Ejelgi záıtún aǵashtarynyń kóleńkesindegi kógildir sýlarǵa qaraǵan Assos — Aıda taýynyń etegindegi Egeı teńiziniń injý-marjany. Chanakkaledegi Aıvajıktiń zamanaýı aımaǵynda ǵasyrlar boıy kóptegen órkenıetterge ıe bolǵan Assos óziniń qol tımegen tabıǵaty, taza aýasy jáne kóne qazynalarymen Egeıdegi eń ádemi demalys oryndarynyń biri bolyp tabylady. Túrkıanyń bul az tanymal asyl tastar ne usynatynyn bileıik.
Salqyn Egeı joly
Assos sheksiz kógildir sýlarǵa súńgýge bolatyn kóptegen býhtalar men jaǵajaılardy usynady. Kadırga men Sıvrıje sıaqty ádemi shyǵanaqtar, Sokakagzy sıaqty taza jaǵajaılar jáne basqa da kóptegen ádemi jerler, sonyń ishinde Ejelgi aılaq osy taza landshafttyń shynaıy jáne qol tımegen sulýlyqtarynyń biri bolyp tabylady. Ekinshi jaǵynan, Kadırga shyǵanaǵy óziniń uzaq, keń jaǵalaý syzyǵymen jáne Kók Tý mártebesimen erekshelenedi. Jaǵalaýlar negizinen Assostaǵy úlken tastardan tursa da, adamdar ádette aǵash pırsterden teńizge sekiredi. Aıta ketý kerek, Assostaǵy teńiz geografıalyq ornalasýyna baılanysty sál keıinirek jylady jáne onyń sýy Jerorta teńizimen salystyrǵanda salqyn. Assostyń taǵy bir ereksheligi — onyń ártúrli turý nusqalary. Siz kúndizgi týrısik lagerlerden, shaǵyn qonaq úıler men qonaq úılerden, sándi jáne jaıly qonaqúılerden jáne býtıktik qonaqúılerden tańdaı alasyz.
Keremet ejelgi Assos qalasy
Assostyń ádemi jaǵalaý syzyǵyn sonshalyqty tań qaldyratyn nárse — uıyqtap jatqan janartaýlyq tóbede ornalasqan, aıaǵyńyzdyń astynda Egeı teńiziniń keremet kórinisi bar ejelgi Assos qalasy. Qalanyń tarıhy bizdiń dáýirimizge deıingi 6 ǵasyrdan bastalady. e. Búginge deıin saqtalǵan asqaq qabyrǵalarymen, arheologıalyq qazba jumystary kezinde tabylǵan kórnekti qurylystarymen búginde nazar aýdaratyn kóne qala 2017 jyldyń mamyr aıynda IýNESKO-nyń Dúnıejúzilik mádenı murasynyń aldyn ala tizimine endi. Onyń ataqty turǵyndarynyń arasynda osynda fılosofıa mektebiniń negizin qalaǵan fılosof Arıstotel bar. Afına ǵıbadathanasy ejelgi qalanyń mindetti túrde kórýge bolatyn qazynalarynyń biri retinde erekshelenedi. Assos akropolinde ornalasqan Afına hramy qalanyń qorǵaýshysy retinde belgili Afına qudaıyna arnalǵan. Baǵanalarymen jáne teńizdiń tańǵajaıyp kórinisterimen keremet qurylym Anadoly geografıasyndaǵy Arhaıko-Dorı ǵıbadathanasynyń jalǵyz úlgisi retinde arhıtektýralyq mańyzdylyqqa ıe. Qalanyń eń bıik núktesindegi osy ǵıbadathanaǵa barý, ásirese kún batqanda, shynymen de umytylmas tájirıbe. Kúnniń batýyn kórgennen keıin siz Agora, Gımnazıa jáne ashyq aspan astyndaǵy teatr sıaqty qalanyń basqa bólikterin zertteı alasyz.
Behramkale jáne odan tys jerler
Behramkale aýyly — ejelgi qala qabyrǵalarynyń ishindegi shaǵyn eldi meken. Aýyldyń tar kóshelerimen serýendep kele jatyp, tas sáýlet óneriniń tamasha úlgileri bolyp tabylatyn tarıhı úılerdi kóresiz. Sondaı-aq, aýyl áıelderi osy kóshelerde ornatqan dúńgirshekterde nemese shaǵyn dúkenderde kádesyılar men qoldan jasalǵan azyq-túlik ónimderin saýdalaıdy. Munda siz ártúrli shópter men záıtún maılarynan bastap úıdegi «tarhanaǵa» deıin ártúrli jergilikti jáne tabıǵı ónimderdi taba alasyz — kókónister, dámdi ıogýrt, shópter, hosh ıisti dámdeýishter jáne qoldan jasalǵan shilter qosylǵan dámdi sorpa.
Aýylda meshit pen Osmanly dáýirinen qalǵan kópir de bar. 14 ǵasyrda tórtburyshty josparmen jáne jalǵyz kúmbezdi túrde salynǵan Hýdavendıgar meshiti mıhrabyndaǵy kúrdeli geometrıalyq motıvtermen erekshelenedi. Behramkale mańyndaǵy Týzla ózeniniń ústindegi Gıdavendıgar kópiri muqıat jasalǵan arkalarymen sáýlettik turǵydan áserli. Kólik qozǵalysy úshin jabyq osy 600 jyldyq talǵampaz kópir arqyly júrýge bolady. Assos sonymen qatar ony qorshaǵan ádemi jergilikti aýyldar úshin barýǵa turarlyq oryn. Assostan jarty saǵattyq jerde ornalasqan tarıhı, súıkimdi jáne súıkimdi Ieshılúrt pen Adatepe aýyldary aımaqtaǵy mindetti túrde kórýge bolatyn oryndar tiziminde bolýy kerek. Adatepe aýylyna barǵan kezde Adatepe záıtún maıy murajaıyna barýǵa bolady. Túrkıadaǵy alǵashqy záıtún maıy murajaıy bola otyryp, bul keshen záıtún maıyn óndirýdiń barlyq kezeńderin baıqaýǵa múmkindik beredi.
Uzaq ýaqyt boıy saqtalatyn dámder
Tarıhı jáne tabıǵı sulýlyǵymen tanymal Assos sonymen qatar aımaqtyq dámderdiń áserli assortımentin usynatyn tańǵajaıyp gastronomıalyq oryn bolyp tabylady. Munda siz toltyrylǵan sýkkını gúlderinen teńiz burshaqtaryna deıin Egeı taǵamdaryna tán barlyq dámderdi taba alasyz. Port mańyndaǵy meıramhanalar men tavernalarda grılde pisirilgen segizaıaq salaty, qylysh balyqtary, qýyrylǵan qara shuńqyrlar, skorpıon balyq sorpasy, qýyrylǵan kálmar jáne toltyrylǵan kálmar sıaqty Assos taǵamdaryn tamashalaı alasyz. Záıtún aǵashtarymen kómkerilgen tóbelerimen Assos Túrkıadaǵy záıtún maıyn satyp alatyn tanymal oryndardyń biri. Siz kókónisterden, shópterden jáne záıtún maıynan dám tatyp, satyp ala alasyz
