Aldaǵy úsh jyldyq kezeńge arnalǵan búdjet jobasynda qalanyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy boljamynyń negizgi parametrleri eskerildi, prezıdent Toqaevtyń Almaty qalasyn odan ári damytý jónindegi tapsyrmalaryn sapaly iske asyrý úshin qajetti qarjylandyrý qarastyrylǵan.
2023 jylǵa usynylǵan búdjet jobasy aǵymdaǵy jyldyń qyrkúıeginde bekitilgen "Almaty qalasyn damytýdyń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamasynda jáne 2030 jylǵa deıingi orta merzimdi perspektıvalarda" aıqyndalǵan 7 negizgi baǵyt boıynsha quryldy.
Kelesi jylǵa arnalǵan búdjettiń jalpy somasy 1 trln 258,2 mlrd teńgeni quraıdy, onyń ishinde boljamdy menshikti kirister (1 trln 138,4 mlrd teńge) jáne respýblıkalyq búdjetten nysanaly transfertter (119,8 mlrd teńge) esebinen. 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha búdjet túsimderiniń boljamdy baǵasyna sáıkes, 2023 jylǵa arnalǵan kirister boljamynyń ósýi transfertterdi esepke almaǵanda (1 138,4 mlrd.teńge) shamamen 103% - dy quraıdy.
Búdjettiń shyǵys bóligi bylaısha bólindi - bólinetin qarjynyń 61,7%-y aǵymdaǵy shyǵystarǵa tıesili, 18,3%-y qalanyń damý búdjetin, 20%-y-búdjettik alýlar, JAO rezervi, memlekettik borysh jáne memlekettik mindettemeler.
Birinshi basymdyq
"Almaty qalasyn damytýdyń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamasynyń jáne 2030 jylǵa deıingi orta merzimdi perspektıvalardyń" birinshi basymdyǵy boıynsha 2023 jylǵa arnalǵan búdjet jobasy aıasynda jaıly qalalyq orta qurý jónindegi komýnaldyq ınfraqurylymdy damytýǵa 175,8 mlrd teńge baǵyttalatyn bolady.
- Qarǵaly ózeninde sý tazartý qurylysyn aıaqtaý jáne Aqsaı ózeninde sý tartýdy odan ári júrgizý úshin 8,6 mlrd. teńge qarastyrylǵan.
- Jol-kólik júıesin damytý úshin 300 gazben júretin avtobýsy satyp alynady.
- Batys baǵytta metropolıten jelisiniń qurylysy jalǵasady. Bul 2024 jyly qalanyń batys bóliginiń 50 myńnan astam turǵynyna qosymsha kóliktikti qamtamasyz etedi.
- Tóle Bı kóshesin uzartý jalǵasady. 2 jolaıryǵy (Buqtyrma – Qulja traktisi, Saın – Móńke bı kóshesi) tapsyrý josparlanýda.
- 2 komýnaldyq avtobýs parkin jobalaý aıaqtalady. Jol ınfraqurylymy jáne qaýipsizdik máseleleri boıynsha kelesi jyly 30 km trotýarlar men 80 aıaldama alańdary abattandyrý, 200 km joldy ortasha jóndeý josparlanǵan.
Ekinshi basymdyq boıynsha
Turaqty ekonomıkalyq ósýdi qamtamasyz etý úshin óńdeý ónerkásibin, týrızmdi, IT-sektordy jáne kreatıvti ındýstrıalardy damytýǵa basty nazar aýdaryldy.
Almatynyń Indýstrıaldy aımaǵynyń 2 kezeńin 189 gektarǵa keńeıtý josparlanýda. 2023 jyly 7 ónerkásiptik park iske qosylady.
Kreatıvti ındýstrıalardy damytý úshin 10 mlrd. teńge somasyna venchýrlik qor qurý josparlanýda, onyń ishinde jeke ınvestısıalar esebinen 5 mlrd.teńge.
Basqarylatyn ýrbanızasıanyń úshinshi basymdyǵy aıasynda
Almaty aglomerasıasyn teńgerimdi damytý arqyly Úkimettiń 2040 jylǵa deıingi qalanyń Bas josparyn bekitýi josparlanýda, ony iske asyrý damýdaǵy teńgerimsizdikti joıýǵa, áleýmettik, ınjenerlik jáne kóliktik máselelerdi qamtamasyz etýge, ınfraqurylymnyń bolýyn sheshýge, Almaty halqynyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.
Tórtinshi basymdyq
Megapolıs búdjeti áleýmettik baǵdarlanǵan kúıinde qalady.
2023 jyly Almatynyń barlyq turǵyndary úshin áleýmettik ornyqtylyq pen turaqtylyqqa qatysty teń múmkindikterdi qamtamasyz etý boıynsha tórtinshi basymdyqty iske asyrýǵa shamamen 44% (553,3 mlrd teńge) áleýmettik baǵyttaǵy shyǵystarǵa tıesili, onyń 75% - y nemese 416,5 mlrd teńgesi bilim berý salasyna jumsalady.
"Almaty qalasyn damytýdyń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamasyn jáne 2030 jylǵa deıingi orta merzimdi perspektıvalardy" iske asyrý aıasynda bilim berý sapasyn arttyrýǵa sertıfıkattalǵan halyqaralyq menejment baǵdarlamalary boıynsha 2 505 tárbıeshini, 3 myń mektep muǵalimin, 150 basqarýshy personaldy qaıta daıarlaý jáne biliktiligin arttyrý josparlanýda.
"Jaıly mektep" ulttyq jobasyn iske asyrý aıasynda 53 mlrd somaǵa 22 mekteptiń qurylysy bastalady, jergilikti búdjet esebinen jer ýchaskeleri jáne olardy ınfraqurylymǵa qosý máseleleri sheshiletin bolady.
Sondaı-aq kelesi jyly Alataý aýdanynda 1100 oryndyq 2 mektep jáne Jetisý jáne (№65, №73) Bostandyq aýdandarynda mektepterge (№112, №103) 4 qosymsha qurylys salý josparlanýda.
2023 jyly Almatynyń 29 mektebinde 7,7 myń balaǵa arnalǵan "Mektep avtobýsy" jobasyn pılottyq rejımde iske qosý josparlanýda. 100 jańa avtobýs zamanaýı qaýipsizdik júıesimen jabdyqtalatyn bolady. Kelesi jyly 1-4 synyp oqýshylaryn, sondaı – aq HÁOT sanatyndaǵy balalardy tegin ystyq tamaqpen qamtamasyz etý jobasyn iske asyrý jalǵasady (133 myń bala-oqýshylardyń jalpy sanynyń 45% - ǵa jýyǵy).
Almatylyqtardy tolǵandyratyn máselelerdiń biri – turǵyn úı qurylysy, ásirese jastardy úımen qamtamasyz etý,
"Almaty Jastary" turǵyn úı baǵdarlamasyn jergilikti búdjetten qarjylandyrý (1050 páter) jalǵasady.
Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy jobalar men mindetterdi iske asyrý úshina 31,5 mlrd teńge bólinedi.
Tegin dárilik zattarmen, medısınalyq buıymdarmen jáne mamandandyrylǵan azyqpen qamtamasyz etý kózdelgen, sırek kezdesetin (orfandyq) aýrýlardyń 45 túri boıynsha 6 myńǵa jýyq pasıentti, halyqqa ımmýnoprofılaktıka júrgizý úshin vaksınalar men basqa da medısınalyq ımmýnobıologıalyq preparattardy satyp alý jáne saqtaý qarastyrylǵan. 8,1 mlrd.teńge somasyna medısınalyq jáne tehnologıalyq jabdyqtardy satyp alý josparlanýda.
Ambýlatorıalyq-emhanalyq qyzmetter kórsetý, UOS qatysýshylar men múgedekterdi tis protezderin jasaý, telemedısınalyq ortalyq jáne t. b. boıynsha qarjylandyrý jalǵasady.
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha qalanyń jańa stasıonarlaryn jobalaý jáne qoldanystaǵylaryn qaıta qurylymdaý bastalady. Olardyń qatarynda Ortalyq qalalyq klınıkalyq aýrýhananyń jańa korpýsyn salý, 8 kópsalaly aýrýhana men bosandyrý uıymdaryn jańǵyrtý bar.
Budan basqa, Alataý aýdanynda perzenthanalyq balalar bólimshesi bar 500 tósektik kópbeıindi aýrýhanany jobalaý jáne MJÁ tetigi boıynsha Medeý aýdanynda 200 tósektik kópbeıindi aýrýhana salý josparlanýda.
Qalanyń basty mindeti ınklúzıvti ortany damytý bolyp tabylady.
Múgedektiktiń aldyn alý jáne aldyn ala eskertý maqsatynda 2023 jyly jyl saıyn 950 mamandy oqytatyn erte aralasý Ortalyǵyn qurý boıynsha pılottyq jobany iske qosý josparlanýda.
Almaty ákimdigi arbamen júretin 200 balany elektr jetegi bar joǵary sapaly jeke kreslo-arbalarmen, 170 adamdy jańa tehnologıalar boıynsha protezdik-ortopedıalyq quraldarmen jáne súıek ótkizgish estý apparattarymen, sóıleý prosesorlarymen qamtamasyz etýdiń arnaıy baǵdarlamasyn iske asyratyn bolady. 1350 múgedek jandardy jumyspen qamtýǵa 775 mln teńge bólý josparlanýda.
Jasyl Almaty besinshi basymdyǵy boıynsha
2023 jyly 320 myń aǵash otyrǵyzý, 8 saıabaq aımaǵyn qurý jáne rekonstrýksıalaý josparlanýda. Sondaı-aq 13 joba boıynsha JSQ ázirleýdi aıaqtaý josparlanǵan (Baým toǵaıy, Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵy, Úlken Almaty, Kishi Almaty ózenderi, Qonaev atyndaǵy Úlken Almaty kanaly, Alataý aýdanyndaǵy "Sosnovyı bor" jańa saıabaǵy jáne Atakent aýmaǵyn qaıta qurý jáne t. b.).
Qalada qatty jaýyn-shashyn kezinde sý basý máselesi ózekti bolyp qalýda.
Bıyl júrgizilgen zertteýler qorytyndysy boıynsha sý basýǵa beıim 102 ýchaske anyqtaldy, onyń ishinde aǵymdaǵy jyly 56 ýchaskeni joıý aıaqtalýda. 2023 jyly 46 ýchaskede 305 km aryq jelilerin qaıta jańartý jáne salý jalǵasady.
Almaty – SMART city altynshy basymdyǵy boıynsha
Qalany basqarý sapasyn jaqsartý úshin 2023 jyly Almatynyń "sıfrlyq qosalqysy" jobasynyń birinshi kezeńi júzege asady.
Jobany iske asyrý komýnaldyq qyzmetterdiń, memlekettik organdardyń jáne basqa da jeke kompanıalardyń derekterin biryńǵaı derekter qoımasyna durys ıntegrasıalaý qala turǵyndarynyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.
2023 jyldyń sáýirine qaraı jol qozǵalysynyń qoǵamdyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý jónindegi sharalardy arttyrý úshin jelilik jáne kósheler qıylystary ýchaskelerinde (3 000-nan astam kamera) qosymsha 575 Sergek AÓK ornatý jobasy aıaqtalady.
MJÁ aıasynda adamdar kóp jınalatyn oryndarda qosymsha 6 000 beınekamera ornatý josparlanýda. Qalalyq beınebaqylaý júıeleri kameralaryndaǵy beınekórinister ortalyqtandyrylǵan basqarý jáne beınesaraptamany qalyptastyrý úshin Biryńǵaı beınebaqylaý júıesine biriktiriledi.
Baǵdarlamanyń Qaýipsiz qalany damytý jónindegi jetinshi basymdyǵy
2023 jyly Alataý aýdanynda iske asyrylǵan pılottyq joba boıynsha qalanyń 7 aýdanynda polısıanyń servıstik ortalyqtaryn ashý josparlanýda.
Seısmıkalyq táýekelderdi eskere otyryp, 17 seısmostansıa ornatý arqyly halyqty bolýy múmkin jer silkinisteri týraly erte habardar etý júıesin engizý boıynsha jumys jalǵasatyn bolady.
Sondaı-aq, kelesi jyly qala kóshelerin jaryqtandyrý jumystary jalǵasady (550 ýchaske). Aıta keterligi, kelesi jylǵa arnalǵan búdjette sportty, týrısik ınfraqurylymdy, mádenıetti jáne t. b. damytýǵa qarjy qarastyrylǵan.
Budan basqa, qoldanystaǵy memlekettik josparlaý Júıesine sáıkes Almaty qalasyn damytýdyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan Jospary ózektendirildi.
Túıindeı kele
Josparǵa 7 basym baǵyt boıynsha qoljetkizý jónindegi 117 ındıkator kiredi, olardyń basty maqsaty ártaraptandyrylǵan jáne turaqty ekonomıkaǵa negizdelgen jaıly, ınklúzıvti jáne qaýipsiz qalalyq orta qurý bolyp tabylady.
Sonymen qatar, "Qoǵamdyq kólikti dıspecherleý" jobasy boıynsha memlekettik-jekeshelik áriptestik sharty qosymsha 5 jylǵa, ıaǵnı 2027 jylǵa (tolyǵymen) uzartyldy, sondaı-aq operasıalyq shyǵyndardyń ótemaqysyn jáne basqarǵany úshin syıaqyny tóleý jónindegi memlekettik mindettemeler ulǵaıtyldy.
Dıspecherleý qyzmetine baǵyttar qozǵalysynyń syzbalaryn, kestelerin ázirleý, qala baǵyttarynda qoǵamdyq kóliktiń jumysyn baqylaý jáne oǵan taldaý júrgizý kiredi.
Jyljymaıtyn múlikke quqyqtardy resimdeý jónindegi problemalyq máselelerdi sheshý úshin jergilikti atqarýshy organnyń janynan tıisti ruqsattardy almaı jáne onyń erejesin bekitpeı salynǵan jyljymaıtyn múlikti resimdeý jónindegi Komısıany qurý jónindegi Ereje ázirlendi, sondaı-aq 17 adamnan quralǵan Komısıanyń qaraýyna jatatyn bekitiletin aýmaqtardyń tizimi jasaldy.
