Qazaqstan sońǵy jyldary ekonomıkanyń barlyq salasyn sıfrlyq tehnologıalarmen qamtý isin shyndap qolǵa aldy. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń bıylǵy «Ádiletti Qazaqstan: zań men tártip, ekonomıkalyq ósim, qoǵamdyq optımızm» atty Qazaqstan halqyna arnaǵan Joldaýynda jol qurylysy, onyń sapasy máselesin qozǵaı otyryp, bul salaǵa da sıfrlyq damý turǵysynan tyń serpin kerek ekenin atap ótti. Bul rette Túrkistan oblysynda da joldar boıyn, eldi mekender arasyn, aýyldardy ınternetpen qamtýdy kózdegen sıfrlandyrý úderisi ózge óńirlerden kesh qalyp jatqan joq.

Barlyq jolǵa qatysty aqparat bolýy kerek

Bıylǵy Joldaýda «Árıne, munda sannan góri sapa mańyzdyraq. Sol úshin ınovasıalyq zamanaýı ádis-tásilderdi keńinen qoldanǵan abzal. Bul jumysqa qoǵamdyq baqylaýdy kúsheıtý úshin biryńǵaı sıfrlyq platformany iske qosqan jón. Onda barlyq joldy, sonyń ishinde, qala aýmaǵyndaǵy joldardy salýǵa jáne jóndeýge qatysty aqparat bolýy kerek.

Qazaqstan sıfrlandyrý salasynda qol jetkizgen jetistikterin eseleı túsýge tıis. «Elektrondy úkimet» platformasyna jasandy ıntellekt tehnologıasyn barynsha engizý qajet. Qazaqstan jasandy ıntellektini keńinen qoldanatyn jáne sıfrlyq tehnologıalardy damytyp jatqan elge aınalýǵa tıis. Bul – Úkimettiń basty mindetiniń biri. Parlament depýtattaryn osy jumysqa atsalysýǵa shaqyramyn», degen Prezıdent kelesi jyly Astanada Jasandy ıntellekt ulttyq ortalyǵyn iske qosý kerektigin de aıta ketti.

Memleket basshysy bul ortalyq oqýshylar, stýdentter, ǵalymdar jáne kásipkerler úshin árdaıym ashyq bolatynyn da jetkizdi.

Túrkistandyqtar sapaly ınternetpen qamtylyp jatyr

Sıfrlandyrý úderisi elimizdegi úlken ekonomıkalyq áleýetke ıe, halyq tyǵyz ornalasqan Túrkistan oblysynda da jaqsy jolǵa qoıylyp kele jatyr.

Máselen bıyl shekara boıyndaǵy joldar men sol mańda ornalasqan aýyldar joǵary jyldamdyqqa ıe ınternetke qosyldy.

Osyǵan oraı ótken aıda aımaq turǵyndaryn joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtý máseleleri qozǵalǵan jıyn ótti.

Osy baǵyt boıynsha «Qazaqtelekom» AQ-nyń seriktesi «OK Telecom» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi men Túrkistan oblysy sıfrlandyrý, memlekettik qyzmetter kórsetý jáne arhıvter basqarmasy ókilderi osy másele tóńireginde biraz kelisimge keldi.

Taraptardyń kelisimderi negizinde qazirgi tańda Saryaǵash aýdany aýmaǵyndaǵy Dostyq-2 shekara aımaǵyna kiretin eldimekender joǵary jyldamdyqty ınternetke qol jetkizdi.

Budan bólek, Derbisek, Bostandyq, Yntymaq jáne Eńkes syndy aýyldardyń halqyn úı jaǵdaıyndaǵy joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtý jumystary qolǵa alynyp jatyr. Osynyń arqasynda túrkistandyq aýyldar turǵyndaryn onlaın formatta oqýǵa, jumys isteýge jáne zamanaýı sıfrlyq tehnologıalardyń barlyq múmkindikterin paıdalanýǵa barynsha jol ashylyp otyr.

Aımaqtaǵy aýyldyq eldi mekenderdi sapaly ınternetpen qamtýǵa baǵyttalǵan jol kartasy aıasynda Saryaǵash aýdany aýmaǵynda «Kcell»-diń – 5 jáne «Beeline» uıaly baılanys operatorynyń 16 bazalyq stansıasyn ornatý jumystary atqarylyp jatyr. Degenmen el arasyndaǵy radıofobıa máselesin joqqa shyǵara amaımyz. Sonyń saldarynan bazalyq stansıany ornatýǵa turǵyndar radıofobıany alǵa tartyp, eldi mekenderdi tolyqqandy josparly mobıldi ınternetpen qamtý isine kedergi keltirip jatqany jasyryn emes. Sondyqtan aımaq turǵyndaryn zamanaýı jetistikke, álemdik tendensıaǵa negizdelgen sıfrlyq damýǵa barynsha túsinistikpen qaraýǵa shaqyramyz!

Búginge deıin Saryaǵash aýdanynda «OK Telecom» baılanys jelisine Yntymaq aýylynan – 155, Bostandyqtan – 85, Dostyq-1 jáne Dostyq-2 – 130 abonent, Eńkes aýlynan – 120, al Derbisek eldi mekeninen 35 abonent qosylyp qoıdy.

Jańa tehnologıalar men IT sheshimder

Osy rette otandyq jol salasyndaǵy sıfrlyq damý aıasynda elimizdiń ózge de óńirlerinde atqarylyp jatqan jumystarǵa da toqtala ketsek.

Máselen Atyraý qalasynda «Inovasıalar jáne kadrlar: Batys Qazaqstannyń jol ınfraqurylymyn damytý perspektıvalary» taqyrybyna arnalǵan aımaqtyq semınar uıymdastyryldy. İs-sharanyń joǵary deńgeıde ótýine «Qazaqstan jol ǵylymı-zertteý ınstıtýty» aksıonerlik qoǵamy uıytqy boldy. Semınarǵa respýblıkanyń batys óńirindegi tórt oblystan shaqyrylǵan sala mamandary sıfrlyq damý baǵytyndaǵy tájirıbelerin bólisip, pikir almasty.

Semınardy ashyp, alǵashqylardyń biri bolyp sóz sóılegen Kólik vıse-mınıstri Sátjan Ablalıev Qazaqstandaǵy kóliktik-tranzıttik áleýetti damytý is-sharalary jaıly aıtyp ótip, álemdik qoldanystaǵy jańa tehnologıalar men IT sheshimderdi engizý arqyly kólik ınfraqurylymyn jańǵyrtýdyń tıimdi tetikterine toqtaldy.

Semınar aıasynda jol qurylysyna qajetti otandyq tehnologıalar men materıaldar keńinen tanystyryldy. Olar Atyraý men Oral qalalarynda óndirilgen. Tanystyrylymdar barysynda otandyq taýar óndirýshilerdiń ár aımaqtyń erekshelikterine qaraı qoldanylatyn jol jamylǵysynyń sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan jetistikteri men ınovasıalary aıryqsha atalyp ótti.

«QazjolǴZI» aksıonerlik qoǵam ǵalymdarynyń izdenisteriniń arqasynda ázirlegen tyń tehnologıalyq jańa materıaldar, onyń ishinde qum men qumdy-shaǵyl tasty qospasyna arnalǵan katalızatorlar kópshilik nazaryna usynyldy. Bulardyń ınovasıalyq artyqshylyǵy – materıal joldyń merziminen buryn tozbaýyna septesetin qasıetinde. Materıal aýa temperatýrasy +45-ten -45 gradýsqa deıin qubylatyn klımattyń ekstremaldyq jaǵdaıyna ushyraıtyn elimizdiń batys óńirleri úshin taptyrmas ozyq tehnologıalyq ónim.

Kóliktegi qaýipsizdik pen sıfrlandyrý forýmy

Almaty qalasynda Kóliktegi qaýipsizdik pen sıfrlandyrý boıynsha V Eýrazıalyq forým ótkizildi. Bul basqosýda kólik salasynyń mamandary qozǵalys qaýipsizdigi men sıfrlyq tehnologıalardy engizý máselelerin jan-jaqty talqylady.

Kólik mınıstriniń orynbasary Sátjan Ablalıev forýmnyń ashylýyna beınekonferens baılanys arqyly qatysyp, forým qatysýshylaryn onlaın negizde quttyqtady. Vıse-mınıstri óz sózinde atalǵan vedomstvonyń kólik salasyn sıfrlandyrý baǵytyndaǵy mańyzdy jobalarǵa toqtaldy.

– Ótinish berýsiz-aq azamattarǵa jeńildetilgen jol júrý bıletterin avtomatty túrde alatyn múmkindik beretin proaktıvti formatqa kóshirý boıynsha biraz jumys atqaryldy. Sondaı-aq jol jabynyn qorǵaý sharalary da mınıstrlik nazarynan tys qalǵan emes. Osy tarapta vedomstvo jergilikti atqarýshy organdarmen birlesip, joldarǵa túsetin júktemeni baqylaý maqsatynda júk avtokóliginiń salmaǵyn ólsheıtin avtomattandyrylǵan stansıalardy ornatýǵa kiristi.

Bıyl Astana qalasyna kireberisterde osyndaı jeti stansıa ornatyldy. Aldaǵy jyldary olardyń sanyn respýblıkalyq joldarda 70-ke, oblystyq jáne jergilikti avtodoralarda 150-ge deıin arttyrý josparlanyp otyr, – dedi vıse-mınıstr.

Forýmǵa qatysqan Kólik mınıstrliginiń, ulttyq tasymaldaýshylardyń, «KAZLOGISTICS» Kólik qyzmetkerleri odaǵynyń, ǵylymı uıymdardyń, konsaltıńtik kompanıalardyń, ınjenerlik júıelerdi óndirýshileriniń, sondaı-aq, bilim berý jáne komersıalyq emes mekemelerdiń ókilderi qatysyp saladaǵy sıfrlandyrý jobalarynyń aıaq alysy jaıly pirik almasty. Atap aıtsaq, avtomobıl jáne temirjol salalaryndaǵy sıfrlandyrý men qaýipsizdikti, áýe jáne sý kóligin damytýdy, jáne de kólik-logıstıka salasyna qajetti kadrlar daıarlaý isin talqylady.

Eki kúnge sozylǵan forým aıasynda qatysýshylar ózara tájirıbe almasyp, kólik ınfraqurylymyn odan ári damytýǵa, tehnologıalardy jetildirýge qatysty sheshimder tóńiregindegi usynystaryn ortaǵa saldy.

Kólik salmaǵyn avtomattandyrylǵan ólsheý júıesi

Elimizdiń kólik qozǵalysyna qatysty zańnamalarynda júk kóliginiń salmaqtyq normalaryn saqtamaǵany úshin qoldanylatyn tıisti sharalar men salynatyn aıyppuldar qarastyrylǵan. Al búgingi kólik nópiri artqan zamanda mundaı sharany sıfrlyq tehnologıalardyń kómeginsiz atqarý tipti múmkin emes. Burynǵydaı ár júk kóligin tarazyǵa tartyp otyratyn ýaqyt joq. Óıtkeni eldegi júk tasymaly, saýda-sattyq aınalymy barynsha kedergilerge urynbaýy tıis jáne jol sapasy únemi baqylaýda bolýy tıis. Bul – Memleket basshysynyń Úkimettiń aldyna qoıǵan negizgi tapsyrmalarynyń biri.

Osy tapsyrmany oryndaý aıasynda jýyrda Astana qalasyna kiretin negizgi joldarda avtomattandyrylǵan ólsheý júıesi iske qosyldy. Bul qurylǵynyń atqaratyn negizgi fýnksıasy – joldardyń buzylýynyń aldyn alý jáne artyq salmaqtyń kesirinen búlinýine jol bermeý. Sondaı-aq ózge de kólikterdiń kedergisiz júrýi úshin neǵurlym qolaıly jaǵdaılar jasaýǵa múmkindik bermek. Al júk kólikteri júk tasymaldaý kezinde bekitilgen normadan asyra júk artqan jaǵdaıda júrgizýshi ákimshilik jaýapkershilikke tartylady.

Avtomattandyrylǵan ólsheý júıeleri iske qosyla sala kóliktik ınspeksıa qyzmetkerleri kóp uzamaı ereje buzýshylyqtardyń alǵashqy faktilerin tirkedi. Iaǵnı júrgizýshiler salmaq parametrlerin ustanbaı, zań talaptaryna baǵynbaǵan. Aıtalyq, mundaı jaǵdaı jaqynda elordanyń syrtyndaǵy aınalma jolda – Qyzylsýat aýylynyń mańynda bolǵan. Biraz júk kóliginiń júrgizýshileri kóligine baqylaý sharalarynyn júrgizýge múmkindik bermeı, ınspektorlardan qashyp ketýge áreket jasaǵan. Sondaı sátterdiń birinde bir aýyr júk kóligi ınspeksıaǵa tıesili qyzmettik kólikti soǵyp, mehanıkalyq zaqym keltirgen. Soǵan qaramastan atalǵan júk kóliginiń júrgizýshi alysqa uzaı almaı qolǵa túsken. Sóıtip ýaqytsha qamaý ızolátorynan bir-aq shyǵyp, kóligi aıypturaqqa «qańtaryldy».

Qalaı desek te, qoǵam bolyp joldardyń sapasyn qurtatyn áreketterden aýlaq bolyp, ásirese joldardyń merziminen buryn tozdyryp jiberetin faktor – kólikke ruqsat etilgen massadan artyq júk tıeýdi toqtatýymyz kerek. Qazirgi sıfrlyq tehnologıanyń arqasynda artyq júk salmaǵyn jasyryp qalý tipti múmkin emes. Joǵaryda aıtyp ótken sharalar kólik joldarynyń ýaqynan buryn búlinip, erte tozýyn boldyrmaýǵa, sondaı-aq salmaǵy aýyr jáne kólemi iri kólik quraldaryn qalt jibermeı qadaǵalap otyrýǵa jaǵdaı týǵyzady.

Bul avtomattandyrylǵan júıe osy jyldyń qyrkúıek aıynan beri jumys istep tur. Nysanaǵa ilingen kóliktiń salmaǵy shamadan tys ekeni anyqtalsa, júıe avtomatty túrde fotofıksasıa jasap alady. Sosyn tirkelgen aqparat kólik derekqorynyń aqparattyq-analıtıkalyq júıesine túsedi. Osy arqyly Kólik komıteti úshin salmaq normalarynan asyp ketken quqyq buzýshylyqtar týraly habarlamalardy jedel alýǵa múmkindik týyp otyr.

Avtomattandyrylǵan ólsheý júıesi elordaǵa Pavlodar, Qaraǵandy, Qostanaı, Kókshetaý, Qosshy qalalary, sondaı-aq Qaraótkel jáne Malotımofeevka kentteri baǵytynan negizgi kireberisterde ornatyldy.

– Saraptamaǵa sáıkes, aýyr júk kólikteri qoldanystaǵy normadan 1,5-2 ese artyq júk tasymaldaıtyny belgili bolyp otyr. Iaǵnı norma boıynsha 25 tonna júk artýǵa ruqsat etilse, qazirgi tańda 35-40 tonnaǵa júk tıegen kólikter tirkeldi. Kólik mınıstrligi Astana ákimshiligimen birlesken arnaıy avtomattandyrylǵan ólsheý júıelerin ornatý baǵytyndaǵy jumysty 2023 jyldyń basynda-aq qolǵa alǵan. Olar qalaǵa kireberis joldardaǵy 7 núktede qosylǵan.

Sonymen qatar Astana tóńiregindegi otyzǵa jýyq karerden materıal alatyn 6300 aýyr júk samosval kóligi bar ekeni anyqtaldy. Osyndaı avtomattandyrý júıesin engizip, sıfrlandyrý úderisi arqyly jumys tıimdiligin arttyrýdaǵy basty kózdegenimiz – bar joldardy kútip ustap, mezgilsiz buzylýyna jol bermeý, – deıdi Kólik mınıstrligi Avtomobıl kóligi jáne kóliktik baqylaý komıtetiniń tóraǵasy Altaı Áli.

Odan bólek, mamandardyń aıtýynsha bul júıe saladaǵy sybaılas jemqorlyq sıpatyndaǵy táýekelderdi meılinshe azaıtýǵa jáne adamı faktordy aralastyrmaýǵa múmkindik beredi. Endigi meje – jyl sońyna deıin osy júıeni elimizdiń ózge de óńirlerine engizý bolyp otyr.