QR Parlament Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi Samat Nurtaza AES-tiń elimizge ınvestorlar tartý máselesine áseri týraly baıandady. Ol sheteldik ınvestorlar úshin elimizdegi elektr energıasynyń qýaty óte mańyzdy ekenin alǵa tartty.
Elimizdiń jer aýmaǵy óte úlken, álemde 9-oryn alatynymyz belgili. Qazaqstannyń batysy men soltústigin, shyǵysyn energıamen qamtamasyz etkenimizben ońtústikte energıa tapshylyǵy máselesin joıa almaı otyrmyz. Ońtústikte Qazaqstan halqynyń elý paıyzy ómir súredi. Sol elý paıyzyna energıa tapshylyǵy jyldan jylǵa qatty sezilip keledi. Birqatar azamattar nege jel, kún, sý, gaz jáne kómir arqyly óndiriletin dástúrli energıa kózderin jańǵyrtpasqa dep pikir bildiredi. Biz ókinishke qaraı gazy emes munaıy kóp elmiz. Gazdy kerisinshe ózge elderden satyp alamyz. Kómirimiz kóp bolǵanmen, biz sıaqty damyp, halqynyń sany artyp kele jatqan el úshin ol jetkilikti emes. Onyń ekologıalyq keri áseri taǵy bar, tipti sońǵy jyldary appaq qardyń ne ekenin umytyp qaldyq.
Sonymen qatar kóp adamdarda Chernobyl apatyna baılanysty qorqynysh bar. Ondaǵy AES-tiń modeli eski túri bolatyn. Al Fýkýsımadaǵy jaǵdaıda muhıt sýy 13 qabat úıdiń deńgeıindeı bıikke kóterilgen. Bul rette bizde ondaı muhıt sýlary joq ekenin bilesiz. Elimizde ózender tapshy, sondyqtan gıdrostansalardy da damytý qıyn. Qazirgi qoldanystaǵy energıa kózderi búgin bar, erteń joq nárse, sol sebepti bizge AES qajet ekeni sózsiz.
Sonymen qatar kóptegen jeke ınvestorlar jalpy Ortalyq Azıaǵa kelip, óndiris oryndaryn salamyz dese oǵan qushaǵymyz ashyq, salatyn jerimiz daıyn bolǵanmen, jeme-jemge kelgende olardy eń birinshi keregi elektr energıasymen tolyq qamtamasyz ete almaı qalamyz da sodan olar bizge kelip qarjy quıyp, joba bastaýǵa bettemeı qoıady. Al ınvestor kelmegen eldiń álemde bedeli men qaýipsizdigi kúshti bolmaıdy. Sebebi bir elge ınvestısıa quıǵan kompanıa óziniń qamy úshin bolsa da sol eldegi saıası, ekonomıkalyq jaǵdaıdyń turaqty bolýyna múddelilik tanytady.
Qazir sondaı-aq AES-ti qaı memleket salady degen suraq kópshilikti jıi mazalaıdy. Eger referendýmda AES salý týraly oń sheshim qabyldansa, qazir úmitker bolyp turǵan tórt memleket – Qytaı, Koreıa, Reseı jáne Fransıa elderiniń bireýin tańdaıdy nemese konsorsıým retinde, ıaǵnı ár memleket stansany bólip salady, bireýi qorǵanyn, biri reaktoryn, taǵy biri basqa da bólikterin salady. Bul meniń jeke pikirim.
Referendýmda bári «ıá» degenniń ózinde AES birden qazir salynaıyn dep jatqan joq, oǵan 10 jyldan astam ýaqyt ketedi. Bolashaq urpaǵymyz energıa tapshylyǵyn kórmeı, bireýden satyp alýǵa muqtaj bolmaı ómir súrýi úshin qazir durys sheshim qabyldaýymyz kerek. Jerimizdiń aýmaǵy tym úlken bolǵandyqtan tipti bizge bolashaqta bir AES-tiń ózi azdyq etedi. Túbinde aqylǵa jeńdirsek, elde birneshe atom stansasyn salý qajet bolady. Jalpy damýshy el retinde bizdiń elimizde AES salý qajettiligi artyp keledi, tipti ony salý ýaqytynan keshigip te jatyrmyz. Qazaqstanda ómir súretin 20 mln halyqtyń ishinde 12 mln adamnyń daýys berýge quqyǵy bar. Sol azamattar bıyl 6 qazanda ótetin referendýmda jalpy ult bolyp, bir durys sheshimge keledi dep senemin.
