Jalpy, Qazaqstandaǵy er azamattardyń ishimdikke táýeldiligi 2021 jyly 9,52 paıyzǵa jetipti. Al áıelderdegi kórsetkish 1,48 paıyzdy quraǵan. Respýblıkamyzda araq óndirisi 2021 jyly 60,3 paıyzǵa artqan. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń zertteýine sáıkes, 15 jastan asqan adamdarǵa alkogóldi tutyný deńgeıi erler úshin jylyna 25 lıtr bolsa, áıelder úshin - 9 lıtr.
Osy másele boıynsha júrgizilgen áleýmettik zertteý 13-15 jastaǵy er balalardyń 75, qyzdardyń 40 paıyzy syradan bastap, sharap, araqqa deıingi ishimdikterdi iship kórgendigin kórsetti. 18-20 jastaǵylardyń 90 paıyzy alkogóldiń dámin tatyp kóripti. BUU málimeti boıynsha alkogólden bolatyn ólim-jitim deńgeıi joǵary elderdiń arasynda Qazaqstan ondyqtyń qatarynda tur.
Al, qýantarlyǵy, sońǵy 10 jyldyń ishinde maskúnemder, nashaqorlar sany elimizde tómendep keledi. Mysaly, 2019 jyly «maskúnem» degen dıagnoz qoıylǵan 15955 adam bolsa, 2020 jyly bul kórsetkish 14202 adamǵa deıin tómendegen. Eń ókinishtisi, araqqumarlar qatary azaıǵanymen, olardyń jasy jasaryp barady.
Osy oraıda biz narkolog-psıhıatr, dáriger Toqtar Qoıshybekovten ishimdikke áýes adamdardyń psıhologıasyn, olardy emdeýdiń joldaryn surap habarlasqan edik.
– Adam ne sebepti ishimdikke táýeldi bolyp qalady? Ol eń birinshi oqýshy, jasóspirim kezinde ashshy sýdyń dámin tatady. Bastapqyda unamaýy múmkin. Biraq, jasóspirim ózi qatarlastarmen jaqsyraq til tabysý úshin, eresek bolyp kóriný úshin, keıde tipti uıalshaqtyǵyn jeńý úshin ishimik urttap alǵandy jón kóredi. Al eresekterde jasyna qaraı problemalar qosylady. Atap aıtsaq, jumysyndaǵy problemalar men otbasylyq qıyndyqtar. Alkogól osy problemalardan, ýaıym-qaıǵydan, qorqynyshtan ýaqytsha arylýǵa kómektesedi.
Ashshy sýǵa táýeldilik 3 kezeńde damıdy. Onyń alǵashqy eki satysynda adamdy maskúnemdikten qutqarýǵa bolady, sondyqtan bul aýrýdyń belgileri bilingennen-aq, erterek aldyn ala bergen abzal.
Alkogóldi qalaı tastaýǵa bolady? İshimdikti toqtatý týraly kóptegen keńester maskúnemderge aıtylyp-aq jatady. Biraq ol ony qaperine de ilmeıdi. Alkogóldi tutynýdan bas tartý úshin myqty erik-jiger kerek. Mundaıda aldymen tek alkogólden bas tartqan jón. Bir ýaqytta ishýdi jáne temeki shegýdi birden toqtatpaý kerek, Óıtkeni ol kezde mı qatty kúızeliske ushyraıdy. Sosyn ońaltý ortalyǵyna nemese anonımdi maskúnemder tobyna habarlasýǵa bolady. Onda emdelýge nıetti kóptegen adamdar bir-birine kómektese alady. Munymen qosa, sportpen aınalysqan jón. Saıahattap, serýendeý de araqqumarlyq atty aıyǵýy qıyn dertten arylýǵa kómektesedi, – deıdi Toqtar Qoıshybekov.
Jalpy, Qazaqstanda qazir maskúnemdikpen kúres qarqyndy júrgizilip jatyr. Memleket buǵan kóp kóńil bólýde. Alkogolızmge qarsy kóptegen is-sharalar, túsindirý jumystary júrgizilip, túrli ortalyqtar salaýatty ómir saltyn nasıhattap jumys isteýde. Sonyń birqataryna toqtalyp ótsek, «Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaýdy damytýdyń 2020-2025 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn bekitý týraly» № 982 qaýlysynda halyqtyń salaýatty ómir saltyn ustanýdy qalyptastyrý basty maqsat ekeni naqty kórsetilgen. Bul baǵdarlama azamattardyń salaýatty ómir salty men Qazaqstannyń gúldenýi úshin kúreste memlekettiń dáıekti ustanymyna negizdelgen. 2020-2025 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamany iske asyrýǵa respýblıkalyq jáne jergilikti búdjetterden qarajat, áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qorynyń aktıvteri, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda tyıym salynbaǵan ózge de qarajat bólinedi. Baǵdarlamany iske asyrýdyń jalpy quny 3,2 trıllıon teńgeni qurady.
Qoryta aıtqanda, alkogól tek keshendi tásildi qajet etedi - psıhoterapevtik ádister men esirtkini emdeýdiń kombınasıasy. Bul aýrýdy emdeý qıyn, óıtkeni maskúnem ózin aýrý dep sanamaıdy jáne emdelgisi kelmeıdi.
Alkogolızmdi óz betimen emdeýge motıvasıa tabý óte qıyn. Adam ózin maskúnemdikpen aýyratyn naýqas retinde tanı alýy úshin psıhoterapevttiń uzaq jáne muqıat jumysy, týystarynyń nemese qoldaý toptarynyń kómegi qajet. Maskúnemge óz problemasyn túsinýge kómektesip, shynymen emdelýdi qalaı bastaǵanda ǵana, dári-dármekter jumys isteıdi jáne paıda ákeledi.
