege qarap otyr», - dep aıtty. Ol degenimiz halqymyzdyń úlken bir bóligi kedeıshilik jaǵdaıda ómir súrip jatyr. Biz osy máseleni tez arada sheshýimiz qajet. Sonda ǵana eldiń jaǵdaıy durystalady. Halyq óz úmitine, óz armanyna qol jetkize alady dep oılaımyn.
Abzal MALBASQANOV, ftızıohırýrg, pýlmonolog: «Memleket basshysynyń reformalary medısına salasyn alǵa jyljytty»
Ózim eńbek etetin salam jaıly aıtsam, sońǵy jyldary medısına salasynda alǵa ilgerileý bar. Jańa emhanalar kóptep salynýda. Kópshiliginde kompúterlik tomografıa bar, zamanaýı qural-jabdyqtarmen jabdyqtalǵan. Jas mamandarǵa jaǵdaı jasalýda. Prezıdenttiń baǵdarlamasynda aýyldyq jerlerdegi emhanalar men ambýlatorıalyq pýnktterdi damytamyz delingen. Aýyldaǵy aǵaıyn em izdep qalaǵa jete almaı qalyp jatady. Osy jaıtty eskerip, Prezıdentimiz medısına salasynda kóptegen oń ózgeristerdi engizýge talpynýda. Buryn sýperprezıdenttik basqarý bolsa qazir ol joq. Prezıdentimiz ózi de partıadan shyǵyp ketti, bireýdi artyq kórip, kelesi bireýin kem kórý degen joq. Osy tusy meniń kóńilime qondy. Qazir bizdiń elge eń keregi – tynyshtyq. Zaman tynysh bolsa, bári birtindep retteledi degen oıdamyn.
Pirilerdi jınaǵan Sandýǵash RAIYM
